Stanisław Bogusław Leszczyński

(20 X 1677 Lwów – 23 II 1766 Lunéville, Francja – Lotaryngia)

król polski, książę lotaryński

rodzina

herbu Wieniawa, syn Rafała Leszczyńskiego, starosty generalnego Wielkopolski, podskarbiego wielkiego koronnego, i Anny z Jabłonowskich

Stanisław Leszczyński

Lata panowania 1704 - 1709, 1733 - 1736

poślubił Katarzynę Opalińską (1680 - 1747), córkę kasztelana poznańskiego Jana Karola
dzieci:
Maria (1703 – 1768) żona Ludwika XV, króla Francji
Anna (1699 – 1717)

biogram

           Naukę zaczął w domu pod okiem jezuitów i nauczycieli francuskich, a później uczęszczał do gimnazjum protestanckiego w Lesznie. Opanował łacinę, język włoski, niemiecki i francuski.
           Odbył podróż po Europie, zwiedzając Austrię, Włochy, Francję, Holandię i Niemcy, spotkał się wówczas między innymi z papieżem Innocentym XII oraz z królem Francji Ludwikiem XIV.
           Po śmierci Jana III popierał początkowo jego syna, Jakuba Sobieskiego, a następnie elektora saskiego, który po wyborze na króla mianował go podczaszym, potem zaś wojewodą poznańskim.
           Po wybuchu wojny północnej (1700 - 1721) przeszedł do opozycji wobec Augusta II, stając wraz z prymasem M. Radziejowskim i hetmanem wielkim koronnym H. Lubomirskim na czele skonfederowanej w Środzie szlachty wielkopolskiej. Pod naciskiem Szwedów został wybrany na króla i doprowadził do podpisania traktatu przyjaźni miedzy Polską a Szwecją, na mocy którego Polska została uzależniona od Szwecji. Po klęsce Szwedów pod Połtawą zmuszony do emigracji.
           Po śmierci Augusta II, poparty przez swego zięcia, króla Francji Ludwika XV, ponownie wybrany został na króla polski. Po wojnie sukcesyjnej polskiej (1733 - 1735) musiał pod naciskiem Rosji abdykować.
           We Francji otrzymał w dożywocie Bar-le-Duc i bogate księstwo Lotaryngii, gdzie zyskał uznanie jako dobry gospodarz oraz mecenas nauki i sztuki. Na jego dworze w Lunéville znajdowali opiekę liczni przybysze z Polski. Leszczyński pozostawił po sobie korespondencje, memoriały, manifesty oraz wiele prac pisarskich.
           Zmarł w wyniku poparzeń, którym uległ, gdy jego strój zapalił się od iskry z kominka. Część szczątków króla złożono w katedrze na Wawelu.
Był najdłużej żyjącym królem Polski.

publikacje

1748 - Głos wolny wolność ubezpieczający (datowane na 1733 rok) - dzieło poświęcone ustrojowi Rzeczypospolitej

1749 – Memoriał o zabezpieczeniu pokoju powszechnego

1752 – Rozmowa Europejczyka z wyspiarzem Królestwa Dumocala

kalendarium

1695 - 1696 - odbył podróż po Europie zwiedzając Austrię, Włochy, Francję Holandię i Niemcy
1697 - został mianowany podczaszym koronnym za poparcie na sejmie elekcyjnym Augusta II
1697 - poślubił Katarzynę Opalińską
1699 - został wojewodą poznańskim
1703 - przewodził skonfederowanej szlachcie w Środzie
1704 - wydelegowany przez konfederację generalną warszawską do rozmów z królem szwedzkim Karolem XII, który wysunął go jako kandydata do tronu
1704 VII - sejm elekcyjny zwołany w szwedzkim obozie woskowym pod Warszawą, potwierdził formalnie wybór nowego króla
1705 X 4 - został koronowany na króla Polski w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie przez arcybiskupa lwowskiego Konstantego Zielińskiego
1705 XI 28 - podpisał traktat przyjaźni między Polską a Szwecją, który w pełni uzależniał i podporządkowywał Rzeczpospolitą Szwecji
1706 - abdykacja Augusta II stworzyła mu perspektywę samodzielnego panowania i zjednoczenia kraju rozbitego na stronnictwa
1709 - po klęsce wojsk Karola XII z Rosją (bitwa pod Połtawą), opuszczony przez zwolenników, oddał koronę i uszedł do szwedzkiego Szczecina
1711 - przedostał się do Kristianstad w Skanii
1712 - wylądował wraz z ekspedycją wojsk szwedzkich w Straslundzie, zmuszony jednak do kapitulacji
1713 - 1714 - przebywał w Turcji, którą przekonywał do kolejnej wojny z Rosją, obiecując jej Ukrainę, a Szwecji Inflanty
1715 - osiadł wraz z rodziną w Zweibrücken w Palatynacie Nadreńskim
1719 - po zgonie swego protektora Karola XII przeniósł się do Wissemburga w Alzacji
1725 - po małżeństwie jego córki Marii z królem fracuskim Ludwikiem XV uzyskał poparcie Francji dla starań o odzyskanie korony. W przebraniu kupieckim odbył podróż przez kraje niemieckie do Warszawy
1733 IX 12 - został wybrany przez 13 tysięcy szlachty królem Polski
1733 X 5 - stronnicy Sasa pod osłoną korpusu rosyjskiego feldmarszałka Lacy'ego ogłosili we wsi Kamion na Pradze Augusta III królem Polski, wybuchła wojna sukcesyjna
1734 - musiał uchodzić przed wojskami rosyjskimi i Augustem III do Gdańska, skąd po klęsce niewielkiego oddziału francuskiego pod dowództwem hrabiego Plélo i wojsk pod komendą Jana Tarły, a tuż przed kapitulacją miasta zbiegł w przebraniu chłopa do Królewca. Po rozbiciu konfederacji dzikowskiej, zawiązanej w obronie jego elekcji, w Puszczy Kurpiowskiej został zmuszony do zrzeczenia się korony i powrócił do Francji

źródła

Królowie elekcyjni. Leksykon biograficzny, Kraków 1997;

Edmund Cieślak, Stanisław Leszczyński, 1994