Daniel Edward Friedlein
(26 czerwca 1802 Kraków – 26 lipca 1855 Krzeszowice)
introligator, księgarz i wydawca
rodzina
z rodziny Friedleinów
syn Jana Jerzego Fryderyka (1771-1834) i Teresy Gleixner (1776 XI 9 Brün, Austria -1863),
rodzeństwo:
Teresa Wilhelmina (1803-1873), mąż doktor Karol Zawadziński (1800- ?), dzieci: Julia (1834-?), mąż profesor Dominik Sofroniusz Tymiński (1820-?), Władysław Szczepan (1841-1886), zawiadowca stacji w Warszawie Kolei Warszawsko-Terespolskiej, żona Ludwika Felicja Pancer (1853-1893), Stanisław – lekarz w Ciężkowicach;
Emilia Augusta Maria (1805-1842), mąż Wojciech Józef Majer (1806-1861), prezes Trybunału Wolnego Miasta Krakowa, dzieci: Stanisław, sędzia powiatowy w Kętach, Teodora, mąż Grabowski, Maria (1835-?), mąż Józef Friedlein;
Franciszek Ferdynand Salezy (1807-1842), sędzia pierwszej instancji Trybunału Wolnego Miasta Krakowa, żona Zuzanna Klara Tekla Krzyżanowska, dzieci: Ludwik Fryderyk Contius (1834-?) i Czesław Daniel (1836-?);
August (1808-1891), zegarmistrz, żona Karolina Choroszkiewicz (1816-1872), dzieci: Karol (zmarł w 1902), Marianna Florentyna (1845-?), Ludwina (1846-?), Feliks Hilary (1849-?);
Rudolf Fryderyk (1811-1873), księgarz, żona Karolina Regina Gebethner (1824-1852), dzieci: Karolina Paulina (1845-?), mąż złotnik-jubiler Edward Nitsch (1837-?), Maria Julia (1848-?), mąż Józef Goebelt inspektor Teatru Wielkiego w Warszawie, Kamila Anna (1850-?), mąż doktor Henryk Kowalski z Chrzanowa;
Zygmunt (1814-1882), leśniczy w Jaworznie, żona Louise Mannert;
Karolina Józefa (1816-1872), mąż Józef Grzegorz Majer (1808-1899), brat Wojciecha;
Fryderyk (1817-1885), introligator, żona Maria z Waniewiczów (1834-1898), mieli córkę Teresę, która odziedziczyła po ojcu introligatornię;
Jan Józef (1818-1855), złotnik, żona Józefa Walter (1810-?), dzieci Jan Brunon (1845-?) i Julian Daniel (1848-1926);
Karol (1818-1902), złotnik, żona Marianna Leitner? czy Launer? (?-1845);
poślubił Fryderykę Cochet (1807-1845), dzieci Joanna Augusta (1833- zmarła w młodości), Edward Józef (1831-1917), prezydent m. Krakowa
biogram
Po ukończeniu szkół w Krakowie, praktykował za granicą, między innymi przez trzy lata był w Warszawie, w zakładzie Glücksberga. Po powrocie do Krakowa prowadził księgarnię ojca. Był człowiekiem operatywnym i przedsiębiorczym. Nabył książki z likwidowanej księgarni J.B. Drelinkiewicza, wykupił drukarnię i księgarnię Jana Maja. Księgarnię (która stała się miejscem spotkań uczonych i pisarzy – bywali tu między innymi rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego i prezes Towarzystwa Naukowego Krakowskiego Józef Majer, poeci Wincenty Pol i Lucjan Siemieński, filolog Józef Muczkowski, pamiętnikarz i znawca Krakowa Ambroży Grabowski) i wypożyczalnię prowadził w kamienicy Hetmańskiej przy Rynku Głównym, drukarnia (w której między innymi tłoczono dziennik „Czas") z introligatornią oraz składy firmy, prywatne zbiory muzealne i biblioteka mieściły się przy pl. Dominikańskim, naprzeciw kościoła św. Trójcy. By móc prowadzić drukarnię zgodnie z ówczesnymi przepisami musiał posiadać odpowiednią koncesję magistracką. Wystąpił o przyznanie koncesji, celem jak to przedstawił wydawania w jak najtańszych edycjach dzieł dotychczas nie drukowanych i utworów klasycznych. Po odmowie, w odwołaniu uzasadniał, że wśród krakowskich księgarzy ma największe kwalifikacje zawodowe (po praktyce za granicą) nie tylko księgarskie ale i drukarskie. Gdy tylko koncesję otrzymał sprowadził (jako pierwszy w Krakowie) czcionki i żelazne prasy z Francji.
Wydał własnym nakładem około 50 tytułów, między innymi prace naukowe, dzieła religijne i literackie, podręczniki, słowniki, albumy i atlasy. Jego książki były ilustrowane przez wybitnych drzeworytników polskich i zagranicznych. Wszystkie prace wychodzące z jego drukarni odznaczały się wysokim poziomem. Sprowadzał z zagranicy, zwłaszcza w okresie Wiosny Ludów, zabronione w Galicji pisma patriotyczne i wydawnictwa emigracyjne. Wprowadził komisową sprzedaż wydawnictw Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, został stałym dostawcą do Biblioteki Jagiellońskiej i Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, utrzymywał ścisłe kontakty z księgarniami warszawskimi, wileńskimi, niemieckimi, francuskimi i angielskimi. Przy placu Dominikańskim zgromadził również kolekcję dzieł sztuki, numizmatów, map i rzadkich druków. Wszystko to spłonęło w wielkim pożarze Krakowa w 1850 roku. Po pożarze prowadził jedynie przyrynkową księgarnię. Pozostał także dom letniskowy w podkrakowskim uzdrowisku – w Krzeszowicach, gdzie Daniel Edward zmarł na cholerę.
wybrane prace:
1835 – Pomniki historii i literatury polskiej Michała Wiszniewskiego
1836 – 24 widoków miasta Krakowa i jego okolic zdjętych podług natury przez J. N. Głowackiego wraz z opisami historycznymi oraz Plan Miasta i Mappa Jeograficzna Okręgu
1836 - Momus Alojzego Żółtowskiego w trzech tomach
1847 – Drzeworyty w różnych dziełach polskich używane przez drukarzy krakowskich w XVI, XVII i XVIII wieku, a zachowane dotąd w zbiorze prywatnym D.E.F. W Krakowie odbite w 50 egzemplarzach
1851 – Dzieje narodu polskiego dla użytku młodzieży szkolnej Lucjana Siemieńskiego
1852 – Wizerunki książąt i królów polskich od VI do XVIII wieku podług najdawniejszych rysunków i pomników zebrane, a teraz w drzeworytach wydane
kalendarium
1828 – zaczął prowadzić księgarnię ojca
1830 - nabył książki z likwidowanej księgarni J.B. Drelinkiewicza
1831 – wystąpił o koncesję na prowadzenie drukarni
1831 – założył własną księgarnię
1832 – nabył księgarnię i drukarnię J. A. Maja
1832 - sprowadził czcionki i żelazne prasy z Francji
1834 – po śmierci ojca połączył księgarnię swoją i ojcowską
1850 – drukarnia i zbiory spłonęły w pożarze
źródła:
Jan Adamczewski, Krakowskie rody, Kraków 1994
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 05.08.2020