Dzisiejsza data:

Grzegorz Fitelberg

(18 X 1879 Dźwińsk obecnie Dyneburg, Łotwa – 10 VI 1953 Katowice)

skrzypek, dyrygent, kompozytor

rodzina

syn Grzegorza (Hozjasza), dyrygenta orkiestr wojskowych

żona: 1. Zofia Reicher (1903 - 1972); 2. Halina Szmolc (1892 – 1939)

syn Jerzy (1903 – 1951), również kompozytor

biogram

           Jeden z członków kompozytorskiej grupy Młoda Polska w muzyce, do której należeli również Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Ludomir Różycki i Apolinary Szeluto. Był uczniem Stanisława Bacewicza i Zygmunta Noskowskiego. Swą karierę zawodową zaczynał jako skrzypek, grając w orkiestrze Teatru Wielkiego, a następnie w Filharmonii Warszawskiej. Później został dyrygentem Filharmonii i pozostał na tym stanowisku przez wiele lat. Dyrygował wieloma orkiestrami w kraju i za granicą. Okres II wojny światowej spędził za granicą. Po wojnie był założycielem i dyrygentem Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Prasa pisała: cała muzyka polska bez mała i lwia część światowej zabrzmiała od tego czasu dzięki niemu z polskich i zagranicznych estrad.

           Podczas licznych tournèe koncertowych zasłużył się propagowaniem i wykonywaniem muzyki polskiej, szczególnie K. Szymanowskiego. Jest autorem między innymi poematów symfonicznych Pieśń o sokole i W głębi morza, Rapsodii Polskiej, dwóch symfonii, trzech uwertur. Zinstrumentował też między innymi Epizod na maskaradzie Mieczysława Karłowicza oraz wiele utworów Karola Szymanowskiego, Jana Stefaniego, Józefa Elsnera, Fryderyka Chopina, Stanisława Moniuszki i innych. Dyrygował prawykonaniami wielu utworów muzyki współczesnej. Jego utwory wykorzystywał w swoich filmach Piotr Szulkin. Wykładał w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie i w Katowicach. Otrzymał liczne nagrody i odznaczenia polskie i zagraniczne.

           Został pochowany w Alei Zasłużonych na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

           Jedna z anegdot za „Dziennik Zachodni”:

           Był 6 marca 1953 roku. Na próbie, w Domu Muzyki przy ulicy Plebiscytowej w Katowicach, zebrała się Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia. Maestro Fitelberg przyszedł na próbę w refleksyjnym nastroju. Kazał wstać całemu zespołowi.

           Dziś w nocy śmierć zabrała nam wspaniałego człowieka … . W sali zaległa cisza. Straciliśmy geniusza, którego uwielbiałem i ja, i wy … . Ludzie, którzy znali Fitelberga od lat, ze zdumienia przecierali oczy. Dziś w nocy zmarł wielki radziecki … . Muzycy nie wierzyli, że to dzieje się naprawdę. … kompozytor, mój przyjaciel Siergiej Prokofiew. Proszę państwa o uczczenie jego pamięci minutą ciszy.

           (Po dłuższej chwili, zwracając się do koncertmistrza): Panie Wochniak, a tak swoją drogą: podobno Stalin też umarł.

wybrane prace:

1905 - Pieśń o sokole op. 18 poemat symfoniczny na wielką orkiestrę

1913 - Rapsodia Polska op. 25 na wielką orkiestrę

1914 - W głębi morza op. 26 obraz muzyczny w formie uwertury na wielką orkiestrę

kalendarium

1891 – 1896 – kształcił się w Instytucie Muzycznym w Warszawie

1896 – został skrzypkiem orkiestry Teatru Wielkiego w Warszawie

1898 – zdobył I nagrodę w konkursie imienia Ignacego Paderewskiego w Lipsku za Sonatę a-moll na skrzypce i fortepian

1901 – jako skrzypek grał w Filharmonii Warszawskiej

1908 – 1911 i 1924 – 1934 - dyrygent Filharmonii w Warszawie

1914 – 1920 – dyrygent rosyjskich teatrów muzycznych

1921 – 1924 – dyrygent Les Ballets Russes

1927 – 1930 - wykładał w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie

1928 – został odznaczony Orderem Krzyża Oficerskiego Polonia Restituta

1934 - założył w Warszawie Orkiestrę Symfoniczną Polskiego Radia

1937 VI 5 – odbył się pierwszy koncert wawelski Wielkiej Orkiestry Polskiego Radia pod jego batutą

1939 – 1947 – przebywał za granicą, głównie w USA

1947 – otrzymał Order Komandorii z Gwiazdą Polonia Restituta

1947 VIII 1 – został dyrektorem Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach

1950 – 1951 – wykładał w Konserwatorium Muzycznym w Katowicach

1951 – otrzymał nagrodę państwową I stopnia

źródła:

Markiewicz Leon, Grzegorz Fitelberg (1879 – 1953) Życie i dzieło, Katowice 1995