Gedka, Gedeon

(około 1130 – 20 września 1185 Kraków

biskup krakowski

rodzina

Według Długosza pochodził ze śląskiej gałęzi Gryfitów (według Piekosińskiego z młodszej gałęzi Starzów)

herbu Gryf, drugi syn Klemensa, synowiec Janika czyli Janisława.

biogram

           Kształcił się w Padwie wraz z Ubaldo Allucingalo, późniejszym papieżem Lucjuszem III (1181 – 1185). Po śmierci biskupa Mateusza został, z kanonika krakowskiego, wybrany biskupem krakowskim dzięki poparciu księcia Bolesława Kędzierzawego. Święcenia na biskupa odebrał w Rzymie od Aleksandra III.

           Nie uczestniczył w spisku przeciwko Kazimierzowi Sprawiedliwemu, był duchowym przywódcom opozycji przeciwko panowaniu Mieszka Starego, doprowadzając do jego obalenia.

           Mieczysław stary monarcha polski uciskał Krakowianów niesłychanie, idąc za radą Henryka Kietlica człowieka chytrego i łakomego. Upomniał Gedeon książęcia, ale to nie pomogło. Naprawił tedy jedną niewiastę, aby szła przed króla, a wzięła z sobą swoje chłopiąt, co też uczyniła ona. Stanąwszy przed Mieczysławem, wołała o sprawiedliwość. Król usłyszawszy wrzask przystąpić jej kazał, aby mówiła czego chce?. Ta powie: miłościwy królu! Bo inak wtedy nie mówiono: oto mój syn, a dałam owce mu paść cały mój dobytek, a on zamiast je paść, pogubił. Na to jedno z chłopiąt toż nauczone rzecze: nie krzyw ja nic Panie nasz, ale on co je pasł; poczem ono drugie chłopie się skłoni i powie: toż i ja nie krzyw, tylko syn czy pasierb onej kobiety, po co psy zajadłe chował, które miasto wilki brać tłukli owce. Na co król z radami gdy da wyrok na syna, powstanie biskup, jak drugi Natan podobnego fortelu zażywszy, i rzecze: wyście królu ten syn a raczej ten pasierb niewiasty, to jest macierzy Polski tej ziemi naszej, którejś nie małą szkodę udziałał, rozpuściwszy na nią żarłoczne psy, to jest poborcę i egzaktory twoje, aby biedny lud łupili i męczyli, za co Bóg cię skarze. Na co król wyszedł z rady, odgrażając się na biskupa i na panów; ale oni nie dając mu czasu do zemsty, zawinęli się i zjechawszy na tajemną radę, obrali sobie książęciem krakowskim Kazimierza, który wydział swój miał na Sandomierzu, a Mieczysława het wygnali do Poznania

                                                                                                                     Łętowski Katalog Biskupów krakowskich, tom I, str. 71

           Po objęciu rządów przez przez Kazimierza Sprawiedliwego został jego doradcą.

           Doprowadził do sprowadzenia ciała św. Floriana:

           tym obyczajem za Długoszem idąc opisuje Bielski: Posłał był król Kazimierz naprzód do Aleksandra III, a gdy ten umarł roku 1181 potem do Lucjusza III posły swe o potwierdzenie praw duchowieństwu nadanych od niego: przez które kazał prosić zaraz o jakie kości świętych. Papież Lucjusz rad to uczynił i kaplicę dał otworzyć, kędy było wiele kości świętych. A pytał naprzód św. Wawrzyńca: jeśliby chciał do Polski?, ale odwrócił się; także św. Szczepana?, toż uczynił; aż św. Florian dał znak ręką, iż mu to było wdzięczne. Na co papież słał kości świętego, z legatem swoim biskupem mutyneńskim, do Krakowa. Naprzeciw którym wyszli król i biskup, i wielu ludzi, a ciało stanęło na Kleparzu, w miejscu kędy kościół teraz św. Floriana, i ruszyć nie chciało. Król też z biskupem dali zbudować kościół dostateczny na tem miejscu, i fundowali do niego kanoników kilku, a probostwo uczynili z plebanii u św. Michała na Skałce; wszakże ciało to potem przeniesiono na Zamek, i złożono w grobie w pośrodku kościoła, a ramię świętego zostało tylko na Kleparzu. Póty Długosz (lib. VI p. 552), a Bielski przydaje: iż Florian rycerz stanął po tej „połowicy miasta, aby go bronił od Niemiec”, tak jak „Stanisław święty stał od Rusi” (ks. II str. 107), i „nie było też miasto nagabane z dwóch tych stron „długi czas”.

                                                                                                                      Łętowski Katalog Biskupów krakowskich, tom I, str. 69 – 70

           Brał czynny udział w pracach nad reformą obyczajów (wyklął Stefana, wojewodę krakowskiego, za to że za życia pierwszej pojął drugą żonę) i życia kościelnego, uczestniczył w synodzie Łęczyckim i Jeżowskim.

           Wspierał hojnie klasztory: uposażył Cystersów w Jędrzejowie, Bożogrobców w Miechowie, fundował klasztor Cystersów w Wąchocku, klasztory w Busku, Sulejowie i Koprzywnicy. W Kielcach wybudował z kamienia cisowego kościół kolegiacki na cześć NMP, uposażywszy przy nim z dóbr biskupstwa krakowskiego czterech prałatów i sześciu kanoników.

            Cieszył się opinią świątobliwego.

kalendarium

1146 – 1163 – prawdopodobnie współpracował na Śląsku z księciem Bolesławem Kędzierzawym

1166 – został biskupem krakowskim

1171 – ufundował kolegiatę w Kielcach

1177 – doprowadził do obalenia Mieszka Starego

1179 – wybudował kościół w Wąchocku

1184 – dla katedry krakowskiej sprowadził z Rzymu relikwie św. Floriana