Jan Kochanowski

(1530 Sycyna koło Zwolenia – 22 VIII 1584 Lublin)

najwybitniejszy polski poeta renesansu

rodzina

syn Piotra (1485 - 1547) herbu Korwin, komornika granicznego radomskiego i sędzi ziemskiego sandomierskiego i Anny (1507 - 1557), córki Jakuba Białaczewskiego herbu Odrowąż z Dąbrówki Podlężnej

poślubił Dorotę Podlodowską z Przytyka

biogram

           Studiował w Akademii Krakowskiej, na uniwersytecie w Królewcu oraz w Padwie. Odbył podróże do Włoch i Francji, gdzie zetknął się z twórczością francuskiej Plejady.

           Był zaprzyjaźniony z P. Myszkowskim, dzięki jego protekcji został dworzaninem i jednym z sekretarzy Zygmunta II Augusta. Porzucił dwór królewski i zamieszkał w Czarnolesie.

           Był twórcą opartego na klasycznych wzorach greckich i łacińskich oraz włoskiej literaturze renesansowej nowożytnego języka i form poezji polskiej. W swoich dziełach dał wszechstronny obraz problematyki światopoglądowej i politycznej polskiego renesansu.

           W Krakowie ukazały się między innymi jego poemat Zuzanna (1562) nawiązujący do biblijnej historii o Zuzannie i starcach, do wydania dołączono pieśń Czego chcesz od nas Panie, za Twe hojne dary ... (zw. także Hymnem, przedruk w Pieśniach 1586) oraz poemat Szachy (1562 - 1566), nawiązujący do utworu heroikomicznego M. G. Vidy Scacchia ludus.

           Po ucieczce króla Henryka Walezego, urażony wierszem francuskiego poety Philippe Desportes'a Adieu a la Pologne szkalującym Polskę, Polaków, ich miasta i obyczaje, odpowiedział utworem Gallo crocitanti.

           W okresie dworskim powstała znaczna część Pieśni (1586) i Fraszek (1584), obfitujących w realia życia dworskiego, a także utwory poetycko - publicystyczne: Zgoda (1564), nawiązujący do ówczesnych sporów egzekucyjnych i religijnych, oraz Satyr albo Dziki mąż (około 1564), krytykujący postawę szlachty polskiej; z tego okresu pochodzi epicedium Pamiątka … (około 1564), poświęcone J. Tęczyńskiemu. Około 1567 powstał manifest poetycki Muza (wyd. 1586), po 1570 list poetycki Marszałek (skierowany do marszałka nadwornego), w którym poeta żegnał się ze środowiskiem dworskim, głosząc pochwałę niezależności i swobody.

           W okresie czarnoleskim powstały między innymi: pierwsza polska tragedia renesansowa Odprawa posłów greckich (1565 - 1566), poświęcona moralno-politycznym problemom istnienia państwa, Psałterz Dawidów, rozpoczęty już w okresie dworskim, cykl Trenów (1580), napisany po śmierci córki Urszuli, będący świadectwem kryzysu wiary w racjonalny porządek filozoficzno-moralny, oraz wiele utworów okolicznościowych i panegirycznych.

           Ostatnie lata życia poświęcił na przygotowanie do druku całego swego dorobku (Lyricorum libellus 1580, Elegiarum libri IV, eiusdem Foricoenia sive Epigrammatum libellus 1584, Jan Kochanowski 1585-86). Jego twórczość stała się wzorem dla pokoleń poetów.

          Jego imię nosi ulica na Piasku, w dzielnicy Stare Miasto, gdzie wychodząc z al. Adama Mickiewicza przecina ul. Piotra Michałowskiego. Przed Szkołą Podstawową nr 85 (os. Złotego Wieku) im. Kochanowskiego znajduje się jego pomnik (wykonał J. Danielak 1974).

kalendarium

1544 – 1549 (?) - studiował na Wydziale Sztuk Wyzwolonych w Akademii Krakowskiej

1551 - 1552 oraz 1555 – 1556 – studiował na uniwersytecie w Królewcu

1552 - 1555 – studiował w Padwie

1554 – był w Padwie „konsyliarzem nacji polskiej”

1556 - 1559 - odbył podróże do Włoch i Francji

około 1562 - przebywał na dworze F. Padniewskiego

1563 – gościł na dworze J. Firleja

1564 – dostał się na służbę królewską Zygmunta II Augusta

około 1570 - porzucił dwór królewski i zamieszkał w Czarnolesie

1574 - przebywał w Krakowie podczas uroczystego wjazdu nowo obranego króla Henryka Walezego

1575 - wziął udział w zjeździe w Stężycy, gdzie radzono nad sytuacja kraju po ucieczce króla

1884 V 28 – 31 – W Krakowie obradował zjazd historyczno - literacki zorganizowany w 300 rocznicę śmierci Jana Kochanowskiego

1912 – otrzymał w Krakowie ulicę swego imienia

czytaj więcej …