Jan II Kazimierz
(22 marca 1609 Kraków – 16 grudnia 1672 Nevers, Francja)
król polski, tytularny król szwedzki
lata panowania 1648-1668
rodzina
syn Zygmunta III Wazy i jego drugiej żony Konstancji Austriaczki
rodzeństwo:
Anna Maria (23 V 1593 - 9 II 1600)
Katarzyna (9 IV 1594 - 16 V 1594)
Władysław Zygmunt (Władysław IV) (9 VI 1595 - 20 V 1648), król Polski
Katarzyna (IX 1596 - 2 VI 1597)
Krzysztof (10 II 1598 - 10 II 1598)
Jan Kazimierz (26 XII 1607 - 9 I 1608)
Jan Albert (Olbracht) (25 VI 1612 - 29 XII 1634) przeznaczony do stanu duchownego, został biskupem warmińskim, następnie krakowskim i kardynałem
Karol Ferdynand (3 X 1613 - 9 V 1655) najpierw był biskupem płockim, a następnie wrocławskim, książę opolski i raciborski
Aleksander Karol (14 XI 1614 - 19 XI 1634)
Anna Konstancja (20 I 1616 - 24 V 1616)
Anna Katarzyna Konstancja (7 VIII 1619 - 8 X 1651) poślubiła w 1642 roku księcia Filipa Wilhelma Neuburskiego, późniejszego palatyna Renu
poślubił:
Ludwika Maria, córka Karola I Gonzagi, księcia de Nevers, wdowa po Władysławie IV Waza
dzieci:
Maria Anna Teresa (1650 VII 1 - 1651 VIII 1)
Jan Zygmunt (1652 I 6 - 1652 II 20)
Tytuł królewski:
Ioannes Casimirus, Dei Gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, Russie, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, Smolenscie, Severiae, Czernichoviaeque; nec non Suecorum, Gothorum, Vandalorumque haereditarius rex, etc.
Jan Kazimierz, z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, smoleński, siewierski i czernihowski, a także dziedziczny król Szwedów, Gotów i Wandalów.
biogram
Jego życiorys należy do najbardziej burzliwych i zaskakujących żywotów władców Polski i Litwy.
Wychowywał się na Zamku Królewskim w Warszawie pod opieką ochmistrzyni królowej Urszuli Gienger (około 1570-1635), zwanej Meierin i jezuitów. Jednak pomimo tego nie posiadł gruntownego wykształcenia, jak opisał w 1636 roku nuncjusz papieski arcybiskup Honorat Visconti: W pierwszych latach za życia ojca uczył się nauk wyzwolonych pod przewodnictwem jezuitów, lecz po jego śmierci do żadnej się nie przykładał, przepędzając czas na próżnowaniu. Mówią, że często udaje się na samotność do swego pokoju, gdzie niczem nie zajęty myśli o niebieskich migdałach (…). Zdołał opanować język niemiecki, włoski, francuski oraz łacinę, jego wielkimi pasjami były polowanie, taniec, szermierka oraz jazda konna. Za życia ojca Zygmunta III nie odgrywał żadnej roli.
Na mocy testamentów rodziców otrzymał po matce wielkie dobra żywieckie, po ojcu obszerny dwór w Nieporęcie, Bołotków (sam zamek po śmierci brata Aleksandra), gotówkę i ruchomości. Ojciec wyznaczył mu też trzy dochodowe ekonomie: Świecie, Olitę i Kobryń.
Podczas wojny trzydziestoletniej, walcząc w armii swego wuja cesarza Ferdynanda II, dostał się do niewoli francuskiej. Następnie wstąpił do zakonu jezuitów i został kardynałem.
Wygrał rywalizację o tron polski ze swoim bratem Karolem Ferdynandem, biskupem wrocławskim. Poślubił Marię Ludwikę, wdowę po Władysławie IV.
Jego panowanie było okresem nieustannych walk prowadzonych ze wszystkimi nieomal sąsiadami Rzeczypospolitej: toczył wojnę z Kozakami i Tatarami, z Moskwą i Kozakami, ze Szwecją (wojna północna), wspomaganą przez elektora brandenburskiego i księcia siedmiogrodzkiego. W czasach jego panowania miały miejsce także walki wewnętrzne, powstanie Kostki Napierskiego i rokosz J. Lubomirskiego. W wyniku wojen oraz zawartych traktatów i rozejmów Rzeczpospolita utraciła znaczne terytoria na rzecz Rosji i Szwecji oraz zrezygnowała z lenna pruskiego (welawsko-bydgoskie traktaty).
Trudna sytuacja państwa polskiego przerosła możliwości króla. Wszechwładza magnatów nie pozwalała na prowadzenie spójnej polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Uwidoczniło się to szczególnie w czasie wojny polsko-szwedzkiej. Konieczność odwoływania się do sejmu, w którym prawo obywatelstwa otrzymało liberum veto, nie pozwalała na realizację najbardziej nawet niezbędnych zamierzeń.
Zrzekł się korony i emigrował do Francji, zmarł w Paryżu.
Pochowany został w kościele Jezuitów w Nevers (serce złożono w kościele Saint-Germain-des-Prés w Paryżu). Staraniem biskupa krakowskiego A. Trzebickiego zwłoki zostały sprowadzone do Polski i pochowane na Wawelu.
Jego imię nosi ulica w dzielnicy Grębałów, boczna ulicy Władysława Jagiełły.
kalendarium
1626 - w czasie sejmu toruńskiego, z inicjatywy matki, a przez jej stronników, został zgłoszony jako kandydat na następcę tronu
1629 - towarzyszył ojcu w kampanii szwedzkiej
1632 - 1633 - wziął udział w wojnie smoleńskiej z Rosją, wspierając swego brata króla Władysława IV
1635 II - wyjechał do Wiednia i jako pułkownik cesarza Ferdynanda II brał udział w walkach na pograniczu francusko - niemieckim
1637 – udał się do Wiednia, skąd miał sprowadzić do Polski królewską narzeczoną Władysława IV, Cecylię Renatę. Reprezentował Władysława IV w czasie uroczystości zaślubin per procuram, a następnie towarzyszył Cecylii Renacie w drodze do Polski
1638 I 27 - wyjechał do Hiszpanii w celu objęcia stanowiska wicekróla Portugalii oraz admirała floty hiszpańskiej. Król Hiszpanii, Filip IV Habsburg nadaje mu Order Złotego Runa
1638 V 18 - został przez Francuzów pojmany w Tour de Bouc i uwięziony na rozkaz kardynała Richelieu pod zarzutem szpiegostwa
1640 II 25 - zostaje uwolniony (po zapewnieniu neutralności Rzeczypospolitej w wojnie trzydziestoletniej)
1643 IX 24 - wstąpił do zakonu jezuitów w klasztorze w Loreto
1645 I - opuścił nowicjat jezuicki
1645 V - VIII - ciężko się rozchorował
1646 V 28 - otrzymał godność kardynała diakona z nadania papieża Innocentego X
1646 IX 17 - wyruszył do kraju
1646 XII 24 - powrócił do Rzeczypospolitej
1647 XI - złożył godność kardynała, wystąpił ze stanu duchownego
1648 XI 20 - został wybrany na króla Polski jako kandydat obozu ugody z Kozakami, któremu przewodził kanclerz Jerzy Ossoliński
1649 I 14 -odbył uroczysty wjazd na Wawel
1649 I 17 - został na Wawelu koronowany przez prymasa Macieja Łubieńskiego
1649 II 18 - po zakończeniu obrad sejmu koronacyjnego wyjechał z Krakowa
1649 V 30 - poślubił Ludwikę Marię Gonzaga, wdowę po przyrodnim bracie Władysławie
1649 - 1651 - toczył wojnę z Kozakami i Tatarami (powstanie Bohdana Chmielnickiego)
1651 VI 28 – VII 10 – wojska polskie pod jego dowództwem pokonały siły tatarsko-kozackie w bitwie pod Beresteczkiem na Wołyniu
1654 - 1656 - prowadził wojnę z Moskwą i Kozakami
1655 VII 19 - najazd szwedzki (potop szwedzki)
1655 IX 19 - 25 - przebywał w Krakowie powierzywszy obronę miasta i Zamku S. Czarnieckiemu
1655 X 17 - udał się do Głogówka w Księstwie Opolsko - raciborskiem, które dzierżył tytułem zastawu
1655 XI 20 - wydał w Opolu uniwersał wzywający ludność do powstania przeciwko Szwedom
1656 - 1660 - prowadził wojnę ze Szwecją (wojna północna), wspomaganą przez elektora brandenburskiego i księcia siedmiogrodzkiego
1656 IV 1 - złożył we Lwowie śluby, oddając kraj opiece Matki Boskiej, przyrzekł też chłopom złagodzenie ucisku pańszczyźnianego
1657 VIII 25 - Kraków został odbity z rąk szwedzkich
1657 IX 4 - z Mogiły wjechał na Wawel i pozostał w mieście przez kilka dni
1657 - zrzekł się zwierzchności lennej nad Prusami Książęcymi
1660 - w Oliwie uznał stan posiadania Szwecji w Inflantach
1660 X 25 - 1661 I 31 - przebywał w Krakowie wraz z małżonka Gonzagą (wobec zniszczeń Zamku przebywali w Pałacu Biskupim)
1661 I 3 - z inicjatywy Marii Ludwiki rozpoczęto wydawanie pierwszej polskiej gazety periodycznej - tygodnika Merkuriusz Polski (wydano 41 numerów)
1661 I 20 - ufundował we Lwowie uniwersytet
1664 - z jego fundacji rozpoczęto budowę kaplicy grobowej Wazów w Katedrze Wawelskiej
1665 V 23 - Jerzy Lubomirski zawiązał antykrólewski rokosz
1666 VIII 8 - został przyjęty akt pojednania między rokoszanami i królem w Jaroszynie
1667 I - przybył do Krakowa ocenić postępy robót wykończeniowych kaplicy
1668 IX 16 - abdykował
1667 IX 22 - w krypcie pod kaplicą Wazów pochowano Ludwikę Marię
1668 X - zatrzymał się jeszcze w Krakowie, mieszkał w pałacu Pod Krzysztofory i doglądał prac przy wyposażeniu wnętrza kaplicy Wazów
1669 IV 30 - wyjechał do Francji
1675 XI 10 - sprowadzona z Francji trumna ze zwłokami króla oczekiwała w kościele Kamedułów na Bielanach
1676 I 31 - na Wawelu odbył się pogrzeb Jana Kazimierza i Michała Korybuta Wiśniowieckiego
źródła
Stanisław Rosik, Jan Kazimierz i jego czasy, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003;
Stefania Ochmann - Staniszewska, Dynastia Wazów w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006;
Zbigniew Wójcik, Jan Kazimierz Waza, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 2004;
Zygmunt Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2005