biogram

           Obdarzony wielką inteligencją i niepospolitymi zdolnościami, odebrał staranne wykształcenie domowe, początkowo w Gdańsku pobierał nauki u wybitnego historyka Gotfryda Lengnicha, lekcji logiki udzielał mu przyszły ambasador rosyjski Herman Karl von Keyserling, uczył się u warszawskich teatynów, praktykował w kancelarii kanclerza wielkiego litewskiego Michała Czartoryskiego.
           W trakcie swej pierwszej zagranicznej podróży przez Pragę, Frankfurt, Akwizgran i Maastricht do Bredy i Brukseli zapoznał się z urządzeniami militarnymi, a dzięki listom polecającym ojca spotkał się z czołowymi osobistościami Europy. Działalność polityczną rozpoczął jako poseł, przedstawiciel stronnictwa Czartoryskich. W trakcie pobytu w Petersburgu nawiązał romans z wielką księżną Katarzyną, żoną następcy tronu Piotra (późniejszą Katarzyną II), snuł plany jej poślubienia i uzyskania korony polskiej. Po objęciu rządów Katarzyna II wysunęła kandydaturę Poniatowskiego na tron polski, i pod osłoną wojsk rosyjskich (7 tysięcy) i wojsk nadwornych Familii został obrany królem i koronowany.
           Dążył do wzmocnienia i unowocześnienia państwa, podejmował próby uniezależnienia Polski od Rosji, wprowadzał wraz z Czartoryskimi reformy, popierał zakładanie manufaktur i rozwój górnictwa, był mecenasem literatury, nauki i sztuki. Swoje poczynania w tej dziedzinie król postrzegał w kategoriach służby publicznej. Sztuka i nauka miały służyć dobru wspólnemu. Do legendy przeszły słynne królewskie obiady czwartkowe – spotkania uczonych i literatów zapraszanych przez władcę do jego stołu. W trakcie tych spotkań dyskutowano o literaturze, o kwestiach najważniejszych potrzeb kulturalnych kraju, nawiązywano do aktualnych wydarzeń politycznych oraz sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej. Częstymi gośćmi byli między innymi: Ignacy Krasicki, biskup warmiński i poeta; ksiądz Adam Naruszewicz, poeta, tłumacz i historyk; ksiądz Grzegorz Piramowicz, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej; ksiądz Stanisław Konarski, założyciel Collegium Nobilum; Wojciech Jakubowski, tłumacz bajek La Fontaine'a na język polski; Marcello Bacciarelli; Ignacy Potocki oraz Adam Kazimierz Czartoryski.
           Podejmowane przez króla próby uzyskania pewnej swobody w polityce zagranicznej oraz zasięg reform zaniepokoiły Rosję i pod naciskiem Petersburga i wewnętrznej opozycji (sterowanej przez Mikołaja Repnina - rosyjskiego posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego w Warszawie i w tym czasie sprawującego faktyczną władzę nad Rzeczpospolitą jako bezpośredni wykonawca woli Katarzyny II) działania reformatorskie i emancypacyjne zostały zahamowane.
            Po zawiązaniu się pod ochroną czterdziestotysięcznego korpusu wojsk rosyjskich innowiernych konfederacji słuckiej dla Litwy i toruńskiej dla Korony, Mikołaj Repnin powołał konfederacje radomską w obronie zagrożonego katolicyzmu i przeciwko królowi. Na nadzwyczajnym sejmie, zwanym repninowskim, utrzymano, zgodnie z żądaniami szlachty, dotychczasowe prawa szlacheckie tzw. prawa kardynalne, ale zgłoszono jednocześnie postulaty równouprawnienia innowierców, i w wyniku uchwał tego sejmu Rzeczpospolita stała się faktycznie protektoratem rosyjskim. Część szlachty przeciwna faktycznemu uzależnieniu od Rosji, zorganizowała konfederację barską, która zdetronizowała Stanisława Augusta Poniatowskiego i ogłosiła bezkrólewie. Konfederacja barska upadła po czterech latach i nastąpił wtedy I rozbiór Rzeczpospolitej, zatwierdzony przez Sejm Rozbiorowy.
           Król powoli wypracowywał kompromis z Katarzyną II, uznał kontrolę ambasadora Stackelberga i uzyskując ochronę terytorium Polski przed dalszą aneksją pruską i austriacką starał się wykorzystać protektorat rosyjski dla wzmacniania państwa. Poczynaniom króla przeciwstawiała się silna opozycja , która w 1780 roku doprowadziła do odrzucenia przez sejm reformatorskiego kodeksu praw przygotowanego przez Andrzeja Zamojskiego. Król spotkał się w Kaniowie z carycą lecz próba przekonania carycy do idei reformowania Polski nie powiodła się.
           Król nie wierzył w możliwość skutecznego przeciwstawienia się zbrojnej interwencji rosyjskiej. Zakończył wojnę z Rosją przystępując do konfederacji targowickiej i uczestnicząc w grodzieńskim sejmie rozbiorowym. W trakcie insurekcji kościuszkowskiej próbował wpływać w duchu umiarkowanym na politykę władz powstańczych. Po upadku powstania na rozkaz Katarzyny II wyjechał do Grodna, gdzie abdykował.
           Na zaproszenie następcy carycy Pawła I przybył do Petersburga, gdzie mieszkał do śmierci.
           Jego imieniem nazwano ulicę w dzielnicy Grębałów, dobiegającą do ulicy Sandora Petöfiego.