Adam Chmiel
(24 XII 1865 Słomniczki, powiat miechowski – 13 II 1934 Kraków)
historyk, archiwista, wydawca źródeł
rodzina
syn Wita Kmiela, stolarza, i Franciszki Ossuchowskiej
Stanisław Wyspiański Portret Adama Chmiela 1904 rok
Stanisław Wyspiański Portret Adama Chmiela 1899 rok
biogram
Uczył się w szkole powszechnej św. Floriana i gimnazjum św. Anny w Krakowie, następnie studiował historię, filologię i geografię na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kształcił się głównie w paleografii i dyplomatyce, lecz studiów nie ukończył.
Po studiach podjął pracę w Archiwum Akt Dawnych w Krakowie, z którym pozostał związany do końca życia, pracował równocześnie na UJ jako historiograf uczelni i opiekun Archiwum oraz był konserwatorem w Radzie Archiwalnej w Wiedniu.
Zajmował się głównie historią kultury, archiwistyką, sfragistyką, paleografią i dziejami Krakowa. Opublikował ponad 230 prac naukowych, w tym wydawnictwa źródłowe. Przygotował do druku wiele dokumentów archiwalnych, między innymi tomy II i III wykazów studentów UJ z lat 1490-1606. W badaniach sfragistycznych starał się zwracać uwagę nie tylko na elementy heraldyczne pieczęci, ale i stronę artystyczną; szczególne badania poświęcił pieczęci UJ. Jako jeden z pierwszych w Polsce podjął badania nad oprawami rękopisów i starych druków. Redagował pismo "Przewodnik Bibliograficzny", był współzałożycielem "Rocznika Krakowskiego".
Mimo braku stopni naukowych zajmował wysoką pozycję w krakowskim środowisku. Uważany był za autorytet w zakresie cracovianów. Marian Friedberg określił go mianem "encyklopedii swoich specjalności", szczególnie dziejów Krakowa.
Zaprzyjaźniony od lat gimnazjalnych ze Stanisławem Wyspiańskim, udzielał mu wskazówek historycznych dotyczących dramatów, Wyspiański namalował kilka portretów Chmiela. Często wspólnie przesiadywali na poobiedniej kawie w kawiarni Michalika.
W swoich wspomnieniach zanotował:
Wyspiański przychodził do mnie, do mojego mieszkania (ulica Floriańska 30, II p. od frontu), lub też schodziliśmy się po południu około godz. 5 w cukierni Michalika, na ulicy Floriańskiej naprzeciw mojego mieszkania. (…)
Dnia 19 listopada 1900 r. powiedział mi: jutro ślub Lucjana Rydla o godzinie 9 rano w kościele Panny Marii
(…)
Gdy po skończonym obrzędzie ślubnym wyszliśmy z kościoła, zapytałem go, czy będzie na weselu: Tak, pójdę tam po południu. W kilka dni potem zapytałem go, jak się odbyło wesela Rydla. Na to nie odpowiedział mi, lecz po chwili zamyślenia rzekł: Może coś napiszę
Portret Chmiela, autorstwa Stanisława Wyspiańskiego, znajduje się w gabinecie dyrektora Archiwum Państwowego przy ulicy Siennej.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera GD, rząd północno-zachodni, narożnik), na grobowcu jego płaskorzeźba autorstwa Alojzego Bunscha.
Płaskorzeźba portretowa Adama Chmiela autorstwa Alojzego Bunscha, umieszczona na grobowcu na cmentarzu Rakowickim w Krakowie
wybrane publikacje:
1887 - O początku rodu w kronice Nestora
1890 - przygotowana praca doktorska Stosunek Kazimierza Wielkiego do Karola IV w latach 1360-1364
1893 - Ustawy cen dla miasta starej Warszawy od roku 1606 do 1627
1897 - Marcin Oracewicz, mieszczanin krakowski
1903 - Pieczęcie miast Krakowa, Kazimierza, Kleparza i jurydyk krakowskich do końca XVIII wieku
1903 - Wskazówki do inwentaryzacji rękopisów
1904 - Uwagi archiwalno-paleograficzne nad pieśnią Bogurodzica w rękopisie Biblioteki Jagiellońskiej Nr 11619
1904 - Album studiosorum Universitatis Cracoviensis
1907 - Garncarze krakowscy
1907 - Sądy ratuszne hetmańskie. Kartka z życia mieszczan krakowskich w XVI wieku
1911 - Rachunki dworu królewskiego 1544-1567
1911 - Większa pieczęć Uniwersytetu Jagiellońskiego z roku 1659
1911-1934 - Domy krakowskie
1913 - Wawel, materiały archiwalne do budowy zamku
1917–1935 - Domy krakowskie
1917 - O strój polski
1917 - Pieczęcie Uniwersytetu Jagiellońskiego
1917 - Pieczęcie miasta Krakowa, Kazimierza, Kleparza i jurydyk krakowskich do końca XVIII w.
1919 - Barwa i chorągiew polska
1924-1929 - opracował wraz z Tadeuszem Sinką pierwsze zbiorowe wydanie 5 tomów dzieł Stanisława Wyspiańskiego Dzieła
1929 - Introligatorzy cudzoziemscy i zamiejscowi w Krakowie w latach 1574-1646
1929 - Oswobodzenie Krakowa 31 października 1918 roku
1930 - Rzeźnicy krakowscy
1932 - Księgi radzieckie Kazimierza 1369-1402
kalendarium
1886-1890 - studiował historię, filologię i geografię na Uniwersytecie Jagiellońskim
1890 - rozpoczął pracę w Archiwum Akt Dawnych miasta Krakowa
1895 - został członkiem Towarzystwa Numizmatycznego
1896 - członek założyciel Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa
1896-1933 - pełnił funkcję skarbnika Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa
1898-1903 - adiunkt w Archiwum Akt Dawnych
1899 - przyczynił się do powołania Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
1899 – członek Komisji Centralnej Konserwatorskiej w Wiedniu
1901–1934 – pełnił funkcję historiografa UJ
1903-1917 - archiwiusz w Archiwum Akt Dawnych
1909-1934 - opiekun Archiwum UJ
1910-1918 - konserwator w Radzie Archiwalnej w Wiedniu
1917-1934 - pełnił funkcję dyrektora w Archiwum Akt Dawnych
1918 XI 26 - w Gimnazjum św. Jacka odsłonięto orła polskiego na miejscu austriackiego (projektował Mieczysław Tylko według wskazówek Chmiela)
1919 – członek Krakowskiego Koła Związku Bibliotekarzy Polskich
1922 - członek przybrany Towarzystwa Naukowego we Lwowie
1925 - członek-korespondent PAU
1927 VII 3 - podpisano w Prałatówce akt pamiątkowy przygotowany przez Chmiela, który umieszczony został w gałce niższej wieży Kościoła Mariackiego
1930 - na fasadzie kamienicy przy Rynku Głównym 38 odsłonięto tablicę (według projektu Chmiela) poświęconą Józefowi Chłopickiemu, ufundowaną przez miasto w 100 rocznicę powstania listopadowego
1931 - członek Rady Polskiego Słownika Biograficznego
1933 - został wiceprezesem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa
1933 VI 28 - Uniwersytet Jagielloński nadał mu doktorat honoris causa
1951 – miasto dało archiwiście ulicę w dzielnicy Łobzów, między ulicą Warmijską i ulicą Mariana Smoluchowskiego, w pobliżu gmachu Wyższej Szkoły Pedagogicznej
źródła:
Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski, Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000
Jacek Olczyk, Życie literackie w Krakowie, Kraków 2016
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
Czesław Brzoza, Kraków między wojnami, Kraków 1998
Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki, Dzieje Krakowa, t. 3, Kraków 1979