Wacław Krzyżanowski
(22 stycznia 1881 Warszawa – 12 marca 1954 Kraków)
architekt
rodzina
syn Mikołaja Wacława i Teofili Kamieńskiej
poślubił Walerię Helenę Jentys; dzieci: Helena (1911–2012), mąż Daniel Gołogórski; Maria (1913–1980), mąż 1° architekt Andrzej Leonard Nitsch, 2° dr med. Janusz Odrowąż Pieniążek
biogram
Ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej, następnie uczył się w École des Beaux-Arts oraz École des Arts Décoratifs w Paryżu. Praktykował u I. Sowińskiego w Wiedniu, następnie pracował w biurze budowlanym Józefa Pakiesa w Krakowie. Został profesorem w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych, gdzie wykładał także w czasie II wojny światowej, prowadził własne biuro architektoniczne.
Członek wielu towarzystw i organizacji społecznych między innymi Koła Architektów, Rady Głównej Opiekuńczej, Rady Krajowej YMCA, Zarządu Okręgu Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych.
W początkowym okresie twórczości projektował (wraz z J. Pakiesem) budowle o cechach klasycyzmu bądź klasycyzującego modernizmu, między innymi Bursa Akademicka przy ul. Garbarskiej, Zakład św. Jadwigi dla dziewcząt, nowa część gmachu PAU, domy przy ul. Szpitalnej 32, Basztowej 1, alei Słowackiego 44-48 oraz modernistyczną willa Natansona przy ul. Studenckiej 3.
Samodzielną działalność rozwinął w okresie międzywojennym. Twórca wielu monumentalnych gmachów użyteczności publicznej, w tym obiektów sakralnych, willi oraz osiedli mieszkaniowych projektowanych początkowo w nurcie klasycznym, między innymi Bursa Młodzieży Rękodzielniczej im. J. Kuznowicza, gmach Izby Skarbowej, Akademii Górniczej (ze S. Odrzywolskim), następnie w jego pracach dominować zaczął funkcjonalizm i konstruktywizm, między innymi dom studencki Żaczek, gmach YMCA, Biblioteka Jagiellońska, Szpital im. G. Narutowicza, kościół Św. Stanisława Kostki na Dębnikach, Bank Rolny (ukończony według zmienionego projektu). W dekoracji licznych willi nawiązywał do tradycji rodzimej, między innymi część domów osiedla profesorskiego w Nowej Wsi, dwór Potockich na Olszy, willa własna przy ul. H. Sienkiewicza 25.
Autor licznych realizacji poza Krakowem, zaprojektował także wiele tablic pamiątkowych i ołtarzy.
Pisał prace teoretyczne na temat architektury, konserwacji i ochrony zabytków, które publikował między innymi w „Architekcie", „Czasie", „Krytyce".
Jeden z najwybitniejszych krakowskich architektów 1 połowy XX wieku, wywarł duży wpływ na architekturę Krakowa.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera 25, rząd wschodni, po prawej Filochowskich).
wybrane prace:
1908–1909 - Bursa Akademicka przy ul. Garbarskiej
1908–1909 – dom przy ul. Szpitalnej 32
1909–1910 – dom przy ul. Basztowej 1
1909–1910 - modernistyczną willa Natansona przy ul. Studenckiej 3
1911–1912 - Zakład św. Jadwigi dla dziewcząt
1912–1913 - nowa część gmachu PAU
1913–1914 - dom przy alei Słowackiego 44-48
1920–1927 – część domów osiedla profesorskiego w Nowej Wsi
1922–1930 - Bursa Młodzieży Rękodzielniczej im. J. Kuznowicza
1923–1925 - gmach Izby Skarbowej
1923–1926 – kościół i plebania w Chmielowie
1923–1938 - gmach Akademii Górniczej (ze S. Odrzywolskim)
1924–1936 - dom studencki Żaczek
1925 – willa dra. E. Rosenhaucha ul. Lea 10
1925 - dwór Potockich na Olszy
1925–1927 - gmach YMCA
1927–1928 – Wojewódzki Szpital Okulistyczny w Witkowicach
1928–1934 - Szpital im. G. Narutowicza
1931 – zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu
1931–1939 - Biblioteka Jagiellońska
1932–1938 - kościół Św. Stanisława Kostki na Dębnikach
1933 – kościół w Brzezinach
1938–1953 - Bank Rolny (ukończony według zmienionego projektu)
kalendarium
1904 - ukończył studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej
1910–1912 – sekretarz Koła Architektów
1912–1914 – prezes Koła Architektów
1914 – zakończył pracować w biurze budowlanym J. Pakiesa w Krakowie
1919 - inspektor odbudowy kraju
1920 – został dyrektorem robót publicznych dla odbudowy w Krakowie (członek Rady Państwowej dla Odbudowy Polski)
1921 - profesor w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych
1931–1936 – członek Rady Krajowej YMCA
1933–1934 – członek Zarządu Okręgu Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych
1935 – członek krakowskiej loży wolnomularskiej Przesąd Zwyciężony
1943 – zakończył wykłady w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych
źródła:
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 29.06.2019
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000
Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2008