Erazm Jakub Barącz
(2 czerwca [data z pomnika], 31 maja [w dokumentach] 1859 Lwów – 21 stycznia 1928 Kraków)
naczelnik salin w Wieliczce, kolekcjoner dzieł sztuki
rodzina
pochodził z rodziny ormiańskiej
syn Jakuba, właściciela Hotelu Krakowskiego, urzędnika lwowskiej Dyrekcji Skarbowej i Teresy z Truchlińskich
Erazm Barącz na portrecie Erazm Barącz na portrecie Portret Erazma Barącza autorstwa
Leona Wyczółkowskiego (1911), Jacka Malczewskiego (1907), Leona Wyczółkowskiego, 1909
w zbiorach Lwowskiej Galerii Obrazów w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
bracia:
Tadeusz (1849 III 24 Lwów – 1905 III 12 Lwów), rzeźbiarz, poślubił Marię Rejchan
Roman (1856 VIII 8 Lwów – 1930 VIII 29 Lwów), profesor chirurgii Uniwersytetu Lwowskiego
Stanisław (1864-1936), poeta i tłumacz
Władysław (1865-1919) aktor i dyrektor Teatru Wielkiego we Lwowie
biogram
Po ukończeniu szkoły początkowej i gimnazjum we Lwowie, obdarzony talentem malarskim zaczął kształcić się w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, zmienił jednak plany i studiował na Akademii Górniczej w Leoben. Po ukończonych studiach wrócił do Polski, pracował w polskich kopalniach soli, (między innymi w Gorlicach, w kopalniach Galicji i Bukowiny oraz we Lwowie w Krajowej Dyrekcji Skarbu), w końcu osiadł w Wieliczce, gdzie uzyskał stanowisko naczelnika salin.
Przyczynił się do utworzenia podziemnej Kaplicy Św. Kingi, był autorem map, planów i rysunków technicznych kopalni, w uznaniu zasług jedną z komór nazwano jego imieniem. Komora ta swe niezapomniane walory widokowe zawdzięcza jeziorku o głębokości około 9 m, wypełnionego solanką.
Na emeryturze zamieszkał w Krakowie, gdzie przekazał Muzeum Narodowemu swoje zbiory sztuki i bibliotekę, blisko 500 obrazów i rzeźb polskich i obcych oraz przedmiotów przemysłu artystycznego i sprzętarstwa, świadczących o dużym znawstwie i wyrobionym smaku oraz poczuciu estetyki zbieracza. Tak pisał o swojej decyzji przekazania zbiorów oraz o samej kolekcji:
Od dziesiątek lat poza Mojem zawodowem zajęciem oddawałem się z zamiłowaniem studiom w zakresie sztuki i sztuki stosowanej przyczem zacząłem kolekcjonować, z czego znów z biegiem lat powstały dość poważne zbiory. Chcąc aby ta moja długoletnia praca znalazła trwały wyraz, a zbiory nie rozproszyły się po mojej śmierci, postanowiłem całą moją kolekcję składającą się z dzieł sztuki malarskiej, graficznej, rzeźbiarskiej i dzieł sztuki stosowanej, a mianowicie mebli antycznych, dywanów wschodnich, pasów wschodnich i polskich, makat, broni, rozmaitych sprzętów, biblioteki etc. Ofiarować narodowi polskiemu, kładąc je w darze Gminie Miasta Krakowa jako dział muzeum narodowego.
Jako Ormianin miał szczególne zamiłowanie do kolekcji dzieł wschodnich (tkaniny i broń).
Zmarł nagłą śmiercią, zatruwszy się rybą, pochowany został na Cmentarzu Rakowickim, w sąsiedztwie kaplicy Helclów, (kwatera Cc, południowy-wschód) na koszt miasta. Władze Krakowa ufundowały okazały pomnik z wymowną sentencją:
Przy zawodowych trudach zamiłowanie oddał zabytkom sztuki. Zbiory swoje darował miastu Krakowowi, które na znak wdzięczności a trwałej pamięci ten grobowiec wystawiło.
kalendarium
1877 – przeniósł się do Akademii Górniczej w Leoben
1880 - otrzymał dyplom inżyniera górnika (odpowiednik magistra)
1892 – objął posadę w kopalni w Wieliczce
1900 - reprezentował wielicką kopalnię na światowej wystawie w Paryżu
1915-1921 – pełnił funkcję naczelnika Zarządu Salinarnego
1919 X - gościł w swoim domu w Kopalni Soli w Wieliczce Józefa Piłsudskiego
1921 VII 30 - przekazał notarialnie swoje zbiory sztuki i bibliotekę Muzeum Narodowemu w Krakowie
1922 - zamieszkał w Krakowie
1922 – został kustoszem Muzeum Narodowego oraz ekspertem w dziedzinie malarstwa i tkanin wschodnich
1923 VI 26 – w specjalnie odnowionym domu przy ul. Karmelickiej 51 otwarto oddział Muzeum Narodowego im. Erazma Barącza. Muzeum powstało z jego daru obejmującego obrazy dawnych mistrzów (17) i współczesne (112), rzeźby, meble, tkaniny, zegary, broń itd. Oddzielną część stanowiły kobierce, makaty, i pasy polskie i wschodnie z XVII-XIX wieku
1927 X 22 - w odbytych wyborach wszedł do władz TPSP
źródła:
Zbigniew Bocheński, Barącz Erazm, „Polski Słownik Biograficzny” Kraków 1935
Wojciech Gawroński, Słownik biograficzny wieliczan, Wieliczka 2008
A. Howhanian, Ś.P. Erazm Barącz i jego zbiory, "Posłaniec Św. Grzegorza" 1928, nr 10-11
J. Skorupska-Szarlej, Dzieje zbiorów Erazma Barącza, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” nr 27, 2010, s. 243–244
Kronika Krakowa, Warszawa 1996
Czesław Brzoza, Kraków między wojnami, Kraków 1998