Jacek Michał Malczewski
(14 VII 1854 Radom – 8 X 1929 Kraków)
malarz i rysownik
rodzina
wywodził się z rodziny szlacheckiej, herbu Tarnawa, syn Juliana (1820 – 1884), generalny sekretarz Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i Marii Józefy z Szymanowskich, córka byłego oficera wojsk napoleońskich
rodzeństwo: Bronisława Marianna (1852 – 1929); Helena, mąż Wacław Karczewski, literat, dziennikarz, bibliotekarz
poślubił 29 X 1887 w kościele Mariackim: Maria Gralewska (1866 – 1945), córka krakowskiego aptekarza Fortunata
dzieci: Julia (1888 – 1938), mąż Feliks Meyzner; Rafał (1892 – 1965), malarz, taternik, literat, żona Bronisława Dziadosz (1888 - 1953)
biogram
Jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu w malarstwie polskim przełomu XIX i XX wieku. Jeszcze przed ukończeniem szkoły średniej studiował w krakowskiej SSP między innymi u W. Łuszczkiewicza i J. Matejki. Studia kontynuował w Paryżu, gdzie kształcił się w École des Beaux-Arts (u Henri Ernesta Lehmana) oraz Académie Suisse. Po powrocie do Krakowa przez 2 lata kontynuował naukę w SSP, którą ostatecznie opuścił w wyniku konfliktu z J. Matejką. Dużo podróżował, brał udział (jako rysownik) w zorganizowanej przez K. Lanckorońskiego wyprawie do Azji Mniejszej, odbył kilka podróży do Włoch, był w Grecji, Monachium. Został profesorem, a także rektorem krakowskiej ASP. Współzałożyciel Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka", członek wiedeńskiej Secesji, członek Stowarzyszenia Artystów Polskich, należał do dyrekcji TPSP, którego siedzibę (Pałac Sztuki) ozdobił fryzem reliefowym przedstawiającym ujętą symbolicznie drogę twórcy przez kolejne etapy życia.
Należał do najwybitniejszych malarzy Młodej Polski, malował sceny rodzajowe, biblijne, alegorie, przeżycia zesłańców na Sybirze, obrazy o charakterze baśniowo-ludowym, pejzaże oraz portrety.
Jego prace cechuje połączenie realizmu formy z fantastyka treści, swoiste kształtowanie przestrzeni obrazu, żywa kolorystyka, nastrój tajemnicy, smutku, filozoficznej zadumy nad tajemnicą bytu i przemijania, a także fascynacja żywiołowym biologizmem życia; świat realny przenika się ze światem alegorycznych postaci, symboli i istot fantastycznych, często wywodzących się z mitologii (harpie, chimery, meduzy, centaury, anioły ukazane w scenerii polskiego pejzażu).
Nagrodzony w Krakowie, w Berlinie i Monachium złotymi medalami, laureat Nagrody im. Probusa Barczewskiego Akademii Umiejętności.Jego prace znajdują się w większości muzeów w Polsce oraz wielu kolekcjach prywatnych.
Pierwszą pracownię miał artysta przy ul. Lubicz, a jedną z następnych w willi „Marya” przy ul. Księcia Józefa 29, gdzie powstały między innymi Autoportret z hiacyntem i Zatruta studnia oraz przy ul. Anczyca.
W szopce kabaretu „Zielony Balonik” przedstawiony jako Jacek Symbolewski w pancerzu zamiast kamizelki i z głową ozdobioną koźlimi różkami, które to akcesoria często występowały w jego obrazach.
Pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce, jego imieniem nazwano jedną z ulic w VII dzielnicy Zwierzyniec i biegnie od ul. Księcia Józefa wzdłuż willi i ogrodków działkowych w kierunku Kopca Kościuszki.
wybrane dzieła:
1882 - Niedziela w kopalni
1883 - Na etapie
1883 - Śmierć Ellenai (inspirowana poematem Słowackiego Anhelli)
1892 - Wigilia zesłańców
1887 – Portret narzeczonej
1887 – 1888 - cykl Rusałki w supraportach pałacu Pusłowskich
1890 - autotematyczna kompozycja Malarczyk (Introdukcja)
1890 - 1894 - Melancholia
1895 – 1897 - Błędne koło
1898 – 1902 - Thanatos
1901 – Autoportret na tle Wisły
1902 – Autoportret z hiacyntem
1903 – portret A. Wielopolskiego Hamlet polski
1903 – portret F. Jasieńskiego
1903 – portret J. Kasprowicza
1905 – Zatruta studnia
1922 – Portret syna Rafała z żoną
kalendarium
1873 – 1876 - studiował w krakowskiej SSP
1876 - wyjechał do Paryża
1877 – powrócił do Krakowa
1877 – 1879 - kontynuował naukę w SSP
1880, 1890, 1906 – odbył podróże do Włoch
1882 – 1895 – we wczesnej fazie twórczości pozostawał pod wpływem poezji J. Słowackiego, dzieł A. Grottgera oraz poglądów L. Siemieńskiego
1884 – 1885 – jako rysownik brał udział w wyprawie do Azji Mniejszej
1897 - członek założyciel Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka"
1897 – rozpoczął naukę rysunku w Szkole Sztuk Plastycznych dla Kobiet T. Certowiczówny
1897 - 1918 - członek wiedeńskiej Secesji
1899 - 1912 - kierował (wraz z W. Wodzinowskim) wydziałem artystycznym i uczył malarstwa na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego
1905 – 1908 - należał do dyrekcji TPSP
1910 - 1925 – profesor krakowskiej ASP
1912 - 1914 - rektor krakowskiej ASP
1926 – otrzymał ulicę w dzielnicy Zwierzyniec
źródła:
Heydel A., Jacek Malczewski – człowiek i artysta, Kraków 1933
Janoszanka M., Wielki Tercjarz – moje wspomnienia o Jacku Malczewskim, Poznań 1936