Agenor Romuald Onufry Gołuchowski

(8 II 1812 Skała, Podole – 3 VIII 1875 Lwów)

galicyjski i austriacki polityk konserwatywny, namiestnik Galicji

rodzina

hrabia, herbu Leliwa

z rodziny ziemiańskiej

syn Wojciecha (1772 – 1840) i Zofii z Czyżów (1785 – 1846)

brat Artura

żona: Maria Karolina Baworowska (1823 – 1906)

dzieci:

Agenor Maria (1849-1921), II ordynat na Skale, polityk w rządzie Austro – Węgier
Zofia (ur. 1850), zamężna 1 voto Stanisławowa hr. Łosiowa, 2 voto Henrykowa hr. Starzeńska
Stanisław Maria (1853-1874)
Maria Helena, zamężna za Kazimierzem hr. Drohojowskim
Adam Maria (1855-1914), marszałek Galicji i polityk, podobnie jak ojciec i brat, kawaler
Józef Maria (1861-1917), ziemianin, ożeniony z Bianką Daum ad Erdod–Palffy, z którą miał jedną córkę

biogram

           Szkołę średnią ukończył w Tarnopolu, studiował prawo we Lwowie, uzyskując doktorat. Rozpoczął pracę w cyrkule lwowskim, następnie był komisarzem powiatowym w Rzeszowie, gdzie z gorliwością tropił i wydawał zbiegów Rosjanom.

           Odziedziczywszy majątek po ojcu wszedł do Sejmu Stanowego, a następnie został członkiem Wydziału Stanowego. Został mianowany burmistrzem Lwowa i zwalczał zwolenników rewolucji 1948 roku. Po powołaniu do komisji gubernialnej, współdziałał w przygotowaniu projektu zniesienia pańszczyzny, który ochraniał interesy wielkiej własności.

           Został naczelnikiem Galicji, a jako namiestnik cesarski w Galicji lojalnie współpracował z władzami austriackimi, dbając jedynie o interesy ziemiaństwa. Prowadząc walkę o język wykładowy w szkołach, godził się na ustępstwa na rzecz niemczyzny w Galicji zachodniej, w zamian za równorzędne z ukraińskimi prawa języka polskiego we wschodniej części kraju.
            Został ministrem spraw wewnętrznych Austrii, później jako minister stanu był wykonawcą tzw. dyplomu październikowego, dzielącego władzę ustawodawczą na ogólnopaństwową, wykonywaną przez cesarza przy współudziale Rady Państwa, oraz krajową wykonywaną przez cesarza przy współudziale sejmów krajowych. Dokonał zmian podziału administracyjnego, przywracając dawne historyczne prowincje, dla Galicji uzyskał częściowe uprawnienia dla języka polskiego w sądach i urzędach.

           Po zwolnieniu z urzędu otrzymał dziedziczny mandat w Izbie Panów. Został wybrany do Sejmu Krajowego, gdzie doprowadził do oddzielenia gmin wiejskich od obszarów dworskich. Gdy został ponownie namiestnikiem Galicji doprowadził do usunięcia Niemców z administracji i oddania jej w ręce szlachty. W ostatnim okresie swoich rządów, poświęcił więcej uwagi administracji i wprowadzaniu w życie ustaw sejmowych: szkolnej, drogowej, wodnej, hodowlanej. Pilnując zawsze interesów materialnych ziemiaństwa doprowadził do końca likwidację serwitutów i poparł korzystną dla dworów ustawę o wykupie propinacji.

           Popierał rozbudowę szkolnictwa ludowego, przyczynił się do ufundowania Akademii Umiejętności w Krakowie i Politechniki Lwowskiej.

kalendarium

1836 – rozpoczął pracę w cyrkule lwowskim

1839 – uzyskał doktorat

1839 – został komisarzem powiatowym w Rzeszowie

1842 – został sekretarzem gubernialnym we Lwowie

1843 – wszedł do Sejmu Stanowego

1845 – został radcą gubernialnym i szambelanem

1846 V – został powołany do Komisji Gubernialnej

1848 – otrzymał stanowisko burmistrza Lwowa

1848 II 16 – poślubił Marię Karolinę hrabinę Baworowską

1849 – został naczelnikiem Galicji

1850 – 1859 XII 13 – pełnił funkcję namiestnika Galicji

1859 – został ministrem spraw wewnętrznych Austrii

1860 – został ministrem stanu

1865 – został wybrany do Sejmu Krajowego

1866 X 20 – 1867 X 7 – po raz kolejny pełnił funkcję namiestnika Galicji

1867 IV 8 – w czasie uroczystego obiadu w Wiedniu zainicjował składkę pieniężną na odbudowę krakowskich Sukiennic

1871 VII 20 – 1875 VIII 3 – po raz trzeci piastował funkcję namiestnika Galicji

1872 – przyczynił się do ufundowania AU w Krakowie

1875 – poparł ustawę o wykupie propinacji