Józef Adam Grekowicz

Gronostajski

(13 VII 1834 Michalewo koło Mińska – 26 VII 1912 Lwów)

inżynier, powstaniec 1863 roku

rodzina

syn nieznanych rodziców

związał się z Kamilą Wasylewską

córka - Hausnerowa Maria Ewa (1889-1939) dziennikarka, literatka, malarka

biogram

           Ukończył Akademię Wojskową w Petersburgu, doszedł do stopnia kapitana w wojsku rosyjskim. W Kaliszu wziął udział w spisku w wojsku carskim, brał udział w przygotowaniach powstania.

           Stanął na czele organizacji wojskowej województwa kaliskiego, zorganizował w okolicy Częstochowy pierwszy oddział ochotników częstochowskich, który zasilili uczniowie szkół średnich, młodzież rzemieślnicza oraz kilkunastu żołnierzy rosyjskich dezerterów z armii carskiej. Wraz z komisarzem wojewódzkim, Gustawem Wasilewskim wzięli udział w naradzie w Piotrkowie, na której dyskutowano o strategii działania powstańców, podjęto decyzję o ataku na Piotrków. Jednak wobec informacji o sześciokrotnej przewadze liczebnej nieprzyjaciela, na kolejnej naradzie wraz z oficerami: Francewiczem, Rakowskim, Udymowskim, uznali niemożliwość napadu na Piotrków i uradzili atak na Radomsk. Jako najwyższy stopniem z całej kadry oficerskie otrzymał dowództwo nad całością operacji. Zreorganizowana i nieco przeszkolona w musztrze partia powstańcza wkroczyła uroczyście do Kamieńska, gdzie została tłumnie przywitana przez miejscową ludność. W nocy uderzono na załogę rosyjską w Radomsku, niestety próba zdobycia Radomska zakończyła się niepowodzeniem, odparty przyłączył się do oddziału Apolinarego Kurowskiego. Wziął udział w bitwie pod Miechowem, ranny przeszedł do Krakowa, uniknął internowania przez Austriaków.

           Jako naczelnik sił zbrojnych województwa krakowskiego organizował nowe formacje. Na czele oddziału 230 piechoty i 32 jazdy wkroczył do Królestwa i stoczył zwycięską bitwę pod Szklarami. Później wycofał się do Galicji. Został postawiony przed sądem wojennym w Krakowie za niewykorzystanie zwycięstwa. Wziął udział w bitwie pod Igołomią, w lubelskim stworzył oddział i stoczył bitwę pod Fajsławicami. W Galicji został organizatorem sił zbrojnych obwodu sanockiego i Samborskiego, ogłosił stan oblężenia, wzywając mieszkańców do posłuszeństwa władzom powstańczym.

           Po upadku powstania wyemigrował do Turcji, następnie Szwajcarii i Francji. W Paryżu skończył studia inżynierskie i stał się cenionym specjalistą w zakresie budowy trudnych linii kolejowych (Turcja, Bułgaria, San Domingo, Martynika).

           Powrócił do kraju, pełnił funkcję inżyniera kolejowego w Buczaczu.

kalendarium

1863 I 18 – został przez Rząd Narodowy mianowany pułkownikiem

1863 I 22/23 – wyruszył z Częstochowy na czele pierwszego oddziału ochotników

1863 I 23/24 – na czele oddziału uderzył na załogę rosyjską w Radomsku

1863 II 17 – wziął udział w bitwie pod Miechowem

1863 IV 4 - oddział powstańczy dowodzony przez niego wkroczył do Królestwa i zatrzymał sie nieopodal Szklar

1863 IV 5 – pod Szklarami stoczył bitwę z 500 osobowym oddziałem Moskali

1863 V 4 – wziął udział w bitwie pod Igołomią

1863 VIII 24 – stoczył bitwę pod Fajsławicami

1864 III – ogłosił stan oblężenia

1877 - przybył w imieniu koła spiskowego do Stambułu z projektem wywołania dywersyjnego powstania górali kaukaskich na tyłach wojsk rosyjskich

1881 – 1882 - budował linię kolejową na San Domingo

1886 – powrócił do kraju