August II Mocny
(12 maja 1670 Drezno – 1 lutego 1733 Warszawa)
król Polski, elektor saski
rodzina
z rodziny Wettynów
drugi syn Jana Jerzego III Wettyna, elektora saskiego, i Anny Zofii Oldenburg, córki Fryderyka III, księżniczki duńskiej
brat Jana Jerzego IV, elektora saskiego 1691-1694
August II Mocny
Lata panowania 1697-1706, 1709-1733
poślubił Krystynę Eberhardynę, córkę Krystiana Ernesta margrabiego brandenburskiego na Bayeruth
dzieci: Fryderyk August II (August III), elektor saski i król Polski
metresa Zofia Eleonora Klengel (1674–1755), córka nauczyciela księcia Fryderyka Augusta
metresa Maria Aurora von Königsmarck (1662-1728) - szwedzka arystokratka
syn Maurycy Saski (1696-1750) - marszałek francuski i książę Kurlandii, pradziadek późniejszej pisarki George Sand
metresa Joanna Teresa Esterle, Austriaczka, hrabina z domu Lamberg
syn NN Esterle (1698-po 1698)
metresa Turczynka Fatima (około 1681-po 1720) - późniejsza Maria Aurora von Spiegel
syn Fryderyk August hrabia Rutowski (1702-1764) - feldmarszałek saski i gubernator Drezna
córka Maria Anna Katarzyna Rutowska (1706–1746), żona Michała Bielińskiego, wojewody chełmińskiego
metresa Urszula Katarzyna Bokum (1680-1743) - żona wojewody krakowskiego - Jerzego Dominika Lubomirskiego, potem księcia Ludwika Wirtemberskiego, od 1704 księżna cieszyńska (niem. Reichsfürstin von Teschen)
syn Jan Jerzy (1704-1774) - kawaler saski, feldmarszałek saski
metresa Henriette Renard-Duval gospodyni, córka francusko-polskiego handlarza winem
córka Anna hrabianka Orzelska (1702–1769), żona Karola Ludwika, księcia holsztyńskiego na Beck
metresa Anna Konstancja von Brockdorf "Cosel" (1680-1765) - żona saskiego ministra Adolfa von Hoym
martwy syn NN Cosel (1707-1707)
córka Augusta Anna Konstancja Cosel (1708-1728) – żona Henryka Fryderyka Friesen
córka Fryderyka Aleksandra Cosel (1709-1784) - żona Jana Kantego Moszyńskiego, podskarbiego wielkiego koronnego
syn Fryderyk August Cosel (1712–1770), mąż Fryderyki Krystyny Holtzendorff
metresa Angelique Duparc francuska tancerka i aktorka
metresa Maria z Bielińskich Dönhoffowa (1693-1730) - później Lubomirska
wnuczka Antonina Dunin babka poety Antoniego Malczewskiego
metresa Zofia Ermunda Dieskau poślubiła marszałka dworu Jana von Loss
metresa Henriette von Osterhausen wstąpiła do zakonu urszulanek, potem poślubiła Stanisławskiego
biogram
Jego dążenia do objęcia tronu polskiego po śmierci Jana III Sobieskiego zyskało poparcie Rosji i Austrii, a dla pozyskania szlachty polskiej przeszedł na katolicyzm.
Jego elekcję sfinansowały domy bankowe Issachara Berenda Lehmanna i Samsona Wertheimera. Podczas elekcji, jako kandydat mniejszości, ubiegł kandydata francuskiego Franciszka de Bourbon księcia Conti, wkroczył zbrojnie do Polski, zaprzysiągł pacta conventa i koronował się w katedrze wawelskiej. Otaczał się administracją i wojskiem saskim, co rodziło konflikty towarzyszące całemu jego panowaniu.
Podjął próbę przekształcenia Polski w silne scentralizowane państwo, czemu zdecydowanie sprzeciwiła się szlachta.
Jako elektor saski przystąpił do wojny północnej ze Szwecją i wciągnął w nią Polskę, na której terytorium toczyły się działania wojenne. Wojna sasko-szwedzka uwikłała neutralną Polskę w długotrwałą i wyniszczającą wojnę północną 1700-1721. Po zajęciu Polski przez wojska szwedzkie grupa magnatów i szlachty ogłosiła w Warszawie jego detronizację. Królem polskim okrzyknięto Stanisława Leszczyńskiego, którego koronacja odbyła się w Warszawie (pierwsza w czasach nowożytnych koronacja króla polskiego poza Krakowem).
Po zajęciu Saksonii przez Karola XII, August został zmuszony do podpisania pokoju w Altranstädt, abdykacji z tronu polskiego i uznania wyboru Stanisława Leszczyńskiego. Po klęsce odniesionej przez Karola XII pod Połtawą mógł ponownie objąć tron polski, uzależnił jednak kraj od Rosji. Planując wprowadzenie silnych rządów (a nawet rozbioru ziem polskich), doprowadził do nowych walk wewnętrznych.
Interesował się teatrem, był mecenasem sztuki, jego architekci wytyczyli w Warszawie Oś Saską z założeniem ujazdowskim i pierwszym ogrodem publicznym w Polsce (Ogród Saski), zbudowali amfiteatr i opernhaus.
Ostatnie lata swego panowania poświęcił zabiegom o zapewnienie tronu polskiego swemu synowi, Augustowi III. Znany był z licznych miłostek (między innymi z hrabiną Cosel, K. Lubomirską, M. Denhoffową).
Pod jego rządami Polska przeżyła okres upadku gospodarczego i kulturalnego.
Był ostatnim królem pochowanym w katedrze wawelskiej, nie postawiono mu jednak żadnego pomnika nagrobnego. Wnętrzności króla złożono w kościele Kapucynów w Warszawie, natomiast jego serce spoczęło w kościele dworskim w Dreźnie.
kalendarium
1693 I 20 - zawarł związek małżeński z Chrystianą Eberhardyną, córką Krystiana Ernesta Hohenzollerna, margrabiego brandenburskiego na Bayreuth
1964 - objął tron Saksonii po zmarłym bracie Janie Jerzym IV (jako Fryderyk August I)
1695-1696 - został mianowany naczelnym dowódcą armii cesarza Leopolda I, walczył przeciw Turkom na Węgrzech
1697 VI 2 - na zamku w Baden wyrzekł się wyznania protestanckiego i przyjął wiarę katolicką
1697 VI 27 - został wybrany na króla przez mniejszość szlachty
1697 VII 27 - zaprzysięga pacta conventa (w Piekarach Śląskich)
1697 IX 12 - odbył uroczysty wjazd na Wawel
1697 IX 15 - odbyła się koronacja, której dokonał biskup kujawski Stanisław Dąmbski
1697 IX 16 - przyjął na Rynku Głównym, przed ratuszem, hołd mieszczan krakowskich
1698 III 24 – August zawiera antyszwedzki sojusz z Danią
1698 V 21 – ugoda (zawarta w Łowiczu) z prymasem Michałem Radziejowskim
1700 II - zaatakował Inflanty
1701 III 9 – zjazd z Piotrem I w Birżach
1702 VII 19 - jego wojska doznają klęski pod Kliszowem koło Pińczowa
1702 VII 21 - przybył na Wawel z zamiarem obrony Krakowa przed Szwedami
1702 VIII 3 - opuścił Kraków
1702 VIII 10 - miasto poddało się wojskom szwedzkim
1704 II - po wyjściu Szwedów przybył do Krakowa i odbył radę senatu
1704 VIII - powrócił do Krakowa jeszcze raz po ponownym ustąpieniu Szwedów
1706 III - przybył do Krakowa ponownie i zarządził fortyfikowanie Zamku
1709 VII 8 - klęska wojsk szwedzko-kozackich pod Połtawą
1710 II - na walnej radzie uznany został za króla
źródła
Królowie elekcyjni. Leksykon biograficzny, Kraków 1997;
Jacek Staszewski, August II Mocny, Wrocław Warszawa Kraków (Ossolineum) 1998;
Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003;
Stefan K. Kuczyński, Księga królów i książąt polskich, Świat Książki, Warszawa 1999;
Przemysław Wiszewski, August II Mocny i jego czasy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005