Władysław Bandurski
(25 maja 1865 Sokal – 6 marca 1932 Wilno)
biskup, kaznodzieja, działacz niepodległościowy
rodzina
pochodził z niezamożnej rodziny mieszczańskiej
był synem Wincentego, rzemieślnika, pracującego jako mistrz szewski, Zofii z domu Haraszkiewicz
jego brat Leopold w latach 70. i 80. był nauczycielem w szkole w Zabużu Sokalskim
biogram
W rodzinnym Sokalu ukończył pięcioklasową szkołę ludową, edukację kontynuował w C.K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie uzyskał stopień doktora filozofii i teologii. Kontynuował studia na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie.
Po powrocie do Polski prowadził działalność duszpasterską, był kapłanem w Kamionce Strumiłowej, katechetą we Lwowie, następnie przebywał w Krakowie, gdzie został sekretarzem biskupa krakowskiego Puzyny, potem sprawował godność kanclerza kurii biskupiej, później został kanonikiem kapituły krakowskiej. Konsekrowany na biskupa, został sufraganem diecezji lwowskiej, następnie wikariuszem generalnym i rektorem lwowskiego seminarium. Zasłynął jako doskonały kaznodzieja.
Początkowo był zwolennikiem Narodowej Demokracji, później orientacji proaustriackiej. Włączył się w konspiracyjną działalność w obronie unitów na Chełmszczyźnie. Należał do tajnej organizacji patronującej „Zarzewiu” i Drużynom Strzeleckim. Zaczął działać w Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, związał się z Piłsudskim i z Legionami Polskimi.
Powrócił do Krakowa, następnie wyjechał do Wiednia, później do Budapesztu, gdzie zaangażował się w organizowanie pomocy dla polskich jeńców i uchodźców. Środowisko kościelne zarzuciło mu ucieczkę i nieposłuszeństwo wobec władz kościelnych, ustąpił z sufraganii i kanonii lwowskiej. Po odzyskaniu niepodległości nie otrzymał żadnego stanowiska w hierarchii kościelnej.
Zamieszkał w Wilnie, gdzie dzięki przychylności generała K. Sosnkowskiego został kapelanem sił zbrojnych Litwy Środkowej, a później kapelanem oboźnym Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny.
Odznaczony został przez J. Piłsudskiego Orderem Virtuti Militari, otrzymał także godność Honorowego Obywatela Krakowa. W krużgankach Domku Loretańskiego przy kościele Kapucynów umieszczono upamiętniającą go tablicę. Jego imieniem nazwano ulicę w osiedlu Oficerskim, po II wojnie światowej przemianowaną na ul. Feliksa Jona, ale w 1990 roku imię biskupa Bandurskiego powróciło na swoje dawne miejsce.
Pochowany w Wilnie.
wybrane prace:
1904 - O wielkim biskupie Wincentym Kadłubku
1909 - Ducha nie gaście. Mowy i przemowy patriotyczne
1910 – Jadwiga, święta królowa na tronie polskim
1916 - Polska a Rosja w pieśni największych wieszczów narodu
1921 - Praca i cierpienie
1928 - Krwi ofiarnej cześć
kalendarium
1883 – zdał egzamin dojrzałości, wstąpił do Seminarium Duchownego we Lwowie
1887 V 25 – we Lwowie otrzymał święcenia kapłańskie
1895 – został sekretarzem biskupa J. Puzyny
1899 – został kanclerzem kurii
1901 VIII 19 – poświęcił Krzyż na Giewoncie zamontowany przez górali
1903 – został kanonikiem kapituły krakowskiej oraz papieskim prałatem domowym
1906 - został sufraganem diecezji lwowskiej, także rektorem Seminarium Duchownego
1910 VII 15 - w kościele Mariackim odprawił nabożeństwo dziękczynne na rozpoczęcie 500-lecia obchodów Bitwy pod Grunwaldem
1910 VII 14-16 - brał czynny udział w krakowskich uroczystościach z okazji 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem, gdzie przez cztery dni prawił kazania
1911-1912 – uczestniczył w akcji narodowej i religijnej obrony Chełmszczyzny
1912 – na Uniwersytecie Lwowskim został doktorem filozofii i teologii
1912 – zaczął działać w Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych
1914 VIII 5 - w katedrze lwowskiej pobłogosławił pierwszy hufiec legionowy, który wyruszył do Krakowa, a później do Kielc
1914 – opuścił Lwów, powrócił do Krakowa, a następnie wyjechał do Wiednia i Budapesztu
1915 i 1916 - odwiedził prawie wszystkie miejsca postoju brygad legionowych odprawiając nabożeństwa, głosząc kazania i wydając je drukiem
1917 - oddał swój krzyż biskupi na tworzący się Skarb Narodowy
1918 – ustąpił z sufraganii
1919 X 19 – w Krakowie był wśród reprezentantów duchowieństwa w uroczystościach obchodów Święta Zjednoczenia Armii
1919 X 20 – w auli UJ uczestniczył w oficjalnym otwarciu Akademii Górniczej dokonanym przez J. Piłsudskiego
1920 – zamieszkał w Wilnie
1920 XII 11 - wziął udział w uroczystości otwarcia Domu Żołnierza w Wilnie
1921 VI 5 - wziął udział w uroczystościach poświęcenia i wręczenia 81 pułkowi Strzelców Grodzieńskich sztandaru ufundowanego przez mieszkańców Grodna
1921 XI 6 - otrzymał Krzyż Walecznych
1922 V 3 - otrzymał Order Odrodzenia Polski II klasy
1922 IX 26 – w zakończonym plebiscycie IKC na 12 najsławniejszych i najzasłużeńszych osobistości polskich zajął 8 miejsce z 21 025 głosami
1922 – otrzymał Krzyż Virtuti Militari
1922 – został kapelanem oboźnym Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny
1924 - stanął na czele Oddziału Wileńskiego ZHP
1927 – odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski
1929 - Prezydent Rzeczypospolitej przyznał mu dożywotnią pensję
1931 – odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi
1932 I 17 – w Teatrze Starym odbyła się uroczysta akademia dla uczczenia dwudziestopięciolecia jego sakry biskupiej
1932 I 28 - otrzymał godność Honorowego Obywatela Krakowa
1996 VIII 15 – jego szczątki przeniesiono do katedry polowej WP w Warszawie
źródła:
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski, Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000
Czesław Brzoza, Kraków między wojnami, Kraków 1998
Wiesław Jan Wysocki, Andrzej Czesław Żak: Biskup Władysław Bandurski. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1997