Jerzy Andrzejewski
Jerzy Waligóra
(19 sierpnia 1909 Warszawa – 19 kwietnia 1983 Warszawa)
prozaik, publicysta, krytyk literacki i teatralny, scenarzysta filmowy
rodzina
urodzony w rodzinie mieszczańskiej
syn Jana i Eugenii z Glinojeckich
poślubił:
1. Nona Barbara Siekierzyńska
2. Maria Abgarowicz – dzieci:
1943 – Marcin
1946 – Agnieszka
biogram
Po ukończeniu Gimnazjum im J. Zamojskiego w Warszawie, rozpoczął studia polonistyczne na UW. Przed wojną debiutował zbiorem opowiadań „Drogi nieuniknione” oraz zdążył wydać jedną powieść „Ład serca”, był wówczas uważany za nadzieję literatury katolickiej.
W czasie okupacji działał w konspiracyjnym życiu kulturalnym, był pełnomocnikiem Delegatury Rządu RP do opieki nad literatami.
Po wyzwoleniu spędził krótki czas w Krakowie, mieszkał w Domu Literatów przy ul. Krupniczej 22, następnie przeniósł się do Szczecina. W Krakowie współpracował między innymi z „Przekrojem”, „Odrodzeniem”, „Kuźnicą” i „Twórczością”. Pełnił również funkcję prezesa krakowskiego oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich. Został uhonorowany nagrodą miasta Krakowa za zbiór opowiadań „Noc”, w którym zawarł psychologiczne analizy zachowań ludzkich w ekstremalnych sytuacjach czasu okupacji.
W okresie stalinowskim pisał propagandowe teksty, popierające socrealizm i zaangażowanie ludzi sztuki po stronie władzy komunistycznej. Został przedstawiony przez Czesława Miłosza w „Zniewolonym umyśle” jako Alfa.
W latach sześćdziesiątych został aktywnym uczestnikiem opozycji demokratycznej. Był współautorem Listu 34, później był współzałożycielem KOR-u. Uchodził za kandydata do literackiej Nagrody Nobla. Obok Jarosława Iwaszkiewicza, jest polskim pisarzem najsilniej utożsamianym z homoseksualizmem.
wybrane prace:
1936 - Drogi nieuniknione
1938 - Ład serca
1945 - Apel
1945 - Noc
1946 - Święto Winkelrida, współautor J. Zagórski
1948 - Popiół i diament, wersja zmieniona 1954, 1958 – sfilmowany przez A. Wajdę
1950 - Aby pokój zwyciężył
1951 - O człowieku radzieckim
1952 - Partia i twórczość pisarza
1952 - Ludzie i zdarzenia 1951
1953 - Ludzie i zdarzenia 1952
1953 - Wojna skuteczna, czyli opis bitew i potyczek z Zadufkami, tom I
1954 - Książka dla Marcina
1955 - Złoty lis
1957 - Ciemności kryją ziemię, sfilmowana przez Stanisława Barabasza w 1989
1959 – scenariusz do filmu A. Wajdy Niewinni czarodzieje
1959 - Niby gaj
1960 - Bramy raju, sfilmowana przez A. Wajdę w 1968
1963 - Idzie skacząc po górach
1968 - Apelacja
1973 - Prometeusz
1976 - Teraz na ciebie zagłada
1979 - Już prawie nic
1979 - Miazga
1980 - Nowe opowiadania
1983 - Nikt
1987 - Gra z cieniem
1988 - Z dnia na dzień
1994 - Zeszyt Marcina
kalendarium
1927 – zdał maturę
1927–1931 - studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim
1932 - debiutował na łamach warszawskiego dziennika „ABC”
1934 - zawarł małżeństwo z Noną Barbarą Siekierzyńską
1935–1937 – był recenzentem teatralnym „ABC”
1935–1937 - kierował działem literackim w tygodniku „Prosto z mostu"
1936 – został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich
1939 – otrzymał Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury za Ład serca
1940–1944 – był działaczem podziemia kulturalnego
1945 – zamieszkał w Krakowie
1945–1948 - współpracował z tygodnikiem "Odrodzenie"
1945–1949 - współpracował z "Kuźnicą"
1946 I – poślubił Marię Abgarowicz, z którą miał dwójkę dzieci
1946-1947 – pełnił funkcję prezesa krakowskiego oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich
1946 - otrzymał nagrodę miasta Krakowa za zbiór opowiadań „Noc”
1948 – otrzymał nagrodę tygodnika "Odrodzenie" za Popiół i diament
1948 – przeniósł się do Szczecina
1949-1952 - prezes Oddziału Szczecińskiego ZLP
1950 - został członkiem partii komunistycznej
1950 – został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I Klasy
1952 - został wybrany na posła i przeniósł się do Warszawy
1955-1956 - był członkiem zespołu redakcyjnego "Twórczości"
1955–1962 - współpracował z tygodnikiem "Nowa Kultura"
1957 – jako redaktor naczelny uczestniczył w organizowaniu pisma "Europa"
1959 – wystąpił z partii
1959 - został wybrany na prezesa Oddziału Warszawskiego ZLP
1964 III - podpisał "List 34" - protest pisarzy i uczonych w obronie wolności słowa
1968 IX - w otwartym liście zaprotestował przeciwko udziałowi Polski w agresji na Czechosłowację
1968 - otrzymał nagrodę Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku
1969 – został członkiem Polskiego PEN Clubu
1972 – rozpoczął współpracę z pismem „Literatura”
1976 I – został sygnatariuszem "Memoriału 101"
1976 VII – opublikował w Kulturze "List do prześladowanych uczestników robotniczego protestu"
1976 IX - jako współzałożyciel KOR podpisał "Apel KOR" skierowany w sprawie robotniczego protestu do Marszałka Sejmu
1977-1981 - był członkiem zespołu redakcyjnego pisma "Zapis" wydawanego poza cenzurą
1981 - wygłaszał cotygodniowe prelekcje dla studentów w Instytucie Filologii Polskiej UW
2006 IX 23 – został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski
źródła:
Irena Szymańska, Mój przyjaciel Jerzy w: "Kwartalnik Artystyczny" nr 4/1997, s. 82-101
Anna Synoradzka, Andrzejewski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997
Dariusz Nowacki, "Ja" nieuniknione. O podmiocie pisarstwa Jerzego Andrzejewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005