Parys Filippi

(14 października 1835 Kraków – 7 grudnia 1874 Warszawa)

rzeźbiarz pochodzenia włoskiego 

rodzina

syn Pawła (Paolo, rzeźbiarz i sztukator pochodzący z Włoch, pracujący w Krakowie) i Apolonii Wyczyńskiej 

25 lutego 1868 poślubił we Lwowie Annę Marię Goltental

dzieci:

Jadwiga (ur. 1872), mąż Piotr Dryś

Olga Maria (ur. 1875), mąż Edmund Żychowicz

biogram

           Pierwsze nauki pobierał u ojca, a następnie studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Henryka Kossowskiego, wśród jego kolegów byli Jan Matejko, Artur Grottger i Franciszek Wyspiański. Po ukończeniu studiów w Krakowie wyjechał, jako stypendysta miasta Krakowa, do Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Otrzymał nagrodę za rzeźbę Samson i jesienią powrócił do Krakowa. Wydzierżawił od oo. Franciszkanów dawny refektarz i otwarł w nim własną pracownię. Pracownia ta wkrótce stała się miejscem spotkań młodej krakowskiej elity artystyczno-literackiej. Bywali tu oprócz gospodarza rzeźbiarze: Walery Gadomski i Franciszek Wyspiański, malarze: Aleksander Kotsis, Andrzej Grabowski, Jan Matejko, Florian Cynk, Artur Grottger, muzycy: Władysław Żeleński i Kazimierz Hofman, literatów reprezentowali: Adam Bełcikowski, Władysław Ludwik Anczyc, Jan Kanty Turski, Edward Lubowski, Kazimierz Chłędowski i Alfred Szczepański. Bywali też często młodzi uczeni historycy: Józef Szujski, Tadeusz Wojciechowski, i Ludwik Kubala.

           Ze względu na silną konkurencje rzeźbiarzy przeniósł się do Lwowa, który był praktycznie pustynią w tym zakresie. Otworzył w zabudowaniach oo. dominikanów swoją pracownię, po roku własną szkołę rzeźbiarstwa. Wśród jego uczniów byli między innymi: Tadeusz Błotnicki, Antoni Madeyski, Antoni Kurzawa, Karol Młodnicki i Tadeusz Barącz.

           We Lwowie wykonał wiele portretów przedstawicieli ówczesnego życia artystycznego i naukowego. Wykonał popiersia Mieczysława Romanowskiego, Karola Szajnochy, Kornela Ujejskiego i Wincentego Pola oraz medaliony między innymi Jakuba Jasińskiego, Aleksandra Fredry, Wincentego Pola, Narcyzy Żmichowskiej, Karola Libelta, Heleny Modrzejewskiej, Wandy Młodnickiej. Jego dziełem są medaliony z podobiznami uczonych i twórców na fasadzie domu Towarzystwa Naukowego Krakowskiego przy ul. Sławkowskiej 17 (gmach PAU). Są to w kolejności od ul. Sławkowskiej: Adam Kazimierz Czartoryski, Stanisław Konarski, Hugo Kołłątaj, Stanisław Potocki, a od strony ul. św. Marka: Adam Mickiewicz, Jan Kochanowski, Jan Paweł Woronicz, Joachim Lelewel, Jan Śniadecki, Mikołaj Kopernik, Jan Długosz, Tadeusz Czacki, Stanisław Staszic.

           Tworzył rzeźby o tematyce religijnej między innymi Matka Boża Niepokalanego Poczęcia, portrety postaci historycznych między innymi na zamówienie Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 9 popiersi według nagrobków królewskich w Katedrze Wawelskiej, popiersie T. Kościuszki, rzeźbę nagrobną na grobowcu Artura Grottgera, kilka pomników: w kościele Karmelitów we Lwowie – generała Józefa Dwernickiego, w westybulu Teatru Starego Stanisława Skarbka, w kościele Bernardynów Stanisława Piłata. 

            Cierpiał na chorobę alkoholową, w przystępie depresji popełnił samobójstwo.

wybrane prace:

1859 – Samson

1861 - Matka Boża Niepokalanego Poczęcia (na fasadzie kościoła Bernardynów) 

1864 – restaurował nagrobek kardynała Jana Aleksandra Lipskiego w kaplicy Lipskich na Wawelu

1868 - rzeźba nagrobna na grobowcu Artura Grottgera na cmentarzu Łyczakowskim

1869 – pomnik generała Józefa Dwernickiego w kościele Karmelitów we Lwowie

kalendarium

1855-1858 - studiował w krakowskiej SSP

1859 – studiował w akademii sztuk pięknych w Monachium

1859 - zamieszkał w Krakowie

1859-1863 – w jego pracowni zbierała się młoda elita artystyczno-literacka Krakowa

1866 – przeniósł się do Lwowa

1867 – otworzył prywatną szkołę rzeźbiarstwa

1874 – w pierwszych dniach grudnia pojechał do Warszawy, gdzie w przystępie depresji popełnił samobójstwo

1874 XII 16 – Krakowianie pożegnali go w czasie mszy świętej żałobnej odprawionej w jego intencji w kościele Karmelitów na Piasku

źródła:

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2000

Ziejka Franciszek, Tragiczny los artysty, Kraków 2019 

Michał Rożek, Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Warszawa-Kraków 1997