Dzisiejsza data:

Feliks Aleksander Jan Jasieński

Feliks, Globtroter, Manggha

(8 VII 1861 Grzegórzewice – 6 IV 1929 Kraków)

mecenas sztuki, kolekcjoner, publicysta

rodzina

wywodził się z rodziny ziemiańskiej, herbu Dołęga, syn Zdzisława Józefa i Jadwigi Anieli z Wołowskich

rodzeństwo: Zdzisław (1860 – 1893); Aleksandra, mąż Wincenty Łoś; Jadwiga Maria, mąż Walenty Jan Siemiątkowski

poślubił: 1. Janina Bigiel, 2. Teresa Łabęcka

syn Henryk (1888 – 1967), poślubił Halinę Magdalenę Zdzitowiecką (1892 - 1966)

biogram

           Studia ekonomiczne, filozoficzne, literatur obcych, historii sztuki i muzyki odbywał w Dorpacie i w Berlinie, żadnych nie ukończył, z formalnego punktu widzenia miał jedynie wykształcenie podstawowe. W uzyskaniu matury przeszkodziła mu choroba oczu, która w końcu ostatecznie pozbawiła go wzroku. W młodości podróżował po Europie, Azji i Egipcie, następnie wielokrotnie przebywał w Paryżu, co miało znaczący wpływ na jego późniejszą działalność kulturalną i kierunek zamiłowań kolekcjonerskich. Podczas pobytu we Francji zrodziło się jego zainteresowanie sztuką japońską, w tym okresie rozpoczął zbieranie wyrobów rzemiosła artystycznego, broni, tkanin, malowideł, a przede wszystkim drzeworytów, co dało podstawę jego późniejszej kolekcji, która wywarła znaczący wpływ na malarzy Młodej Polski.

            Po powrocie do kraju zamieszkał w Warszawie, gdzie rozpoczął działalność propagującą sztukę Dalekiego Wschodu oraz kampanię prasową przeciwko zacofaniu w sztuce, uzupełnioną odczytami i wystawami w Warszawie, Krakowie i Lwowie. Bezkompromisowość wygłaszanych przez niego sądów, jak również brak zrozumienia ze strony publiczności spowodowały decyzję o przeniesieniu się na stałe do Krakowa.

           Jego mieszkanie przy ul. św. Jana 1 (kamienica Bonerowska, na rogu z Rynkiem Głównym 42), w którym przechowywał swoją kolekcję, stało się miejscem spotkań krakowskich artystów. Zgromadził ogromne, niezwykłe zbiory (często w drodze wymiany, często dziwnymi nieraz sposobami – kupował wiele, ale też wypraszał, wyłudzał, wynosił itp. Jego przyjaciel Leon Wyczółkowski dawał mu obrazy, rysunki, kupował dla niego różne cenne przedmioty, ale mówił, że Jasieński robił ze mną dziwne tranzakcje, zawsze mnie orżnął ... ). Jego zbiory obejmowały kolekcję dzieł sztuki polskiej z przełomu XIX i XX wieku, w skład której wchodziły prace między innymi J. Chełmońskiego, J. Fałata, K. Laszczki, J. Malczewskiego, J. Mehoffera, J. Stanisławskiego, W. Weissa, L. Wyczółkowskiego, S. Wyspiańskiego, sztukę japońską, tkaniny od XV wieku z Polski, Włoch, Francji, Japonii, Chin, Persji, Jawy, Indii, meble, grafikę, ceramikę, zegary oraz bibliotekę wydawnictw o sztuce. Założył w Krakowie Towarzystwo Miłośników Muzeum Narodowego oraz Towarzystwo Artystów Grafików, był także członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. Opublikował blisko tysiąc stronicowy zbiór esejów z dziedziny współczesnej sztuki, literatury i filozofii, zatytułowany Manggha. Les promenades á travers le monde, l'art et les idées, którego dalsze części publikował w „Miesięczniku Literackim i Artystycznym”, pisał również artykuły dla „Chimery” i „Lamusa". Wraz z A. Ładą Cybulskim był inicjatorem i autorem wydawnictwa H. Altenberga Sztuka Polska Malarstwo.

            Odegrał ważną rolę w krakowskim środowisku artystycznym jako mecenas, kolekcjoner i organizator wystaw. Był wielokrotnie portretowany między innymi przez O. Boznańską, J. Malczewskiego, J. Pankiewicza, W. Weissa, L Wyczółkowskiego (obrazy w Muzeum Narodowym w Krakowie). Był tematem licznych anegdot, a także złośliwości, w których celował nie lubiący go Stanisław Wyspiański. Antoni Waśkowski we wspomnieniach „Znajomi z tamtych czasów” przytacza historię, kiedy to Wyspiański zobaczył portret Mangghi, namalowany przez Leona Wyczółkowskiego, na którym Jasieński gra na fortepianie, a nad nim wisi Chrystus na krzyżu, wtedy Wyspiański podobno powiedział: - Dobry obraz, ale wolałbym, aby było odwrotnie, aby Chrystus grał, a Jasieński wisiał.

           Swoją kolekcję (ponad 15 tysięcy obiektów) Jasieński przekazał Muzeum Narodowemu w Krakowie jako oddział im. Feliksa Jasieńskiego. Początkowo zbiory przechowywano w prywatnym mieszkaniu ofiarodawcy (traktowanym jako filia Muzeum Narodowego w Krakowie), następnie przeszły na własność poszczególnych działów muzeum. Obecnie jego kolekcja sztuki japońskiej prezentowana jest w Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha". Jego imię nosi ulica w XII dzielnicy Prokocim- Bieżanów, biegnąca od toru kolejowego do rzeczki Serafy.

kalendarium

1887 – powrócił do Kongresówki i ożenił się z Teresą Łabęcką

1888 - zamieszkali w Warszawie, jednak wkrótce Teresa zabrała syna i wyjechała do swojej matki

1901 – zorganizował wystawę drzeworytów w nowo otwartym budynku Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, ponieważ krytycy kpili z zaprezentowanych drzeworytów, najpierw porozwieszał w galerii karteczki, z których odwiedzający mogli się dowiedzieć między innymi, że sztuka japońska to rzecz „nie dla bydła”, a po skończonej wystawie spakował swoją kolekcję i wyjechał do Krakowa

1901 – zamieszkał na stałe w Krakowie

1902 - założył w Krakowie Towarzystwo Miłośników Muzeum Narodowego oraz Towarzystwo Artystów Grafików

1904 - wraz z A. Ładą Cybulskim był inicjatorem i autorem wydawnictwa H. Altenberga Sztuka Polska Malarstwo

1920 - przekazał swoją kolekcję Muzeum Narodowemu w Krakowie

do 1930 - zbiory przechowywano w prywatnym mieszkaniu ofiarodawcy (traktowanym jako filia Muzeum Narodowego w Krakowie)

1921 - już po oficjalnym przekazaniu zbiorów do Muzeum Narodowego,

ufundował, przy Akademii Umiejętności w Krakowie, nagrodę dla młodych

polskich grafików, rzeźbiarzy i muzyków

1990 II 18 - ekspozycja jego sławnej kolekcji zainaugurowała obchody 110 - lecia Muzeum Narodowego

1994 - kolekcja sztuki japońskiej prezentowana jest w Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha"

bibliografia:

Łukasz Czarnecki, Feliks Jasieński, samuraj z Krakowa w Gazeta Krakowska, 2 XI 2012

Teresa Stanisławska-Adamczewska, Kraków, ulica imienia …, Kraków 2000

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000