Mieczysław Kotlarczyk

(6 V 1908 Wadowice – 21 II 1978 Kraków)

aktor, reżyser teatralny, krytyk

rodzina

syn Stefana, sekretarza sądu, i Marii z Malottów


biogram

           Po ukończeniu gimnazjum w Wadowicach rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie w Wadowicach założył Amatorski Teatr Powszechny, w którym wystawił między innymi Mazepę Juliusza Słowackiego i Achilleis Stanisława Wyspiańskiego.
           Zamieszkał w Sosnowcu, gdzie pracował jako nauczyciel gimnazjalny i prowadził amatorską scenę szkolną. Równocześnie zajmował się, rozpoczętą jeszcze w Wadowicach, krytyką literacką i teatralną. Współpracował z prasą, między innymi z "Głosem Narodu" i "Kuźnicą", a także z katowickim i krakowskim radiem.
           Po wybuchu wojny wrócił do Wadowic, a potem przeniósł się do Krakowa, gdzie wkrótce zorganizował konspiracyjny Teatr Rapsodyczny. Jego nazwa nawiązywała do dawnych rapsodów, którzy byli nosicielami żywego słowa, a także do twórczości Słowackiego i Wyspiańskiego. W pierwszej aktorskiej grupie, oprócz niego, znaleźli się Karol Wojtyła, polonista, późniejszy papież Jan Paweł II, Krystyna Dębowska, wówczas studentka Wyższej Szkoły Handlowej, polonistki Halina Królikiewicz i Danuta Michałowska oraz rzeźbiarz Tadeusz Ostaszewski. Opiekunem ideowym grupy został Tadeusz Kudliński, powieściopisarz i teatrolog.
           Aktorzy wygłaszali swoje partie słowne bezpośrednio wobec zgromadzonej publiczności, czasem z muzyką fortepianu, pozostałe środki inscenizacyjne były bardzo ograniczone i umowne. Występy odbywały się od czasu do czasu, ale zespół do końca wojny dał 7 premier i 22 przedstawienia.
           Po wojnie Teatr Rapsodyczny działał jawnie, wkrótce został uznany za teatr szkolny (obowiązkowy dla młodzieży). W pierwszym sezonie nie miał stałej siedziby i przedstawienia odbywały się w sali kina "Wolność". Organizowano także audycje radiowe i występy gościnne (pierwszy występ we Wrocławiu, potem w Częstochowie, Świdnicy, Katowicach, Karpaczu). Początkowo występował w użytkowanej wspólnie z Teatrem Groteska (w sali przy ulicy Skarbowej 2), następnie w specjalnie adaptowanym budynku przy ulicy Warszawskiej 5 i w gmachu przy ulicy Bohaterów Stalingradu (Starowiślnej) 21 (obecnie T. Kameralny).
           Teatr został ostatecznie rozwiązany. Bezpośrednim powodem decyzji władz stała się msza święta, którą w intencji teatru, na Wawelu z okazji 25-lecia istnienia sceny, odprawił arcybiskup Karol Wojtyła.
           Opracował scenicznie i wyreżyserował 65 pozycji repertuarowych (na ogólną liczbę 74 premier). Budował swój studyjny teatr umowny w oparciu o słowo.
           Pochowany został na Cmentarzu Salwatorskim, przemówienie pożegnalne na uroczystości pogrzebowej wygłosił Karol Wojtyła.


wybrane prace:

1942 - manifest Teatr nasz

1957 - Podstawy sztuki żywego słowa Warszawa
1975 - praca teatrologiczna Sztuka żywego słowa. Dykcja, ekspresja, magia ukazała się w Rzymie z przedmową Karola Wojtyły
1980 – monografia Teatru Rapsodycznego Reduta słowa. Kulisy dwu likwidacji Teatru Rapsodycznego w Krakowie. Karty z pamiętnika (wydana w Londynie)
premiery:
1941 - Król Duch J. Słowackiego
1942 - Beniowski J. Słowackiego, Hymny J. Kasprowicza, Pan Tadeusz A. Mickiewicza, Portret artysty wg poezji Norwida, Godzina Wyspiańskiego
1943 - Samuel Zborowski J. Słowackiego
1947 X 11 - Rapsodach
1947 XII 3 - Dialogi miłości
1948 II 18 - Eugeniusz Oniegin
1948 VI 12 - Lord Jim
1949 II 23 - Pan Tadeusz
1950 XI 12 - Rozkaz
1951 - Aktorzy w Elsynorze
1952 VII 22 - Polonez Bogusławskiego
1952 XII 31 - Portrety i astronomia sceny z życia Kopernika i Leonarda da Vinci
1957 XI 16 - programowa inscenizacja "Króla Ducha" pt. Legendy złote i błękitne
1958 IV 12 - Odyseja
1959 XII 26 - rewia Szopka krakowska
1960 IV 12 - Witeź w tygrysiej skórze
1960 VII 9 - Dyl Sowizdrzał
1961 XII 30 - Orlando Szalony
1962 X 21 - Prawdziwa historia zdobycia Meksyku
1963 III 21 - Boska komedia
1963 XII 14 - Kalewala
1965 X 12 - Faust
1966 IX 9 - Dziady
1966 X 1 - Akropolis
1967 - Amor Divinus


kalendarium

1926 - ukończył gimnazjum w Wadowicach
1926 - 1931 - studiował polonistykę na UJ
1931 - prowadził teatr w Wadowicach
1933 - otrzymał dyplom nauczyciela szkół średnich
1936 - uzyskał doktorat z dziedziny teatrologii
1936 - zamieszkał w Sosnowcu
1937 - odbył podróż teatralną do Salzburga, gdzie oglądał między innymi "Fausta" w inscenizacji M. Reinhardta
1941 VII - wraz z żoną przeniósł się, w obawie przed represjami ze strony okupanta, do Krakowa, gdzie przyjaciele załatwili mu pracę konduktora tramwajowego
1942 X - rozpoczął pracę jako urzędnik
1945 I - VI - pełnił funkcję wojewódzkiego referenta teatralnego w MKiS, wszedł także do zespołu redakcyjnego "Teatru"
1949 - rozpoczął wykłady zasad recytacji w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie
1950 - 1953 - uczył zasad recytacji w krakowskiej szkole teatralnej
1953 - komunistyczne władze zamykają Teatr Rapsodyczny po raz pierwszy
1954 - 1957 - współpracował jako scenarzysta i reżyser z Zespołem Pieśni i Tańca "Krakowiacy" (zrealizował dziewięć widowisk, między innymi "Na krakowskim rynku" i "Pieśń o Nowej Hucie")
1955 - pracował w dziale literackim rozgłośni Polskiego Radia w Krakowie
1955 - 1957 - pracował w krakowskiej PWST na stanowisku zastępcy profesora
1957 - na fali „odwilży” reaktywowany zostaje Teatr Rapsodyczny
1957 - 1962 - przewodniczył jury Ogólnopolskich Konkursów Recytatorskich
1959 - 1962 - prowadził zajęcia z teatrologii w Wyższej Szkole Pedagogicznej
1960 - otrzymał Złoty Krzyż Zasługi
1961 - otrzymał nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka za twórczy wkład w polską kulturę teatralną
1962 - otrzymał uprawnienia reżysera
1962 - odbył podróż teatralną do Rzymu i Paryża
1965 - otrzymał Złotą Odznakę "Za zasługi dla Krakowa"
1965 - odbył podróż teatralną do Weimaru i Drezna
1967 - został odwołany ze stanowiska dyrektora krakowskiej sceny i powrócił do nauczania
1967 - 1977 - wykładał retorykę, fonetykę i zasady wymowy w krakowskim Archidiecezjalnym Seminarium Duchownym i Wyższym Seminarium OO. Franciszkanów

źródła

Słownik Biograficzny teatru Polskiego 1900-1980 t. 2, PWN Warszawa 1994