Jan Franciszek Adamski
(8 października 1923 Buczacz – 26 lipca 2010 Kraków)
aktor, pisarz, kolekcjoner strojów i haftów
rodzina
syn Stanisława, matka – Ludmiła Turkutówna, inżynier rolnik, urodziła się we wsi Żnibrody
żona Anna Świrszczyńska
córka Ludmiła (mąż Krzysztof Orłowski)
był też związany z Haliną Poświatowską
biogram
Początkowo studiował prawo na UJ (poznał wówczas Zbigniewa Herberta) i uczęszczał do Studium Dramatycznego Iwo Galla w Krakowie (przy ul. Warszawskiej 5), gdzie zdał eksternistycznie egzamin aktorski. Zadebiutował w Teatrze Rapsodycznym, tu nawiązał wielką przyjaźń z Karolem Wojtyłą, z którym korespondował przez wszystkie lata pontyfikatu papieża Polaka. Został aktorem rzeszowskiego Teatru im. Wandy Siemaszkowej, wrócił do Krakowa na sceny Starego Teatru i Teatru im. J. Słowackiego. Zagrał ponad sto drugoplanowych ról, pośród nich stworzył tak wybitne kreacje jak Czapnika w Na dnie Gorkiego (reż. Lidia Zamków) czy Dziada w Weselu S. Wyspiańskiego, wystąpił w kilkunastu rolach filmowych (między innymi w filmie Dwa żebra Adama J. Morgensterna i w serialach: Polskie drogi, Sława i chwała).
Za Jakub Knap Kraków bez Jasia Adamskiego:
A przecież sam o sobie mówił zawsze z pełnym humoru autodystansem, najchętniej cytując wypowiedź pewnego krytyka: "Wielki aktor, Jan Adamski, 187 cm wzrostu, nie zasłużony, nie ludowy, a całą gębą pan na scenie". Wydał trzy tomiki opowiadań poświęcone ukochanym Kresom.
- To była chodząca dobroć - powiedział w rozmowie ze mną Tadeusz Szybowski. Najwierniejszy przyjaciel, jedyny szczerze mu oddany i zaangażowany w pomoc po ostatnie dni. Poznali się w 1950 roku. - Pamiętam doskonale - wspomina - to był maj, przyszedłem do studia rapsodycznego i pierwszym człowiekiem, który podszedł do mnie był Jaś. Od razu zaoferował swoją opiekę i przejście na "ty". W trakcie rozmowy zachwyciłem się jego sweterkiem. - A, jeśli ci się podoba, to bardzo proszę - powiedział z uśmiechem. To było dla niego charakterystyczne. To w tym czasie dzięki Jasieneczkowi, jak niezmiennie o nim mówi, poznał ówczesnego wikarego Karola Wojtyłę. I to za namową późniejszego papieża w kościele św. Floriana odbywało się czytanie Pasji w Niedzielę Palmową przez Karola Wojtyłę i "cywilów": Jana Adamskiego, Tadeusza Szybowskiego oraz ówczesnego studenta Jacka Fedorowicza.
"Mam dla Pań smutną wiadomość. Nikt już nie przyklęknie na ulicy, aby ucałować rąbek damskiej sukni, nikt nie wyrecytuje wiersza na przywitanie. Zmarła jedna z najpopularniejszych postaci Krakowa, pod koniec życia niestety zapomniana" - tak żegnał przyjaciela na Cmentarzu Rakowickim Tadeusz Szybowski.
wybrane prace:
spektakle teatralne (wybór)
1945 – Hymny (reż. Mieczysław Kotlarczyk)
1945 – Bajka
1946 – Noc wigilijna (układ tekstów M. Kotlarczyk)
1946 – Słowo o Kościuszce
1946 – Żołnierzowi
1946 – Król Duch
1946 – Rozkosz a krotochwila
1948 – Pan Tadeusz
1949 – Beniowski (III wersja) (reż. M. Kotlarczyk)
1950 – Lord Jim (III wersja) (reż. M. Kotlarczyk)
1950 – Rozkaz 269 (reż. M. Kotlarczyk)
1951 – Aktorzy w Elzynorze (reż. M. Kotlarczyk)
1953 – Kopernik jako Mieszczanin / Tydeman Gize (reż. Irena Babel)
1953 – Nie igra się z miłością jako Blazjusz (reż. Maryna Broniewska)
1954 – Sen nocy letniej jako Spój (reż. M. Broniewska)
1954 – Noce narodowe jako Brat Zastępu Bożego (reż. Roman Niewiarowicz)
1955 – Legenda o miłości jako Mieszczanin II / Herold (reż. Zdzisław Mrożewski)
1956 – Hamlet jako Francisco (reż. Roman Zawistowski)
1956 – Brat marnotrawny jako Lane (reż. Z. Mrożewski)
1957 – Dzika kaczka jako Jensen (reż. Władysław Krzemiński)
1957 – Cyd jako Don Alonzo (reż. R. Zawistowski)
1957 – Port Royal jako oficer gwardii (reż. Jerzy Kreczmar)
1958 – Tramwaj zwany pożądaniem jako Mitch (reż. W. Krzemiński)
1959 – Stracone zachody miłości jako Tuman (reż. W. Krzemiński)
1959 – Kapitan z Köpenick jako Przechodzień / Bulke (reż. Lidia Zamkow)
1960 – Na dnie jako Czapnik (reż. Lidia Słomczyńska)
1962 – Matka Courage i jej dzieci jako Kapelan (reż. L. Zamkow)
1963 – Orfeusz w wężowej skórze jako Dag Hamma (reż. Jerzy Jarocki)
1963 – Wesele jako Hetman (reż. Andrzej Wajda)
1965 – Król Henryk IV jako Bardolf (reż. J. Jarocki)
1966 – Savanarola jako Trędowaty (reż. Kazimierz Kutz)
1967 – Ogniem i mieczem jako Podbipięta (reż. Jerzy Szeski)
1970 – Rewizor jako Lapkin-Tiapkin (reż. Stanisław Bieliński)
1971 – Kartoteka jako wujek (reż. Jarosław Kuszewski)
1973 – Wesele jako dziad (reż. Piotr Paradowski)
1974 – Dwa teatry jako Pianista (reż. Krystyna Skuszanka)
1979 – Fantazy jako Kajetan (reż. K. Skuszanka)
1980 – Pierwszy dzień wolności jako Karol (reż. Ewa Kutryś)
1989 – Wizyta starszej pani jako Zawiadowca stacji (reż. Siergiej Danczenko)
1993 – Martwe dusze jako urzędnik (reż. Walery Fokin)
1994 – Śniadanie u Tiffany’ego jako Gość (reż. Paweł Miśkiewicz)
filmografia
1957 – Zagubione uczucia jako robotnik przyprowadzający Adama do szkoły (nie występuje w czołówce)
1963 – Dwa żebra Adama jako ksiądz proboszcz Leon Makowski
1964 – Koniec naszego świata jako Więzień Oświęcimia
1973 – Fernando i humaniści
1976 – Polskie drogi jako ksiądz Pycnik, proboszcz w Owczarach
1976 – Spokój
1977 – Zapach ziemi
1980 – W biały dzień jako sędzia na procesie „Koraba” (nie występuje w czołówce)
1984–1985 – Zdaniem obrony jako mecenas Władysław Sawicki, przyjaciel Sokora
1986 – Blisko, coraz bliżej jako Farmaceuta
1987 – Śmieciarz
1988 – Schodami w górę, schodami w dół jako Silberman
1989 – Szklany dom jako Lwowiak
1997 – Sława i chwała jako Walery, służący Myszyńskich
zbiory opowiadań
1975 – Odwiedziny
1982 – Przed odlotem
1993 – Batiar
kalendarium
1945 XI 9 – zadebiutował w teatrze w sztuce Hymny w reżyserii Mieczysława Kotlarczyka
1945-1952 XII 31 – w Teatrze Rapsodycznym
1945-1946 – uczęszczał do Studium Dramatycznego Iwona Galla
1946 – zdał eksternistyczny egzamin aktorski
1947 – ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim
1953-1954 – w Teatrze Poezji
1953 – 1968 – mąż Anny Świrszczyńskiej
1954-1966 – w Starym Teatrze
1958 – wyróżnienie w V Ogólnopolskim Konkursie Recytatorskim w Krakowie
1965 – wyjechał na dziesięć dni z Poświatowską do Dalmacji
1966-1972 – w Teatrze im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie
1972-1989 – w Teatrze Słowackiego
1981 – odznaczony jako Zasłużony Działacz Kultury
1982 – Nagroda Jubileuszowa
1983 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1983 – odznaczony jako Zasłużony Działacz Kultury
1983 – Złota Odznaka za zasługi dla Krakowa
1989 I – przeszedł na emeryturę
źródła:
Władysław Szklarz i Zbigniew Żyromski, Buczaczanie typowani do wpisania do «Złotej Księgi Kresowian, „Głos Buczaczan”, 3 (58), Wrocław, 2006, s. 2.
Jan Adamski w bazie IMDb (ang.)
Jan Adamski w bazie Filmweb
Jan Adamski w bazie filmpolski.pl
Jan Adamski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2023-10-19].
Jan Adamski na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”