biogram
Po przedwczesnej śmierci ojca wychowywał go brat matki Łukasz Watzenrode, wybrany na biskupa warmińskiego. Ukończył naukę w szkole parafialnej przy kościele św. Jana w Toruniu i rozpoczął wraz z bratem Andrzejem studia na Akademii Krakowskiej. W księdze przyjętych na studia w semestrze zimowym 1491/1492 i dziś można zobaczyć następujący wpis: "Nicolaus Nicolai de Thuronia solvit totum", co znaczy: "Mikołaj syn Mikołaja z Torunia zapłacił wszystko" tzn. uiścił od razu całe czesne. Wykładów słuchał w lektorium Galena w Collegium Maius, mieszkał prawdopodobnie w bursie „Jeruzalem”. Słuchał między innymi wykładów Bartłomieja z Lipnicy (zm. po 1538) poświęconych Elementom Euklidesa oraz objaśnień Michała Falkenera z Wrocławia do trudnych Tabulae resolutae Wojciecha z Brudzewa, które stanowiły uwieńczenie ówczesnej wiedzy astronomicznej. Poznał także rzadko prezentowane w Krakowie Kalendarium Jana Regiomontana (1436-1476) komentowane przez Marcina Biema z Olkusza oraz uczęszczał na zajęcia Jana z Głogowa, który ustalił dokładnie długość i szerokość geograficzną Krakowa. Prawdopodobnie był też uczniem astronoma Wojciecha z Brudzewa. Studia ukończył bez uzyskania tytułu magister artium.
Został kanonikiem warmińskim, funkcji tej jednak jeszcze wtedy nie objął wobec oporu kapituły warmińskiej.
Dzięki staraniom wuja Łukasza rozpoczął studia prawnicze w Bolonii, gdzie został bliskim współpracownikiem astronoma Dominika Marii Novary. Krótko przebywał w Rzymie, prawdopodobnie dla odbycia praktyki prawniczej w Kurii papieskiej. W czasie tego krótkiego pobytu spędzał czas w towarzystwie polskiego kartografa Bernarda Wapowskiego i zapewne poznał bliżej obecnych na uroczystościach jubileuszowych 1500 roku profesorów uniwersytetu krakowskiego, Macieja z Miechowa (zm. 1523) oraz Stanisława Biela (zm. 1541).
Wrócił na Warmię, a po uzyskaniu od kapituły urlopu na studia medyczne wyjechał do Padwy. Słuchał wykładów Bartolomeo de Montagnany, Hieronima Fracastora, Gabriela Zerbiego. Wyjechał do Ferrary gdzie zdobył doktorat prawa kanonicznego.
Wrócił na Warmię, by służyć kapitule fromborskiej oraz kościołowi warmińskiemu. Z nominacji kapituły warmińskiej został osobistym sekretarzem i lekarzem swojego wuja biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrode. Odtąd rezydował i mieszkał na zamku w Lidzbarku Warmińskim.
W Lidzbarku opracował pierwszy zarys teorii heliocentrycznej, tzw. Commentariolus, a w Krakowie opublikował we własnym przekładzie na łacinę greckie Listy Teofilakta Symokatty (Theophilacti scolastici Simocati epistolae morales, rurales et amatoriae interpretatione Latina), które zadedykował Watzenrodemu. Była to forma podziękowania wujowi za długoletnią opiekę.
Przeniósł się do Fromborka, gdzie zamieszkał na wzgórzu katedralnym, urządził stały punkt obserwacyjny, z którego przeprowadził przeszło połowę spośród zarejestrowanych 60 obserwacji astronomicznych. We Fromborku z niewielkimi przerwami mieszkał do końca życia, piastując wiele funkcji administracyjno – gospodarczych.
Interesował się zagadnieniami ekonomicznymi, zajął się reformą monetarną Prus Książęcych, formułując po raz pierwszy prawo, nazwane później prawem Greshama o wypieraniu z obiegu monety dobrej przez monetę o mniejszej zawartości kruszcu. Praktykował też jako lekarz, jego pacjentami byli członkowie kapituły, mieszczanie Gdańska, Elbląga i Królewca. Udostępnił rękopis O obrotach młodemu matematykowi wittenberskiemu J. J. Retykowi (1514 – 1574), który zajął się upowszechnianiem jego nauki.
W Krakowie pomniki Kopernika znajdują się między innymi w kościele Św. Anny (J.N. Galli według projektu S. Sierakowskiego 1822 - 1823) oraz w przedsionku krakowskiej Akademii Umiejętności przy ulicy Sławkowskiej 17, gdzie stanął ufundowany przez Adama Potockiego pomnik Kopernika dłuta Walerego Gadomskiego.
publikacje:
1509 - opracował pierwszy zarys teorii heliocentrycznej, tzw. Commentariolus
1509 - opublikował w Krakowie ListyTeofilakta Symokatty (Theophilacti scolastici Simocati epistolae morales, rurales et amatoriae interpretatione Latina)
1543 - w Norymberdze wyszło dzieło Kopernika, bez jego zgody opatrzone zmodyfikowanym tytułem (De revolutionibus orbium coelestium) oraz pomniejszającą znaczenie treści przedmową pióra Andrzeja Osiandra