(29 listopada 1427 Kraków – 7 czerwca 1492 Grodno)

król polski


rodzina

trzeci syn Władysława JagiełłyZofii Holszańskiej (Sońki)
żonaty z Elżbietą, córką Albrechta Habsburga, króla niemieckiego, czeskiego i węgierskiego

                    

Kazimierz IV Jagiellończyk

lata panowania 1447 - 1492

potomstwo:
Władysław II (1 III 1456 - 13 III 1516), król Czech i Węgier 
Jadwiga (21 IX 1457 - 18 II 1502), żona Jerzego Bogatego, księcia bawarskiego na Landshut
Kazimierz Jagiellończyk (3 X 1458 - 4 III 1484), święty 
Jan Olbracht (27 XII 1459 - 17 VI 1501), król Polski
Aleksander (5 VIII 1461 - 19 VIII 1506), król Polski 
Zofia (6 V 1464 - 5 X 1512), żona Fryderyka, elektora brandenburskiego i matka wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna
Elżbieta (9 V 1465 - 9 V 1466) Zygmunt I Stary
(1 I 1467 - 1 IV 1548), król Polski 
Fryderyk (27 IV 1468 - 14 III 1503), biskup krakowski, arcybiskup gnieźnieński, kardynał
Elżbieta (13 V 1472 - po 1480)
Anna (12 III 1476 - 12 VIII 1503), żona Bogusława X księcia pomorskiego
Barbara (15 VII 1478 - 15 II 1534), żona Jerzego Brodatego, księcia saskiego 
Elżbieta (około 1483 - 16 II 1517), żona Fryderyka II,  księcia legnickiego


biogram

           Powołany przez antyhabsbursko nastawionych Czechów na tron praski, został uprzedzony przez Albrechta Habsburga, który wkroczył do Czech i koronował się na ich króla.
           Wysłany na Litwę jako namiestnik brata, króla Władysława, obwołany został wielkim księciem, czego nie uznała Korona.
           Po śmierci Władysława III Warneńczyka zaproponowano mu objęcie tronu polskiego. Koronował się, wymuszając wcześniej na możnowładcach małopolskich zmianę warunków unii na korzystniejsze dla Litwy. Nadał bojarom litewskim prawa równe szlachcie polskiej, obiecał zwrot Podola i Wołynia państwu litewskiemu.
          Na prośbę Związku Pruskiego, popartą udanym powstaniem antykrzyżackim, ogłosił inkorporację Prus do Korony co doprowadziło do wybuchu wojny trzynastoletniej przeciwko zakonowi krzyżackiemu, zakończonej pokojem toruńskim i odzyskaniem ziemi chełmińskiej, gniewkowskiej, Pomorza Gdańskiego i Warmii oraz miast Malborka, Elbląga, Sztumu i Gdańska. W wyniku traktatu pokojowego państwo zakonne stało się lennem polskim.
           Wbrew naciskom papiestwa i cesarza nie wystąpił przeciwko królowi czeskiemu Jerzemu z Podiebradu, zyskując uznanie syna Władysława jako następcy na tronie czeskim. Po śmierci Jerzego z Podiebradu, zgodnie z obietnicą, rządy w Czechach objął Władysław II Jagiellończyk. Sukcesja czeska wywołała konflikt z królem węgierskim Maciejem Korwinem, zakończony pokojem w Ołomuńcu.
           Włączył do Polski księstwo oświęcimskie, ziemię rawską i gostyńską, ziemię sochaczewską.
           Dążył do wzmocnienia władzy królewskiej, zwalczał oligarchię magnacką z biskupem Z. Oleśnickim na czele. Po długoletnim sporze z hierarchią kościelną zapewnił sobie prawo obsadzania katedr biskupich (nie dopuścił do objęcia biskupstwa krakowskiego przez Jakuba z Sienna, bratanka Z. Oleśnickiego). Sojusznikiem króla w walce z magnaterią była szlachta, która otrzymawszy przywileje cerekwicki i nieszawski zaczęła odgrywać pierwszoplanową rolę w państwie.
           Prowadził aktywną politykę dynastyczną, osadził syna Władysława na tronie czeskim i węgierskim.
           Utworzył zespół doradców królewskich, który dążył między innymi do przeprowadzenia reform skarbowych, reformy wojska itd. Przyczynił się do rozkwitu gospodarczego kraju, popierał rozwój górnictwa solnego i kruszcowego, sprzyjał powstawaniu spółek górniczych.
Rozwijało się budownictwo w stylu gotyckim, zwłaszcza kościelne (katedry na Wawelu i w Gnieźnie), powstało też wiele zamków królewskich i magnackich, ratusze w Gdańsku i Toruniu.
           Jego panowanie było pomyślne dla rozwoju kultury i sztuki w Królestwie. Ważnymi ich ośrodkami były dwory królewskie i magnackie oraz większe miasta. Popierał i otaczał opieką artystów i uczonych między innymi takich jak poeta Filip Kallimach, pisarz i kronikarz Jan Długosz, astronom, nauczyciel Mikołaja Kopernika - Wojciech z Brudzewa, twórca ołtarza Mariackiego - Wit Stwosz, poeta i filozof Grzegorz z Sanoka i inni.
Upowszechniała się oświata, prowadzona przez szkoły parafialne, a Akademia Krakowska stała się ośrodkiem naukowym o znaczeniu europejskim.
Wraz z żoną był fundatorem kaplicy Świętokrzyskiej w Katedrze Wawelskiej, gdzie został pochowany i gdzie znajduje się jego nagrobek dłuta Wita Stwosza.
           Jego imieniem nazwano ulicę w XVII dzielnicy Grębałów otoczona ulicami książąt i królów polskich..


kalendarium

1432 – wraz z matką i ojcem był obecny na zjeździe panów polskich w Sieradzu

1432 – wraz z bratem Władysławem został oddany pod opiekę kanonika gnieźnieńskiego Wincentego Kota z Dębna, który zajął się ich edukacją

1438 III 2 - na zjeździe panów czeskich w Chrudimiu został wybrany królem Czech
1438 VI - nieudana wyprawa do Czech
1438 IX 2 - XI - kolejna nieudana wyprawa intronizacyjna do Czech
1439 II 10 - traktat namysłowski z Albrechtem Habsburgiem, Kazimierz zrzeka się praw do tronu czeskiego
1440 V - Władysław wysyła go na Litwę w charakterze namiestnika
1440 VI 29 - został przez bojarów wybrany wielkim księciem litewskim
1440 - tłumi bunt w ziemi smoleńskiej
1442 - zażegnał separatyzm żmudzki, tworząc odrębną jednostkę administracyjną w ramach państwa litewskiego
1444 - prowadził wojnę z Mazowszem o Podlasie, zakończoną odkupieniem praw do tej ziemi od księcia Bolesława IV mazowieckiego za 6 tysięcy kop groszy praskich
1445 IV 23 - na zjeździe panów polskich w Sieradzu zostaje obrany królem Polski
1446 IX 17 - wyraził zgodę na objęcie władzy w Polsce
1447 V 2 - podpisał przywilej wileński na rzecz bojarstwa litewskiego, który gwarantował niezależność i równouprawnienie Polski i Litwy oraz zrównał szlachtę litewską w prawach ze szlachtą polską
1447 VI 23 - przybył do Krakowa
1447 VI 25 - został koronowany na króla Polski w katedrze wawelskiej przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski, Wincentego Kota
1448 VII 8 - dał Marcinowi Czechowi nożownikowi grunt za Szewską furtą dla zbudowania tam młyna tocznego (thoczni młyn)
1448 - został odznaczony przez papieża Mikołaja V tytułem Defensor Fidei (Obrońca Wiary) i otrzymał Złotą Różę
1449 XII 12 - w Piotrkowie mandatem swoim nakazał rajcom Sandomierza, Lelowa, Wiślicy i Lublina, aby nie wzbraniali kupcom krakowskim podczas rocznych jarmarków sprzedawać sukna, barchanu i płótna na łokcie
1450 - król Anglii, Henryk VI nadał mu Order Podwiązki
1453 VI 30 - zaprzysiągł przywileje koronne
1453 VIII 24 - w Krakowie potwierdził przywileje dla Żydów
1454 II 10 – poślubił Elżbietę z Habsburgów, zwaną Rakuszanką
1454 II - poselstwo Jana Bażyńskiego (przywódcy Związku Pruskiego) zwróciło się w Krakowie do Kazimierza o inkorporację Prus do Polski
1454 III 6 - wydał akt inkorporacji Prus i wypowiedział wojnę Zakonowi Krzyżackiemu
1454 IX 15 - dla szlachty wielkopolskiej wydał przywileje cerekwickie
1454 XI 11 - 12 - wydał przywileje nieszawskie
1456 - 1457 - przyłączył do Korony księstwo oświęcimskie
1456 VIII 15 - na podstawie umowy zawartej w Toruniu, Polska wykupiła od dowódców wojsk zaciężnych Zakonu (którym wielki mistrz nie był w stanie zapłacić żołdu) zamki krzyżackie w Tczewie, Iławie i Malborku za 190 000 złotych węgierskich
1461 - nie dopuścił do objęcia biskupstwa krakowskiego przez Jakuba z Sienna
1458 XII 15 - pozwolił miastu i mieszczanom krakowskim używać wody z Rudawy za kościołem św. Mikołaja na poruszanie folusza, tak jednak, by to nie szkodziło przyległym młynom królewskim
1462 V 18 - 30 - w czasie zjazdu w Głogowie z królem Czech Jerzym z Podiebradów, zagwarantował dla swojego syna Władysława sukcesję tronu czeskiego
1462 - przeprowadził inkorporację do Korony Księstw Rawskiego i Bełskiego, tworząc województwa rawskie i bełskie

1464 IV 3 - Przez Kraków przechodziło około 12 000 krzyżowców, idących na Węgry przeciwko Turkom, doszło do wystąpień antyżydowskich, król ukarał miasto karą 3 000 grzywien.
1464 X 22 - w Piotrkowie wydał akt zabraniający kupcom używania drogi przez Krosno
i Sanok na Węgry, a omijania Krakowa i Sącza
1466 X 19 - na mocy pokoju toruńskiego z Krzyżakami uzyskuje Prusy Królewskie (Pomorze Gdańskie) oraz Warmię i ziemię chełmińską. Pozostałe ziemie Prus Wschodnich, należące do zakonu krzyżackiego przekształcone zostały w polskie lenno
1466 X 19 - w Toruniu mistrz Zakonu Ludwik von Erlichshausen złożył przysięgę wierności królowi Polski
1471 - przeprowadził nieudaną próbę osadzenia swego syna Kazimierza na tronie węgierskim
1473 X 26 - potwierdził Krakowowi całkowite prawo składu
1478 - 1479 - toczył tzw. wojnę popią z zakonem krzyżackim i wspierającymi go Węgrami o obsadę biskupstwa warmińskiego, zakończoną złożeniem hołdu lennego w Nowym Mieście Korczynie przez wielkiego mistrza Martin Truchsessa von Wetzhausen
1492 VII 11 - odbył się pogrzeb króla w Krakowie


źródła

Duczmal Małgorzata, Jagiellonowie, Kraków, 1996;

Bogucka Maria, Kazimierz Jagiellończyk, Książka i Wiedza, Warszawa 1970;

Wiszewski Przemysław, Kazimierz Jagiellończyk i jego czasy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003