biogram
Najpierw uczył się u pijarów w Lubieszowie pod Pińskiem, dzięki protekcji Czartoryskich i przychylności Józefa Sosnowskiego, wojewody smoleńskiego i hetmana, został przyjęty do Szkoły Rycerskiej w Warszawie. Został chorążym i jako instruktor podbrygadier uczęszczał do powstałej w Szkole Rycerskiej Ecole de Genie, gdzie uczył się matematyki, rysunków oraz słuchał wykładów z taktyki i fortyfikacji polowej. Następnie wyjechał do Francji, gdzie uczył się architektury militarnej i cywilnej, artylerii, taktyki, rysunków i malarstwa.
Po powrocie do Polski zakochał się z wzajemnością w córce Józefa Sosnowskiego, Ludwice. Ojciec sprzeciwił się temu związkowi, i po podjętej przez Kościuszkę nieudanej próbie porwania ukochanej, zmusił córkę do poślubienia Józefa Lubomirskiego. W obawie przed zemstą hetmana Kościuszko odpłynął do Ameryki.
W Filadelfii wspólnie z Francuzem inż. Romone de L'ysle opracował plan fortyfikacji zabezpieczających miasto przed atakiem floty angielskiej, za co Kongres mianował go inżynierem z rangą pułkownika. Kierował budową umocnień i fortów nad rzeką Hudson, których nie mogli sforsować Anglicy, odznaczył się również przy oblężeniu Saratogi, wzniósł obwarowania w West Point, jako naczelny inżynier armii południowej organizował przeprawy przez rzeki Yadkin i Dan. Prowadził też oblężenie Ninety - Six i brał udział w bitwach pod Eutan Springs i Round.
Powrócił do Polski osiadając w swoim mająteczku Siechnowicze. Dzięki uchwale Sejmu Czteroletniego o aukcji wojska, Kościuszko uzyskał nominację na generała armii koronnej i dowódcę dywizjonu wielkopolskiego. Wobec narastającego zagrożenia rosyjskiego otrzymał zadanie zapewnienia bezpieczeństwa na Ukrainie. Będąc dowódcą jednej z trzech dywizji koronnych, w wojnie polsko - rosyjskiej jako straż tylna armii, opóźniał pościg korpusu generał Lewanidowa, umożliwiając księciu Poniatowskiemu odniesienie zwycięstwa pod Zieleńcami. Stoczył także zaciętą bitwę pod Dubienką z czterokrotnie silniejszym przeciwnikiem. Za zasługi w tej wojnie odznaczony został Złotym Krzyżem Virtuti Militari i awansowany na generał lejtnanta. Po przystąpieniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej podał się do dymisji i wyemigrował do Lipska w Saksonii.
Wyznaczony na wodza powstania w Polsce przybył do kraju i po odbyciu rozmów z przedstawicielami konspiracji uznał przygotowania do powstania za niedostateczne, odroczył jego termin i dla niepoznaki wyjechał do Włoch. 23 marca 1794 roku dotarł nocą do Krakowa i 24 marca wczesnym rankiem udał się wraz z generałem Wodzickim do kościoła Kapucynów i tam w Domku Loretańskim poświęcone zostały szable obu oficerów. Następnie obaj przeszli przez furtę szewską na Rynek, gdzie o godzinie 10 Kościuszko złożył uroczystą przysięgę:
„powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie dla ochrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męka Syna Jego” (za Kraków, ulica imienia ...., Teresa Stanisławska – Adamczewska, Jan Adamczewski).
Potem przysięgał generał Wodzicki i wojsko. Główną kwaterę Kościuszko zorganizował w Szarej Kamienicy w Rynku Głównym 6. Korzystając z doświadczeń amerykańskich i francuskich chciał oprzeć powstanie na wysiłku zbrojnym całego narodu. Wzmocniwszy swe siły uzbrojonymi w kosy chłopami, podjął próbę przebicia się do Warszawy. Doceniając konieczność pozyskania chłopów wydał tzw. Uniwersały kościuszkowskie (pod Bosutowem, Winiarami i Połańcem) nadające włościanom walczącym w powstaniu wolność osobistą i ograniczające pańszczyznę. Wprowadził zasadę współdziałania różnych rodzajów broni oraz wojska regularnego z oddziałami z chłopów pospolitego ruszenia, stosował nowatorskie rozwiązania fortyfikacyjne i taktyczne.
Po klęsce pod Maciejowicami został ciężko ranny i dostał się do niewoli. Został osadzony w twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu, z której, po śmierci Katarzyny II, uwolnił go car Paweł I.
Udał się do Ameryki, gdzie wydobył zaległy żołd oraz sporządził testament, przeznaczając pewne kwoty na wykup Murzynów i ich kształcenie.
W 1798 roku znalazł się w Paryżu z szacunkiem przyjmowany przez Polaków, ale nie zgodził się objąć dowództwa Legionów. Początkowo związał się z grupą umiarkowaną, zwolennikami Konstytucji 3 maja, ostatecznie przystąpił do Towarzystwa Republikanów Polskich.
Latem 1801 roku zamieszkał w Berville, posiadłości dyplomaty szwajcarskiego Józefa Zeltnera, gdzie spędził 14 lat. Zamieszkał w Solurze i tam zmarł (tam zostało jego serce, potem w Muzeum Polskim w Raperswilu). Jego zwłoki złożono w katedrze wawelskiej, serce sprowadzono do Polski (obecnie na Zamku Królewskim w Warszawie).
Imieniem Kościuszki nazwano najwyższy szczyt Australii, okręg w stanie Indiana, miasto w stanie Missisipi, wyspę u wybrzeży Alaski. W Krakowie usypano na jego cześć kopiec (u podnóża znajduje się kaplica Bł. Bronisławy z muzeum pamiątek kościuszkowskich).
Postać Kościuszki "bohatera dwóch narodów", stała się legendą i przedmiotem kultu w Polsce i Stanach Zjednoczonych. Już za życia stał się tematem wielu dzieł sztuki, bohaterem utworów literackich i muzycznych. Wydarzenia insurekcji kościuszkowskiej utrwalili na płótnach między innymi Jerzy i Wojciech Kossakowie, Jan Matejko, Franciszek Smuglewicz, Michał Stachowicz. Jego postać upamiętnili także Władysław Ludwik Anczyc, Maria Konopnicka, Józef Ignacy Kraszewski, Teofil Lenartowicz, Władysław Stanisław Reymont i inni. Imieniem Kościuszki nazwano ulicę w dzielnicy Zwierzyniec, na płycie Rynku Głównego umieszczona została tablica upamiętniająca miejsce przysięgi powstańczej.
wydał:
1800 - broszura Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?
1808 - praca o taktyce artylerii konnej Manoeuvres of Horse Artillery