Marian Antoni Melchior Langiewicz

(5 VIII 1827 Krotoszyn – 10 V 1887 Konstantynopol)

generał, dyktator w powstaniu styczniowym

rodzina

syn Wojciecha, lekarza, i Eleonory z Kluczewskich

biogram

           Studiował filologię na Uniwersytecie we Wrocławiu, następnie przeniósł się do Pragi na filologię słowiańską, a w dwa lata później rozpoczął studia matematyczno - fizyczne w Berlinie. Tu odbył ochotniczą służbę wojskową, w armii pruskiej dosłużył się stopnia porucznika artylerii. Po złożeniu dymisji wyjechał do Francji, a następnie do Włoch. Wziął udział w wyprawie "tysiąca nieśmiertelnych" Garibaldiego, walcząc w baterii Ordona, a po zakończeniu kampanii włoskiej został instruktorem Polskiej Szkoły Wojskowej w Genui i Cuneo.
           Był związany z politycznym ugrupowaniem Białych. Przed wybuchem powstania z ramienia Komitetu Centralnego Narodowego sprowadzał do Polski karabiny z Niemiec i Belgii. Mianowany został przez Tymczasowy Rząd Narodowy naczelnikiem wojennym województwa sandomierskiego, z zadaniem utworzenia w Górach Świętokrzyskich armii powstańczej. W Wąchocku zorganizował dobrze uzbrojony oddział w sile 3 000 żołnierzy, prowadził ich intensywne szkolenie, założył kancelarię sztabową, ambulans i fabryczkę broni.

          Gdy ruszyła ofensywa wojsk carskich, doszło do krwawych starć, w wyniku których jego oddziały poniosły duże straty. Mimo dużej przewagi nieprzyjaciela jego oddziały nie dały się rozbić. W trakcie tej kampanii wyróżnił się umiejętnościami i wytrwałością. Stał się bohaterem, po kraju krążyły jego fotografie, pisano wiersze na jego cześć.
          Rząd mianował go generałem i naczelnikiem wojskowym także województwa krakowskiego. Rozbił obóz w Goszczy, kilkanaście kilometrów od Krakowa, w oczekiwaniu na posiłki.

           Po upadku dyktatury L. Mierosławskiego, popierany przez stronnictwo białych, otrzymał nominację na dyktatora powstania. Mimo odniesionego zwycięstwa pod Grochowiskami, nie wierząc w końcowy sukces, po tygodniu dyktatury podzielił swój oddział na trzy grupy i usiłował z jednym z nich przedostać się do Galicji.
           Aresztowany przez Austriaków przebywał początkowo w Tarnowie, potem osadzony pod silną strażą na zamku wawelskim w Krakowie, a następnie wywieziony do miejsca internowania w Tysznowie. Parokrotne próby ucieczki spowodowały osadzenie go w twierdzy w Józefowie. Zwolniony z więzienia wyemigrował do Szwajcarii, a następnie do Turcji, gdzie pracował jako urzędnik w zarządzie kolei, a następnie jako agent zbrojeniowy. Zajmował się napływającą młodzieżą polską, próbował w Turcji tworzyć legion polski.
           Pochowany na cmentarzu angielskim z czasów wojny krymskiej w Haidar Pasza.

kalendarium

1848 - zdał maturę w Trzemesznie
1848 - rozpoczął studiować filologię na uniwersytecie we Wrocławiu
1850 - 1851 - studiował filologię słowiańską w Pradze
1852 - 1853 - przebywał na studiach matematyczno - fizycznych w Berlinie
1860 - 1861 - był wykładowcą na kursie instruktorów wojskowych w Paryżu
1862 jesień - podjął współpracę z Komisją Zagraniczną Komitetu Centralnego Narodowego, dokonując zakupu broni dla przygotowywanego w Królestwie Polskim powstania
1863 I 9 - otrzymał w randze pułkownika nominację na naczelnika sił zbrojnych województwa sandomierskiego
1863 I 22 - jego zgrupowanie przypuściło trzy zwycięskie ataki na siły rosyjskie w Jedlni, Bodzentynie i w Szydłowcu (gdzie uczestniczył w walkach osobiście)
1863 I - w obozie w klasztorze w Wąchocku zgromadził około 1 400 powstańców
1863 II 11 - pobił Rosjan w bitwie pod Słupią, zdobywając 1000 karabinów i 8 dział
1863 II 17 - Komitet Centralny Narodowy mianował go generałem i oddał pod jego rozkazy także województwo krakowskie
1863 II 24 - w Małogoszczu wydał bitwę przeważającym liczebnie Rosjanom. Dzięki sprawnemu dowodzeniu wyrwał się z okrążenia prawie bez poważniejszych strat, tracąc 300 zabitych i 2 armaty
1863 III 6 - jego oddziały przybyły do Goszczy pod Krakowem
1863 III 8 - na konferencji w Krakowie przedstawicieli "białych" z trzech zaborów uchwalono jego dyktaturę
1863 III 9 – jego nominację do Goszczy przywieźli Bogusław Łubieński i Adam Grabowski

1863 III 11 - w Goszczy ogłoszona została jego dyktatura
1863 III 18 - stoczył krwawą bitwę pod Grochowiskami, za namową swego sztabu podzielił oddział i przekroczył granicę austriacką
1863 III 19 - został rozpoznany przez Austriaków, zatrzymany i uwięziony początkowo w Tarnowie
1863 III 23 - 1863 IV 2 - więziony był na Wawelu, następnie w Tysznowie
1863 IV 28 - 1865 II 28 - więziony był w twierdzy Josephstadt
1865 - wyjechał do Szwajcarii (do Solury)
1865 - jesienią wyjechał do Anglii, gdzie współpracował z radykalnym Ogniskiem Rewolucyjnym Polskim oraz Komitetem Rewolucyjnym Demokracji Europejskiej
1866 - pod koniec roku wyjechał do Turcji, do Konstantynopola, gdzie przy pomocy władz tureckich chciał utworzyć oddziały do walki o wyzwolenie Bałkanów
1937 - jego imieniem nazwano ulicę w dzielnicy Stare Miasto, na Olszy, która biegnie od ulicy 29 Listopada do torów kolejowych

źródła

Zbigniew Ćwiek, Przywódcy powstania styczniowego. Sześć sylwetek, PW Wiedza Powszechna, Warszawa 1963;

Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, Powstanie styczniowe, Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia, Warszawa 1973