Dzisiejsza data:

Karol Józef Teofil Estreicher

starszy

(22 listopada 1827 Kraków – 30 września 1908 Kraków)

bibliotekarz, bibliograf, historyk literatury i teatru, krytyk

rodzina

z uniwersyteckiej rodziny Estreicherów

syn Alojzego Rafała (1786 – 1852), botanika i lekarza, i Antoniny Rozbierskiej (24 czerwca 1798 Lwów-1892)
rodzeństwo: Julian (1819 – 1867); Adolf (1820 – 1886), Franciszek Ksawery (1821-około 189); Aniela (1823-1825); Antoni (1826 – 1906); Maria (1830 – 1902)

1 maja 1858 poślubił Stefanię Grabowską (1837 – 1917), córkę Ambrożego Grabowskiego (17922-1868), księgarza i antykwariusza, i Józefy Służewskiej

dzieci:

Jadwiga (1859 – 1946), mąż Leon Kulczyński, nauczyciel;

Bronisława (1860 – 1933), mąż Wacław Domaszewski;

Wanda Maria Regina (1863 – 1920);

Zofia (1867 – 1950), mąż Ignacy Rosner;

Maria, zmarła tuż po urodzeniu;

Stanisław Ambroży (1869 – 1939), profesor historii prawa UJ, żona Helena Longchamps de Berier;

Tadeusz Kazimierz (1871 – 1952), profesor chemii nieorganicznej UJ, żona Elżbieta Kiersnowska;

Maria Stefania (1876 - 1966), nauczycielka seminarium

biogram

           Początkowe nauki pobierał w domu, następnie dostał się do trzeciej klasy Gimnazjum św. Anny (Nowodworskiego). Po ukończeniu Gimnazjum studiował na Wydziale Filozoficznym UJ, między innymi u Józefa Muczkowskiego i M. Wiszniewskiego, następnie na Wydziale Prawa tamże. Na uniwersytecie został sekretarzem założonego przez studentów Stowarzyszenia Wzajemnej Nauki, gdzie przygotował i wygłosił sześć rozpraw oraz sporządzał protokoły z posiedzeń.

           Po studiach pracował w sądach krakowskich, gdzie zaczął praktykę jako aplikant w Trybunale Cywilnym i Kryminalnym, potem został przeniesiony na stanowisko adiunkta w Sądzie Lwowskim.

           Został asesorem sądowym, następnie sędzią śledczym we Lwowie. Badał gwarę więzienną, zbierał i zapisywał wyrażenia i zasłyszane w sądzie opowieści, zebrany materiał wydał drukiem jako Szwargot więzienny. Nawiązał kontakty z przedstawicielami lwowskich elit, wspierał go generał-gubernator Galicji hrabia Agenor Gołuchowski, zainteresowany ożywieniem lwowskiego życia intelektualnego i rozwojem regionu.

           Jako zastępca kierownika (podbibliotekarz) Biblioteki Szkoły Głównej Warszawskiej przyczynił się do uporządkowania i skatalogowania zbiorów, został również wykładowcą bibliografii.

           Gdy po śmierci Franciszka Strońskiego zwolniła się posada kierownika Biblioteki Jagiellońskiej dzięki protekcji Agenora hrabiego Gołuchowskiego został dyrektorem Biblioteki Jagiellońskiej. Opuścił stolicę i wrócił do rodzinnego Krakowa. Zainicjował i przy udziale współpracowników (od 1870 Ż. Pauli, od 1874 W. Wisłocki) przeprowadził reformę Biblioteki. Zreorganizował układ księgozbioru, który podzielił na 2 (grupy (wydawnictwa polskie i obce) oraz 56 działów, rozwinął nowe działy, między innymi grafiki, muzykaliów, czasopism, druków ulotnych, nut, afiszy i korespondencji. Dążył do przekształcenia BJ w bibliotekę narodową, powiększył jej zasoby o 180 tysięcy tomów, 4 tysiące rękopisów, 1 tysiąc map, 6 tysięcy rycin, o polonica (z 25 tysięcy do około 80 tysięcy tomów). Wystarał się o przekazanie BJ gmachu Collegium Nowodworskiego.

           Został członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, był współinicjatorem i członkiem AU.

           Publikował rozprawy, artykuły i recenzje na łamach czasopism krakowskich, lwowskich i warszawskich, między innymi „Biblioteki Warszawskiej”, „Czasu”, „Dziennika Literackiego”, „Gazety Lwowskiej” i jej dodatku „Rozmaitości", „Kłosów", „Tygodnika Warszawskiego". Współpracował też z Encyklopedią powszechną S. Orgelbranda. Autor licznych prac historycznoliterackich, między innymi rozprawy biobibliograficznej o J.D.A. Janockim, J.I. Kraszewskim, A. Mickiewiczu, W. Polu. T. K. Węgierskim oraz J. Słowackim (niezachowana), z zakresu dziejów teatru oraz drukarstwa, a także bibliografii.

           Jego dzieło życia stanowi monumentalna Bibliografia polska, rejestrująca w 4 seriach druki polskie i polonica zagraniczne 1455-1900, nad którą pracował 60 lat. Prace nad Bibliografią polską kontynuowali jego syn Stanisław i wnuk Karol.

           Za Marcin K. Schirmer, Wybitne rody, które tworzyły Polską kulturę i naukę, Warszawa 2017:

           „Był postacią w Krakowie dobrze znaną i szanowaną, traktowaną jak człowiek instytucja:

           Zna go tu każdy i każdy wie, kto jest ten staruszek średniego wzrostu, chudy, suchy, i drobnych rysach, szpakowatych włosach i zaroście, trochę przygarbiony, trochę w stroju zaniedbany, który drobnym a żywym, prawie młodzieńczym krokiem przez Rynek dąży, z plikiem gazet lub książek pod pachą ...”

          Stanisław Estreicher pisał o swoim ojcu:

           Był to człowiek żywy, pełen temperamentu, ruchliwy, z natury niesłychanie pogodny i wesoły, interesujący się równie żywo starą książką, jak poezją, malarstwem, teatrem, polityką czy życiem towarzyskim. Względem innych życzliwy, zawsze wszystko na dobre tłumaczący, skory do usług i pomocy – miał wszędzie dużo przyjaciół i umiał być przyjacielem. Z temperamentem takim niełatwo mu było pogodzić mrówczą, mozolną pracę nad „Bibliografią”. Był to jeden z najpracowitszych ludzi na świecie, którego odpoczynek liczył się na minuty, a praca na godziny. Jedynym dłuższym wypoczynkiem Ojca była właściwie codzienna bytność w teatrze, do którego bodaj na chwilę, ale co dzień zajrzeć musiał w późnej godzinie wieczornej. Pracę nad „Bibliografią” prowadził przez cały dzień, od 8-mej rano do 8-mej wieczór bez przerwy, poza zajęciami bibliotecznymi. Gdy się czuł znużony, przerywał ją na chwilę, wybiegając na krótki spacer lub odwiedzając, ale tylko w błyskawicznym tempie rodzinę czy znajomych.

           A tak Antonina Domańska – autorka książek dla dzieci, między innymi Historia żółtej ciżemki, w jednym ze swoich listów w 1900 roku tak opisała jego wizytę:

           Na dzisiejsze popołudnie szykowałam dom i stół całe dwa dni. Dywan paradny kazałam rozłożyć i tak wywoskować podłogę, że można się w niej przeglądnąć. A tu Pan Dyrektor odwiedził nas w towarzystwie swego nierozłącznego Dżimusia. Cóż było robić! Sadowię dostojnego gościa w fotelu, a tu – imaginuj sobie – psiak zajmuje sąsiedni. Przybiera najwygodniejszą, nie przeczę, nad wyraz wdzięczną pozę, a mnie aż się serce ściska. Fotele z dawnych czasów, dziadków moich jeszcze pamiętające, zawsze u mnie w wielkim poszanowaniu. No i masz, na jednym pies, Dżimuś Pana Dyrektora wprawdzie, aleć pies przecież siedzi!. Na dywanie ślady skryte, ale na mojej lustrzanej podłodze odciski psich łap!!! W dodatku Dyrektor głaszcze psiaka, jakby nic, a ten na moim rodzinnym fotelu, umyślnie na cześć Dyrektora wyłuskanym z pokrowca i wszelkiego przykrycia! Wiesz co się w moim sercu działo?! Mało tego - Dyrektor tortem, piankami etc. Z psiakiem się dzieli! Kruszy widelczykiem kawalątka i podsuwa mu pod pyszczek. Część wpada do gardziołka, część opada na brokat! O, tego to już było mi za dużo! Słodziutko zapytuję więc: - Dżimusiowi podać talerzyk? - A Dyrektor na to: - Dżimuś lubi ode mnie z ręki jeść. Że apopleksja mnie nie trafiła, że trupem nie padłam, że swobodnie dworną konwersację wiodłam i chińskie świadczyłam grzeczności – no, to Bóg mnie strzegł. Ileż to wyrzeczeń wymaga podejmowanie dostojnych osób!.

           Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w grobowcu rodzinnym (kwatera Ba, rząd południowy, grobowiec 8, po prawej grobu Józefy Kopf).

wybrane publikacje:

1848Tablice wykazujące poczet pisarzy polskich pracujących dla sceny polskiej w okresie ostatniego stulecia

1859 – w Dodatku Tygodniowym przy Gazecie Lwowskiej rozpoczął druk pracy Piśmiennictwo w Galicji. Do piśmiennictwa w Galicji z ostatniego dziesiątka lat zapisy bibliograficzne. Rok 1849-1859

1867 - Günther Zainer i Świętopełk Fiol

1870-1908 – opublikował 22 tomy Bibliografii polskiej

1873-1879 – Teatra w Polsce t. 1-3

1875 - bibliografia zawartości „Biblioteki Warszawskiej" 1841-74

1877 – bibliografia „Tygodnika Ilustrowanego” 1859-75

1887 - Sześćdziesiąt lat pracy J.I. Kraszewskiego

1928 Okruchy wierszowane - wybór jego poetyckich utworów wydany przez syna Stanisława

kalendarium

1843 - 1845 - studiował na Wydziale Filozoficznym UJ

1845 – 1848 – studiował na Wydziale Prawa UJ

1848 – 1855 - pracował w sądach krakowskich

1849 – 1850 – odbywał praktykę u adwokata i prokuratora skarbu

1852 – zdał egzamin sędziowski

1853 – rozpoczął publikację rozpraw, artykułów i recenzji w prasie krakowskiej, lwowskiej i warszawskiej

1855 – 1862 - pracował jako asesor sadowy, a następnie sędzia śledczy we Lwowie

1860 – rozpoczął współpracę z Encyklopedią Powszechną S. Orgelbranda

1861 – został członkiem TNK

1862 IX 4 – objął notariat w Wojniczu

1862 X 24 – Rada Administracyjna Królestwa Polskiego powołała go na stanowisko adiunkta katedry bibliografii i zarazem podbibliotekarza w bibliotece Szkoły Głównej

1862 XII 3 – wyruszył z Wojnicza do Warszawy

1862 – 1868 – pełnił funkcję zastępcy kierownika Biblioteki Szkoły Głównej w Warszawie

1865 – 1868 – wykładowca w Szkole Głównej bibliografii, bibliotekarstwa, ksylografii, historii drukarstwa

1867 VII 11 – uzyskał w Szkole Głównej stopień doktorski na podstawie rozprawy Günter Zainer i Świętopełk Fiol

1868 - powrócił do Krakowa, gdzie objął stanowisko dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej

1868 VIII 24 – 1905 – dyrektor BJ

1881 – cesarz Franciszek Józef I nadał mu tytuł szlachecki z predykatem von Rozbierski, pochodzącym od nazwiska panieńskiego matki. Formy tej nigdy nie używał

1889 XI 22 – otrzymał medal wybity na jego cześć

1905 – przeszedł na emeryturę

bibliografia:

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000

Jan Adamczewski, Krakowskie rody, Kraków 1994

Krystyna Grzybowska, Kronika rodzinna, Wrocław 1969

Marcin K. Schirmer, Wybitne rody które tworzyły Polską kulturę i naukę, Warszawa 2017

Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 05.12.2019