Lipski Jan Aleksander

(15 VI 1690 Olszyna (kaliskie) – 20 II 1746 Kielce)

kardynał, prawnik, dyplomata, biskup krakowski

rodzina

herbu Grabie

syn Wacława i Barbary z Miaskowskich

biogram

           Kształcił się w kolegium jezuickim w Kaliszu, a następnie studiował na Sorbonie w Paryżu i w Rzymie, gdzie uzyskał doktorat z teologii.
           Był kanonikiem gnieźnieńskim (później tamże dziekanem), prepozytem kolegiaty w Choczu, kustoszem warszawskim, prepozytem wschowskim i poznańskim oraz opatem komendatoryjnym w Mogile i prepozytem komendatoryjnym w Miechowie. Został kanclerzem arcybiskupa gnieźnieńskiego, następnie podkanclerzym koronnym i prezydentem Trybunału Koronnego.
           Został zaufanym powiernikiem Augusta II Mocnego, który go mianował podkanclerzym koronnym, dał mu opactwo mogilskie i probostwo miechowskie. Często brał udział w misjach dyplomatycznych między Dreznem a Warszawą. Posługiwał się pięcioma językami.
           Mianowany został biskupem łuckim, następnie w kilka miesięcy później biskupem krakowskim. W trakcie burzliwego bezkrólewia opowiedział się po stronie kandydatury elektora saskiego Fryderyka Augusta II Wettina.
           Koronował w katedrze wawelskiej Augusta III i Marię Józefę. Dzięki protekcji nowego monarchy uzyskał na konsystorzu godność kardynała. Był jedynym polskim kardynałem w XVIII wieku i ostatnim przed rozbiorami. Nigdy jednak nie otrzymał kapelusza kardynalskiego ani kościoła tytularnego, odrzucił proponowany mu przez papieża Klemensa XII tytuł arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski. Jako biskup krakowski zrezygnował ze wszystkich beneficjów.
           Zabiegał o wzmocnienie dyscypliny wśród kleru parafialnego, był mecenasem kultury i uczącej się młodzieży. Był doskonałym mówcą oraz autorem listów pasterskich oraz pism politycznych, w tym zapewne odpowiedzi Stanisławowi Leszczyńskiemu Refleksje przyjaciela do przyjaciela nad Przestrogą braterską (spalone przez kata na polecenie prymasa). Jeden z listów Pastoralna zastąpił synod i stał się podręcznikiem duszpasterskim.
           Zasłynął jako mecenas sztuki i opiekun włoskiego architekta Franciszka Placidiego. Na jego polecenie dokonano przebudowy wnętrza katedry wawelskiej i restauracji zamku królewskiego.
           Pochowany został w katedrze wawelskiej w kaplicy Lipskich, gdzie znajduje się jego barokowy pomnik nagrobny (projektował go Franciszek Placicdi). Jego portret, przypuszczalnie pędzla Szymona Czechowicza, znajduje się w krużgankach kościoła Franciszkanów. Urnę z zabalsamowanym sercem kardynała złożono w bocznej ścianie kościoła parafialnego pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Choczu.

wybrane teksty

1737 - listy pasterskie Epistola pastoralis ad Clerum et populum Diocesii Cracoviensis

kalendarium

1711 - otrzymał niższe święcenia
1714 - został kanonikiem gnieźnieńskim
1717 - uzyskał tytuł doktora obojga praw
1717 IV 23 - w Łowiczu został wyświęcony na kapłana
1724 - 1735 - był podkanclerzym koronnym
1724 - został prezydentem Trybunału Koronnego
1724 - 1731 - przebywał na dworze Augusta II w Dreźnie, prowadząc działalność dyplomatyczną jako poseł i powiernik króla
1725 - otrzymał kustodię warszawską
1726 - został kawalerem Orła Białego
1727 - otrzymał prepozyturę wschowską
1728 - został opatem komendatoryjnym cystersów w Mogile
1731 - został prepozytem bożogrobców w Miechowie
1732 III 31 - prekonizowany został biskupem łuckim
1732 V 25 - otrzymał sakrę z rąk metropolity gnieźnieńskiego, prymasa Teodora Potockiego
1732 XII 19 - uzyskał przeniesienie na pasterza diecezji krakowskiej
1733 II 6 - objął kanonicznie diecezję krakowską
1733 - w trakcie bezkrólewia opowiedział się po stronie kandydatury elektora saskiego Fryderyka Augusta II Wettina

1734 I 13 - odprawił uroczysty ingres do katedry
1734 I 17 - w katedrze wawelskiej koronował Augusta III i Marię Józefę

1736 – złożył swój urząd koronny na sejmie pacyfikacyjnym
1737 XII 20 - kreowany został przez papieża Klemensa XII kardynałem
1737 - przyczynił się do zawarcia konkordatu
1738 - nie przyjął urzędu prymasa

1738 – prezydował na sejmie radomskim
1738 - 1740 - zainicjował restaurację Zamku Królewskiego
1738/1739 - odmówił przyjęcia ofiarowanego mu arcybiskupstwa gnieźnieńskiego

1741 – położył kamień węgielny pod budowę kościoła Trynitarzy na Kazimierzu
1742 - został mianowany wizytatorem apostolskim Akademii Krakowskiej
1745 - remontował w Kielcach pałac biskupów krakowskich, dobudowując północne skrzydło, budynek kordegardy i bramę przed dziedzińcem