Magdalena Anna Kossak

Samozwaniec

(26 lipca 1894 Kraków – 20 października 1972 Warszawa)

pisarka satyryczna

rodzina

z rodziny Kossaków

córka Wojciecha Horacego (1856-1942) i Marii z Kisielnickich (1861-1943) ze Stawisk
rodzeństwo: Jerzy (1886-1955), malarz batalista i Maria Janina (1891-1945), poetka, dramatopisarka, malarka
poślubiła:

1. 6 VIII 1921 poślubiła Jana Starzewskiego (1895-1973), dyplomata, publicysta, działacz emigracyjny, minister spraw zagranicznych rządu Rzeczypospolitej Polskiej na wychodźstwie, mieli córkę Teresę

2. w listopadzie 1945 roku, w Bytomiu poślubiła Zygmunta Niewidowskiego (1914-1986)

biogram

           Nie miała formalnego wykształcenia, odebrała edukację w domu, w „Kossakówce”. Jak wspominał Karol Estreicher:

           … obie siostry miały szczególne wykształcenie. Były ostatnimi przedstawicielkami pokolenia kształconego domowym sposobem przez guwernantki, nauczycielki, a potem na kursach przygotowawczych. Uzupełnieniem procesu nauki były liczne podróże zarówno na Kresy jak i na zachód Europy, co pozwoliło jej poznać świat jak również języki. Biegle władała niemieckim, angielskim i francuskim. Po ojcu i dziadku odziedziczyła zdolności plastyczne, podjęła naukę malarstwa w Szkole Sztuk Pięknych Marii Niedzielskiej, a następnie kurs zdobnictwa, na którym nauczyła się batikarstwa (barwienie tkanin), jednak jej przeznaczeniem była literatura. Pisała satyryczne powieści, felietony, fraszki, biografie siostry. W okresie międzywojennym mieszkała w Krakowie, ale często wyjeżdżała do Warszawy, gdzie spędzała czas w kawiarni „Ziemiańska” pośród bohemy artystycznej: Tuwima, Lechonia, Iwaszkiewicza i innych twórców.

           Wielokrotnie wyjeżdżała do Francji, odbyła z siostrą wycieczkę statkiem wzdłuż wybrzeży Afryki Północnej, odwiedziła też Londyn. Współpracowała z wieloma czasopismami między innymi: „Świat”, „Wiadomości Literackie”, „Cyrulik  Warszawski”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Tęcza”. Pisywała również do dzienników, które chętnie zamieszały jej wiersze i felietony. Swoje teksty wydawała w oddzielnych, często wznawianych utworach. Wspólnie z A. M. Swinarskim wystawiła w Krakowie szopkę satyryczną Kukiełki u Hawełki. Przetłumaczyła też kilka powieści z języka niemieckiego i rumuńskiego. Magdalena Samozwaniec pisała teksty satyryczne, występowała w kabaretach w Poznaniu (Różowa Kukułka i Klub Szyderców pod Kaktusem) i w Warszawie (Wagabunda, Stańczyk).

           W czasie okupacji niemieckiej przebywała w Krakowie, po małżeństwie z Zygmuntem Niewidowskim pod koniec lat 40-tych przeprowadzili się do Warszawy. Po wojnie jej wiersze i felietony ukazywały się w Przekroju, Szpilkach, Dzienniku Polskim, Expressie Wieczornym, Nowej Kulturze. Magdalena Samozwaniec bardzo lubiła wieczory autorskie, poprzez które utrzymywała stały kontakt z czytelnikami. Do końca życia jeździła z odczytami po całym kraju, a „ludzie biegali tłumnie, aby usłyszeć wesołe i tłuściutkie kawały” – jak sama wspominała. W 1970 roku wyjechała do Wielkiej Brytanii, gdzie zbierała materiały do książki o swojej siostrze. Nie doczekała się wydania tego utworu. Zmarła w Warszawie, została pochowana w Alei Zasłużonych na cmentarzu Komunalnym na Powązkach. Książka o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej ukazała się po jej śmierci, pośmiertnie wydano też tom felietonów „Młodość dla wszystkich”.

wybrane prace:

1922 - Na ustach grzechu: powieść z życia wyższych sfer towarzyskich

1923 - Czy chcesz być dowcipny? Straszliwe opowieści „na wesoło”

1924 - Malowana żona komedia w 5 aktach

1926 - Kartki z pamiętnika młodej mężatki

1926 - Starość musi się wyszumieć

1926 - Mężowie i mężczyźni

1926 - Margrabina de Bios de Boulogne groteska w 3 aktach 

1930 - O kobiecie, która znalazła kochanka: powieść osnuta na tle najbliższej, nieokreślonej bliżej przyszłości. Rzecz dzieje się w Krakowie

1933 - Wielki szlem: powieść tylko dla brydżystów

1933 - O dowcipnym mężu dobrej Ludwiki powieść

1933 - Panowie nie lubią miłości farsa w 3 aktach 

1934 - Ponura materialistka: nowele

1936 - Świadome ojcostwo

1937 - Maleńkie karo karmiła mi żona

1938 - Wróg kobiet

1939 - Piękna pani i brzydki pan

1942 - Królewna Śmieszka

1944 - Fraszki Magdaleny Samozwaniec. Wiek XX

1945 - Wanda nie chce Niemca 

1946 - Tylko dla kobiet

1949 - Ich troje z A. Sternem

1954 - Błękitna krew

1954 - Moja wojna trzydziestoletnia

1956 - Maria i Magdalena

1958 - Tylko dla mężczyzn

1958 - Hotel Belle-Vue satyryczna makabra w 3 aktach, grana 250 razy

1960 - Młodość nie radość: powieść satyryczna

1960 - Czy pani mieszka sama? 

1960 - Pod siódmym niebem

1960 - Tylko dla dzieci: wiersze i bajki satyryczne dla młodszych i starszych

1963 - Komu dziecko, komu? powieść satyryczno-obyczajowa

1966 - Tylko dla dziewcząt

1968 - Szczypta soli, szczypta bliźnich

1969 - Krystyna i chłopy

1973 - Zalotnica niebieska

1974 - Łyżka za cholewą, a widelec na stole: mała kulinarna silva rerum

1983 - Angielska choroba

1987Baśnie

kalendarium

1922 – narodziny córki Teresy zbiegły się z debiutem książkowym (Na ustach grzechu)

1923 – wyjechała z mężem do Bukaresztu, gdzie jej mąż otrzymał stanowisko sekretarza w poselstwie polskim

1924 – w lecie przyjechała do Krakowa

1924 – w grudniu wraz z siostrą pojechały do Paryża, Cannes i Nicei

1965 III 10 – pisarze-koledzy urządzili jej w Domu Literatów przy Krakowskim Przedmieściu jubileusz 40-lecia jej pisarskiej działalności

1970 - wyjechała do Wielkiej Brytanii, gdzie zbierała materiały do książki o swojej siostrze

źródła:

Joanna Jurgała-Jureczka, Kobiety Kossaków, Warszawa 2015

Kazimierz Olszański: Niepospolity ród Kossaków, Kraków 1994

Marcin K. Schirmer: Wybitne rody, które tworzyły polską kulturę i naukę, Warszawa 2017