Batowice            

Nazwa Batowice ma charakter patronimiczny, typu przezwiskowego, pochodzi od osoby zwanej Bat. Na przestrzeni dziejów nazwa wsi występowała jako Bathouicze, Bathowycze, Bathow, Bathowicze.

           Wieś była położona nad rzeką Dłubnią, 8 km na północny-wschód od centrum Krakowa; graniczyła od północy z Dziekanowicami oraz Raciborowicami, od południowego-zachodu z Prądnikiem Czerwonym, od południa z Mistrzejowicami, od południowego-wschodu z Zesławicami.

           W 1973 południowo-zachodnia część Batowic została włączona do Krakowa.

            Od czasów średniowiecza do czasów nam współczesnych Batowice przynależą do parafii pod wezwaniem św. Małgorzaty w Raciborowicach.

            Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w źródłach w 1344, stanowiła własność biskupstwa krakowskiego. W 1344 biskup krakowski Jan Grot uposażył dochodami z dziesięciny ze swego folwarku w Batowicach dwa ołtarze św. Jana Ewangelisty i św. Marty w katedrze krakowskiej na Wawelu. W 1409 bracia Hanek zwany Drwanth i Dobek z Batowic (zapewne sołtysi Batowic) nabyli folwark na terenie Prądnika. Folwark odziedziczyli Marcin Ryncza (Ryńcza) z Batowic, wikary katedry krakowskiej oraz Jakub Ryncza (Ryńcza) z Batowic (zm. 1493), prepozyt kościoła św. Jakuba na Kazimierzu.

            Według opisu Jana Długosza z lat 1470-1480 zamieszczonego w Liber beneficiorum wieś Bathowycze była własnością biskupów krakowskich. Znajdował się tu dwór z folwarkiem, 6 ½ łanów kmiecych, młyn oraz karczma. W 1524 biskup krakowski Jan Konarski nabył sołectwo batowickie od Anny Katarzyny oraz Agnieszki Rynczówny. W 1529 wieś wchodziła w skład klucza dóbr biskupich tzw. luborzyckiego.

            W rejestrze poborowym dóbr województwa krakowskiego z 1629 znajdujemy informację, że wieś stanowiła własność kapituły katedralnej krakowskiej. We wsi wzmiankowano 7 łanów, młyn wodny zbożowy na Dłubni, usytuowany we wschodniej części wsi. W 1676 król Jan III Sobieski ustanowił cło w Batowicach na Dłubni.

           W 1789 Batowice nadal należały do kapituły katedry krakowskiej, liczyły 155 mieszkańców, 23 domów, znajdował się tu młyn, dwie karczmy.

            W 1805 wieś przeszła na własność państwa, następnie została sprzedana. Wieś należała do księdza Mateusza Dubickiego (1760-1845) kanonika krakowskiego, prałata i oficjała generalnego krakowskiego, kanclerza kapituły krakowskiej, znanego również z twórczości poetyckiej. Następnie Batowice były w posiadaniu rodziny Bieńkowskich. W latach 1845-1848 majątek dzierżawił znany pamiętnikarz krakowski Kazimierz Girtler (1804-1887). W 1870 Batowice liczyły 176 mieszkańców, właścicielem posiadłości tabularnej był Adolf Grzymek. Posiadłość dworska liczyła 145 morgów ziemi, zaś gromada liczyła 374 morgów.

            Około 1848 na południowo–wschodnim obrzeżu Batowic Austriacy, w ramach rozbudowy Twierdzy Kraków, wybudowali jednowałowy fort artyleryjski nr 48 „Batowice”.

            W 1910 wieś liczyła 233 mieszkańców, właścicielką tej posiadłości była Konstancja Uziembłowa. Jesienią 1914 wieś została częściowo zniszczona przez wojska austriackie, w ramach przygotowań do obrony twierdzy Kraków.

            W okresie międzywojennym obszar dworski był w posiadaniu Tadeusza Rogalskiego (1881-1957) lekarza, profesora anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego, późniejszego pierwszego rektora Akademii Medycznej w Krakowie. W latach dwudziestych XX wieku Rogalski zorganizował w Batowicach lecznicę dla chorych z zaburzeniami układu nerwowego oraz dla osób uzależnionych. Powstały trzy pawilony sanatoryjne.

            W 1931 Batowice liczyły 343 mieszkańców, 43 budynki. Przed wybuchem II wojny światowej ośrodek sanatoryjny i wypoczynkowy prowadzili bracia Braunowie. W 1934 przez teren wsi poprowadzono linię kolejową Kraków - Tunel - Warszawa.

            W okresie II wojny światowej Niemcy w zabudowaniach dworskich założyli szkołę dla dziewcząt niemieckich.

            Po II wojnie światowej na terenie Batowic powstało krakowskie Przedsiębiorstwo Handlu Sprzętem Rolniczym „Agroma”.

            Od Batowic nazwę przyjął największy obecnie w Krakowie cmentarz zwany Batowickim położony na terenie sąsiedniego Prądnika Czerwonego.

Zabytki:

            Zabudowania dworskie i placowe centrum wsi znajdowały się w pobliżu Dłubni, po południowej stronie drogi do Raciborowic, obecnie ul. Powstańców.

            W części wiejskiej Batowic znajduje się dwór murowany z XIX wieku, przebudowany z utratą cech stylowych; obecnie mieści się w nim Dom Pomocy Społecznej. Wokół dworu rozciąga się zabytkowy podworski park krajobrazowy z XIX wieku, przekomponowany na przełomie XIX i XX wieku.

            Drewniany młyn został rozebrany w 1869, następnie odbudowany po 1894, przestał istnieć w latach 1939-1945.

            W Batowicach znajduje się murowana kapliczka przydrożna, w kształcie słupa czworościennego, pochodząca zapewne z 1. ćwierćwiecza XVII wieku.