Esterka
legendarna ukochana Kazimierza III Wielkiego
rodzina
Żydówka, pochodziła z Opoczna, nazywała się podobno Małach
miała dwóch synów: Pełkę i Niemirzę oraz córki
biogram
Jedynym źródłem poświadczającym jej istnienie jest przekaz J. Długosza żyjącego 100 lat później. Według współczesnych badaczy jej historyczności nie można zakwestionować ale także bezkrytycznie przyjąć. Według Długosza ukochana faworyta króla była Żydówka i protektorką Żydów w Polsce i jej wpływowi kronikarz przypisywał wydanie przez króla przywilejów dla Żydów. Zgodnie z przekazem Długosza Kazimierz III miał z nią dwóch synów: Pełkę i Niemirzę oraz córki, które za zgodą króla zostały wychowane w religii żydowskiej. Niemirza prawdopodobnie został zabity w Koprzywnicy podczas sporu o podwody, jaki wybuchł w trakcie pogrzebu Władysława Jagiełły, Pełka natomiast miał umrzeć przedwcześnie.
Zgodnie z tradycją Esterka w Łobzowie miała posiadać wzniesiony dla niej przez króla 1357 (?) gotycki zameczek (później wielokrotnie przebudowywany), w pobliżu zaś miano usypać na jej cześć kopiec, identyfikowany z jej rzekomą mogiłą, którą w 1737 oglądał Stanisław August Poniatowski (około 1970 została usunięta przez wojsko).
Przy ul. Krakowskiej 46 znajduje się tzw. Dom Esterki (obecnie Muzeum Etnograficzne im. S. Udzieli), jedna z ulic Kazimierza nosi nazwę Estery.
Wokół Esterki powstało wiele opowieści ludowych związanych z różnymi miejscowościami (Łobzów, Czchów, Skawina, Opoczno, Kazimierz Dolny, Sandomierz, Niepołomice, Bochotnica). Ten wielki romans stał się kanwą wielu powieści polskich i obcych (między innymi Kazimierz Wielki i Esterka. Powieść historyczna z XIV wieku A. Bronikowskiego, przekład z języka niemieckiego 1828), a także posłużył jako temat dla wielu malarzy (między innymi Kazimierz Wielki i Esterka F. Żmurki, Esterka. Żydówka z Opoczna W. Gersona).