Walenty Litwiński

(8 II 1778 Rzeszów – 6 I 1823 Kraków)

prawnik, rektor UJ

rodzina

herbu Grzymała, syn Łukasza i Marianny, z pierwszego małżeństwa Korbińskiej

biogram

           Po ukończeniu rzeszowskiego gimnazjum, studiował na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie uzyskał stopień Doktora Obojga Praw.
           Po przybyciu do Krakowa sprawował urząd obrońcy publicznego i został jednocześnie profesorem prawa karnego i postępowania sądowego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Został z prokuratora dożywotnim sędzią apelacyjnym oraz obrany rektorem.
           Pełniąc funkcję rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z pruskim komisarzem Reibnitzem miał decydujący głos przy tworzeniu Statutu uniwersyteckiego, który zabezpieczał wszechnicy krakowskiej daleko idące przywileje, zwierzchnictwo nad całym szkolnictwem Wolnego Miasta oraz obdarzał rektora dużą władzą także w zakresie sądzenia wszelkich przekroczeń i przestępstw popełnionych przez członków grona profesorskiego i przez młodzież. Dzięki tym uprawnieniom, a także silnemu poparciu, jakie znajdował rektor Litwiński w sądownictwie krakowskim, Uniwersytet stał się niejako państwem w państwie, a władza rektora konkurencyjną dla prezesa Senatu, co stać się miało w najbliższej przyszłości powodem zatargów. Uniwersytet z rektorem Walentym Litwińskim na czele, reprezentował prądy liberalne, głosił wolność nauki, wierzył w system parlamentarny.
           Wszystko to spowodowało działania prezesa Senatu, Stanisława Wodzickiego, zmierzającego do usunięcia rektora Litwińskiego i narzucenia Uniwersytetowi takiego regulaminu, który oddałby studentów pod nadzór policyjny, ograniczył uprawnienia sądownicze rektora, senat akademicki podporządkował Wielkiej Radzie Akademickiej (złożonej statutowo z prezesa Senatu, biskupa, konserwatorów względnie ich zastępców, jednego senatora i rektora). Uniwersytet miał podlegać Wielkiej Radzie pod względem naukowym nawet w zakresie zakupu książek do biblioteki. Rektor Litwiński wraz z większością profesorów usiłowali bronić praw uniwersyteckich, niestety bezskutecznie.
           Po wejściu w życie nowego statutu uniwersyteckiego "Przepisy tymczasowe dla Uniwersytetu", uchwalonego przez Senat Rządzący, gdy komisarzem został senator Feliks Grodzicki, zaufany dworu wiedeńskiego i petersburskiego (po latach wsławił się skandalem, gdy przyłapano go na kradzieży pieniędzy z kasy rządowej, Litwiński nie chcąc być figurantem, zrezygnował ze stanowisk uniwersyteckich i złożył dymisję. A po kilkunastu miesiącach, w 45. roku życia zmarł na apopleksję - powszechnie uważano, że w wyniku doznanych krzywd i niepowodzeń.
           Był autorem wielu prac z zakresu procedury cywilnej i praw galicyjskich drukowanych w "Rocznikach" Towarzystwa Naukowego Krakowskiego.
           Pochowany w kościele akademickim św. Anny.

kalendarium

1793 - ukończył rzeszowskie gimnazjum

1800 – obronił doktorat na Uniwersytecie Lwowskim

1801 - prowadził wykład prawa natury i prawa kryminalnego we Lwowie

1802 - został profesorem zastępczym na Uniwersytecie Jagiellońskim, wykładał prawo cywilne, rzymskie, kryminalne i procedurę

1809 – 1815 – sprawował urząd prokuratora Trybunału Cywilnego Pierwszej Instancji Departamentu Krakowskiego

1811 – został profesorem w Katedrze Prawa Kryminalnego i Procedury Sądowej
1814 - poślubił Krystynę Janotę-Bzowską (1791 - 1854)

1814 – 1821 – był siedmiokrotnie wybierany na rektora UJ
1815 - doprowadził wraz z J. S Bandtkiem do utworzenia TKN, którego został pierwszym prezesem
1815 - 1821 - pełnił funkcję prezesa TKN

1817 – 1822 - ogłaszał sprawozdania w Rocznikach Towarzystwa Naukowego Krakowskiego
1818 - wraz z komisarzem pruskim Reibnitzem opracował Statut Uniwersytetu
1821 IX 10 - zawieszony przez prezesa Senatu Rządzącego Stanisława Wodzickiego w funkcji rektora podał się do dymisji