Stanisław Ignacy Witkiewicz
Witkacy
(24 II 1885 Warszawa – 18 IX 1939 Jeziory na Polesiu)
dramatopisarz, malarz, teoretyk sztuki i filozof
rodzina
syn Stanisława (1851 – 1915) herbu Nieczuja, malarza, pisarza, krytyka i Marii z Pietrzkiewiczów (1853 - 1931) herbu Ostoja
poślubił Jadwigę Unrug (1893 - 1968)
biogram
Początkowo kształcił się pod kierunkiem ojca, następnie po eksternistycznie zdanej maturze we Lwowie, studiował malarstwo w krakowskiej ASP u J. Mehoffera, pobierał również lekcje u W. Ślewińskiego, odbył podróże artystyczne do Wiednia, Monachium i Paryża. Został uczestnikiem wypraw do Oceanii (z B. Malinowskim) i na Daleki Wschód.
Po wybuchu I wojny światowej przybył, jako poddany rosyjski do Rosji, wstąpił do szkoły oficerskiej, został oficerem w armii carskiej, prawdopodobnie był uczestnikiem rewolucji październikowej.
Powrócił do Polski i zamieszkał w pensjonacie matki w Zakopanem. Został teoretykiem grupy artystycznej Formiści, był współpracownikiem „Zwrotnicy”. W swojej Firmie Portretowej ułożył Regulamin Firmy Portretowej wraz z cennikiem, w którym zapisał: Wykluczona a b s o l u t n i e jest wszelka krytyka ze strony klienta. Portret może się klientowi nie podobać, ale firma nie może dopuścić do najskromniejszych nawet uwag, bez swego specjalnego upoważnienia. Gdyby firma pozwalała sobie na ten luksus: wysłuchiwania zdań klientów, musiałaby już dawno zwariować.
W ramach działalności Firmy tworzył pastelowe portrety, często o znormalizowanych wymiarach (65 x 50 cm), zwykle zdeformowane formalnie i kolorystycznie (oznaczał je numerami i symbolami wskazującymi na użycie narkotyków, alkoholu itp.).
Jego twórczość była oparta na rozbudowanym systemie jego poglądów estetycznych (teoria Czystej Formy, głosząca prymat wartości estetycznych i metafizycznych sztuki nad walorami przedstawiającymi i dydaktycznymi) oraz na koncepcjach filozoficzno-społecznych i historiozoficznych (katastroficzna wizja końca cywilizacji), wyłożonych w pracach Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia, Szkice estetyczne i zbiorze Teatr, Wstęp do teorii Czystej Formy w teatrze. Zarys własnego systemu ontologicznego dał w studium Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia.
Autor około 30 sztuk teatralnych między innymi groteskowo-fantastycznych dramatów oraz powieści.
Jego twórczość malarska ewoluowała od modernistycznego ekspresjonizmu do na pół abstrakcyjnych kompozycji fantastyczno-symbolicznych, liczne prace znajdują się w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Interesował się fotografią, wykonał wiele zdjęć, między innymi cykl fotografii lokomotyw, pejzaży tatrzańskich, portretów.
Po 1945 twórczość Witkiewicza zyskała wielką popularność w Polsce i na Zachodzie.
Często odwiedzał Kraków, bywał w klubie „Gałka Muszkatołowa”, w Klubie Formistów mieszczącym się w kawiarni „Esplanada” na I piętrze domu na rogu ul. Podwale i ul. Krupniczej.
Popełnił samobójstwo na wieść o wkroczeniu wojsk sowieckich do Polski.
W Krakowie ulica Stanisława Witkiewicza znajduje się w VI dzielnicy Bronowice, biegnie od ul. gen. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego aż do granic miasta.
wybrane prace:
poglądy estetyczne, filozoficzne i ontologiczne:
1919 - Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia
1922 - Szkice estetyczne
1923 - Teatr, Wstęp do teorii Czystej Formy w teatrze
1934 - Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia
sztuki teatralne:
1920 - Tumor Mózgowicz
1920 - Nowe Wyzwolenie
1920 - Oni
1921 - W małym dworku
1921 – Kurka wodna
1921 - Gyubal Wahazar
1922 - Mątwa
1923 - Wariat i zakonnica
1924 - Matka
1925 - Sonata Belzebuba
1934 - Szewcy
powieści:
1910 – 1911 - 622 upadki Bunga czyli demoniczna kobieta (wyd. 1972)
1927 - Pożegnanie jesieni
1930 - Nienasycenie
1931 – 1933 - Jedyne wyjście (nieukończona, wyd. 1968)
prace malarskie:
1910 – 1914 - Kompozycja figuralna
1912 - Portret kobiety w fotelu (E. Dunin-Borkowskiej)
1916 – 1921 - Kuszenie św. Antoniego I
1920 – 1921 - Kuszenie św. Antoniego II
1920 1921 - Ogólne zamieszanie
1920 – 1921 - Marysia i Burek na Cejlonie
1922 - Kompozycja
kalendarium
1903 – zdał eksternistycznie maturę we Lwowie
1904 – 1905 - studiował malarstwo w krakowskiej ASP u J. Stanisławskiego i J. Mehoffera
1907 - pobierał lekcje u W. Ślewińskiego
1914 – wyjechał do Australii jako fotograf i rysownik w ekspedycji etnograficznej B. Malinowskiego
1915 – był studentem szkoły oficerskiej
1918 – wrócił do Polski i zamieszkał w Zakopanem
1918 – 1922 – członek grupy artystycznej „Formiści Polscy”
1924 - założył jednoosobową Firmę Portretową S. I. Witkiewicz
1928, 1932 - wydał Regulamin Firmy wraz z cennikiem