Magdalena Anna Kossak
Samozwaniec
(26 lipca 1894 Kraków – 20 października 1972 Warszawa)
pisarka satyryczna
rodzina
z rodziny Kossaków
córka Wojciecha Horacego (1856-1942) i Marii z Kisielnickich (1861-1943) ze Stawisk
rodzeństwo: Jerzy (1886-1955), malarz batalista i Maria Janina (1891-1945), poetka, dramatopisarka, malarka
poślubiła:
1. 6 VIII 1921 poślubiła Jana Starzewskiego (1895-1973), dyplomata, publicysta, działacz emigracyjny, minister spraw zagranicznych rządu Rzeczypospolitej Polskiej na wychodźstwie, mieli córkę Teresę
2. w listopadzie 1945 roku, w Bytomiu poślubiła Zygmunta Niewidowskiego (1914-1986)
biogram
Nie miała formalnego wykształcenia, odebrała edukację w domu, w „Kossakówce”. Jak wspominał Karol Estreicher:
… obie siostry miały szczególne wykształcenie. Były ostatnimi przedstawicielkami pokolenia kształconego domowym sposobem przez guwernantki, nauczycielki, a potem na kursach przygotowawczych. Uzupełnieniem procesu nauki były liczne podróże zarówno na Kresy jak i na zachód Europy, co pozwoliło jej poznać świat jak również języki. Biegle władała niemieckim, angielskim i francuskim. Po ojcu i dziadku odziedziczyła zdolności plastyczne, podjęła naukę malarstwa w Szkole Sztuk Pięknych Marii Niedzielskiej, a następnie kurs zdobnictwa, na którym nauczyła się batikarstwa (barwienie tkanin), jednak jej przeznaczeniem była literatura. Pisała satyryczne powieści, felietony, fraszki, biografie siostry. W okresie międzywojennym mieszkała w Krakowie, ale często wyjeżdżała do Warszawy, gdzie spędzała czas w kawiarni „Ziemiańska” pośród bohemy artystycznej: Tuwima, Lechonia, Iwaszkiewicza i innych twórców.
Wielokrotnie wyjeżdżała do Francji, odbyła z siostrą wycieczkę statkiem wzdłuż wybrzeży Afryki Północnej, odwiedziła też Londyn. Współpracowała z wieloma czasopismami między innymi: „Świat”, „Wiadomości Literackie”, „Cyrulik Warszawski”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Tęcza”. Pisywała również do dzienników, które chętnie zamieszały jej wiersze i felietony. Swoje teksty wydawała w oddzielnych, często wznawianych utworach. Wspólnie z A. M. Swinarskim wystawiła w Krakowie szopkę satyryczną Kukiełki u Hawełki. Przetłumaczyła też kilka powieści z języka niemieckiego i rumuńskiego. Magdalena Samozwaniec pisała teksty satyryczne, występowała w kabaretach w Poznaniu (Różowa Kukułka i Klub Szyderców pod Kaktusem) i w Warszawie (Wagabunda, Stańczyk).
W czasie okupacji niemieckiej przebywała w Krakowie, po małżeństwie z Zygmuntem Niewidowskim pod koniec lat 40-tych przeprowadzili się do Warszawy. Po wojnie jej wiersze i felietony ukazywały się w Przekroju, Szpilkach, Dzienniku Polskim, Expressie Wieczornym, Nowej Kulturze. Magdalena Samozwaniec bardzo lubiła wieczory autorskie, poprzez które utrzymywała stały kontakt z czytelnikami. Do końca życia jeździła z odczytami po całym kraju, a „ludzie biegali tłumnie, aby usłyszeć wesołe i tłuściutkie kawały” – jak sama wspominała. W 1970 roku wyjechała do Wielkiej Brytanii, gdzie zbierała materiały do książki o swojej siostrze. Nie doczekała się wydania tego utworu. Zmarła w Warszawie, została pochowana w Alei Zasłużonych na cmentarzu Komunalnym na Powązkach. Książka o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej ukazała się po jej śmierci, pośmiertnie wydano też tom felietonów „Młodość dla wszystkich”.
wybrane prace:
1922 - Na ustach grzechu: powieść z życia wyższych sfer towarzyskich
1923 - Czy chcesz być dowcipny? Straszliwe opowieści „na wesoło”
1924 - Malowana żona komedia w 5 aktach
1926 - Kartki z pamiętnika młodej mężatki
1926 - Starość musi się wyszumieć
1926 - Mężowie i mężczyźni
1926 - Margrabina de Bios de Boulogne groteska w 3 aktach
1930 - O kobiecie, która znalazła kochanka: powieść osnuta na tle najbliższej, nieokreślonej bliżej przyszłości. Rzecz dzieje się w Krakowie
1933 - Wielki szlem: powieść tylko dla brydżystów
1933 - O dowcipnym mężu dobrej Ludwiki powieść
1933 - Panowie nie lubią miłości farsa w 3 aktach
1934 - Ponura materialistka: nowele
1936 - Świadome ojcostwo
1937 - Maleńkie karo karmiła mi żona
1938 - Wróg kobiet
1939 - Piękna pani i brzydki pan
1942 - Królewna Śmieszka
1944 - Fraszki Magdaleny Samozwaniec. Wiek XX
1945 - Wanda nie chce Niemca
1946 - Tylko dla kobiet
1949 - Ich troje z A. Sternem
1954 - Błękitna krew
1954 - Moja wojna trzydziestoletnia
1956 - Maria i Magdalena
1958 - Tylko dla mężczyzn
1958 - Hotel Belle-Vue satyryczna makabra w 3 aktach, grana 250 razy
1960 - Młodość nie radość: powieść satyryczna
1960 - Czy pani mieszka sama?
1960 - Pod siódmym niebem
1960 - Tylko dla dzieci: wiersze i bajki satyryczne dla młodszych i starszych
1963 - Komu dziecko, komu? powieść satyryczno-obyczajowa
1966 - Tylko dla dziewcząt
1968 - Szczypta soli, szczypta bliźnich
1969 - Krystyna i chłopy
1973 - Zalotnica niebieska
1974 - Łyżka za cholewą, a widelec na stole: mała kulinarna silva rerum
1983 - Angielska choroba
1987 – Baśnie
kalendarium
1922 – narodziny córki Teresy zbiegły się z debiutem książkowym (Na ustach grzechu)
1923 – wyjechała z mężem do Bukaresztu, gdzie jej mąż otrzymał stanowisko sekretarza w poselstwie polskim
1924 – w lecie przyjechała do Krakowa
1924 – w grudniu wraz z siostrą pojechały do Paryża, Cannes i Nicei
1965 III 10 – pisarze-koledzy urządzili jej w Domu Literatów przy Krakowskim Przedmieściu jubileusz 40-lecia jej pisarskiej działalności
- 1970 - wyjechała do Wielkiej Brytanii, gdzie zbierała materiały do książki o swojej siostrze
źródła:
Joanna Jurgała-Jureczka, Kobiety Kossaków, Warszawa 2015
Kazimierz Olszański: Niepospolity ród Kossaków, Kraków 1994
Marcin K. Schirmer: Wybitne rody, które tworzyły polską kulturę i naukę, Warszawa 2017