Maurycy Gottlieb
(21 lub 28 lutego 1856 Drohobycz – 17 lipca 1879 Kraków
malarz
rodzina
z zamożnej rodziny żydowskiej
syn Izaaka właściciela rafinerii i Felicji z Tiegermanów, pierwszy z dziesięciorga rodzeństwa, trzej młodsi bracia, Marcin (1867-1936), Filip (1870–?) i Leopold (1879–1934), także zostali malarzami, Stanisław obrał zawód prawniczy, siostra Anna pedagogiczny
biogram
Uczył się w szkole bazylianów w Drohobyczu, następnie w gimnazjum we Lwowie. Został usunięty ze szkoły za narysowanie karykatury jednego z nauczycieli, ale kontynuował naukę prywatnie i zdał egzaminy w niższej szkole realnej w Stryju. Przez trzy lata udzielał mu prywatnych lekcji Michał Godlewski we Lwowie. Wyjechał do Wiednia, przez dwa lata studiował na wydziale malarstwa historycznego w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Karla Mayera i Karla von Blaasa. Za zgodą ojca i samego Matejki został studentem w krakowskiej SSP, po roku opuścił Kraków, powrócił do Wiednia i kontynuował naukę u Carla Wurzingera, następnie zaopatrzony w list polecający Jana Matejki studiował w akademii sztuk pięknych w Monachium u Karla von Piloty'ego i Alexandra Wagnera. Powrócił do Wiednia, gdzie studiował u Heinricha von Angeliego i gdzie już wcześniej zaręczył się z Laurą Rosenfeld. Podróżował do Bukaresztu, Wenecji i Rzymu, gdzie spotkał się z Janem Matejką, który zaprosił go do powrotu do krakowskiej SSP. Przyjął zaproszenie, powrócił do Krakowa i uczęszczał do tzw. majsterszuli J. Matejki w SSP.
Latem, w czasie krótkiej podróży do Wiednia, przeziębił się. W wyniku komplikacji po zapaleniu gardła zmarł w Szpitalu św. Łazarza.
Tematykę swoich obrazów czerpał z tekstów Biblii, literatury polskiej i światowej, pod wpływem J. Matejki poszukiwał inspiracji w historii Polski, a także historii i teraźniejszości Żydów. Tworzył także znakomite portrety. Jego romantyczne obrazy o dużym ładunku emocjonalnym cechuje ekspresja i nastrojowość.
Część jego dzieł została zniszczona w latach 1939-1945, pozostałe znajdują się w zbiorach prywatnych w Polsce i w kolekcjach prywatnych w Stanach Zjednoczonych, Chile i Australii, większe zespoły w Muzeum Narodowym w Krakowie i Warszawie oraz w Izraelu.
Pochowany na cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej.
Maria Milanowska w artykule "Żył i tworzył szybko, jakby przeczuwając krótkość swego życia. Maurycy Gottlieb i jego historia", na stronach "Niezłasztuka.net", tak opisuje pogrzeb wielkiego malarza: "Był 19 lipca 1879 roku nad Krakowem rozpętała się wielka burza. Miasto mokło w strugach intensywnego deszczu, a jego mieszkańcy pierzchali w poszukiwaniu schronienia przed ulewą. Drzewa na Nowym Cmentarzu Żydowskim przy ulicy Miodowej nie stanowiły wystarczającej ochrony przed spadającymi szaleńczo kroplami, lecz nie spłoszyły żałobników zgromadzonych przy grobie Maurycego Gottlieba. Wśród pogrążonych w smutku był sam Jan Matejko, niedowierzający, że oto odszedł jeden z jego ulubionych uczniów. Odszedł w wieku zaledwie 23 lat, a więc w chwili, gdy jego droga, jako człowieka i artysty, dopiero powinna stawać się stabilnym traktem, tymczasem rozwiał ją wiatr…".
Wiadomość o jego śmierci wywołała zaskoczenie w Krakowie. W dniu 18 lipca redaktor „Czasu” pisał:
Talent wielki, natura szlachetna, o podniosłych i idealnych na sztukę zapatrywaniach, serce gorące, przywiązanie do kraju łączyło każdego, kto się do niego zbliżył wielką z młodym artystą sympatią. Było to dziecko szczęścia, którego życie przerwanym zostało właśnie w chwili, gdy o wiele więcej jeszcze zapowiadał niż spełnił (…). Zmarł przedwcześnie dla sztuki polskiej, a byłby niezawodnie jednym z najcelniejszych jej przedstawicieli. („Czas” 1879, nr 163)
wybrane prace:
1874 - Autoportret w stroju polskiego szlachcica
1876 - słynny autoportret Ahaswer
1876 - Shylok i Jessyka
1876 - Żydowskie wesele
1877 - Uriel Akosta i Judyta
1877 - Sulamitka
1877 – portret W. Tarnowskiego
1877 - Portret narzeczonej Laury Henschel-Rosenfeld
1877-1879 - Chrystus przed sądem u Annasza i Kajfasza
1878 - Żydzi modlący się w Synagodze w czasie święta Jom Kippur
1878 – portret Ignacego Kurandy
1878 - Portret kobiety
1878 - Portret siostry artysty Anny
1878 – portrer M. Wahrmanna
1878 - wykonał ilustracje do Natana mędrca G. E. Lessinga
1878-1879 - Chrystus nauczający w Kafarnaum
1879 - Portret młodej Żydówki
kalendarium
1869-1871 - kształcił się u M. Godlewskiego we Lwowie
1872-1874 - studiował w akademii sztuk pięknych w Wiedniu
1874-1875 – studiował w krakowskiej SSP, następnie powrócił do Wiednia i kontynuował naukę u C. Wurzingera
1875-1876 - studiował w akademii sztuk pięknych w Monachium u K. T. von Piloty'ego
1876-1878 - ponownie przebywał w Wiedniu, gdzie studiował u H. von Angeliego
1877 – w maju wyjechał do Budapesztu
1877 – lato spędził w rodzinnym Drohobyczu
1878 – w październiku wyjechał do Włoch
1878 – powrócił do Krakowa, uczęszczał do tzw. majsterszuli J. Matejki w SSP
1892 - Komitet Uczczenia Pamięci Gottlieba wystawił mu pomnik nagrobny (obelisk)
źródła:
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2000
Ziejka Franciszek, Tragiczny los artysty, Kraków 2019
Sołtysowa Z., Dzieło Maurycego Gottlieba, „Rocznik Krakowski” 1976, nr 47, ss. 149–182