Maria Stefania Estreicher

(18 grudnia 1876 Kraków – 11 października 1966)

nauczycielka, pisarka, tłumaczka

rodzina

z uniwersyteckiej rodziny Estreicherów

córka Karola Józefa (1827-1908) i Stefanii Grabowskiej (1837-1917)

           siostra Jadwigi (1859–1946), mąż Leon Kulczyński, nauczyciel; Bronisławy (1860–1933), mąż Wacław Domaszewski; Wandy Marii Reginy (1863–1920); Zofii (1867–1950), mąż Ignacy Rosner; Marii, zmarła tuż po urodzeniu; Stanisława Ambrożego (1869–1939), profesora historii prawa UJ, żona Helena Longchamps de Bérier; Tadeusza Kazimierza (1871–1952), profesora chemii nieorganicznej UJ, żona Elżbieta Kiersnowska

w rodzinie nazywana ciocia Mania

biogram

           Ukończyła seminarium nauczycielskie, następnie studiowała filozofię i filologię angielską na UJ. Jako jedna z pierwszych kobiet w Polsce uzyskała doktorat z filozofii i jako pierwsza z anglistyki. Pozostawiła wiele cennych rękopisów dotyczących historii, życia XIX-wiecznego Krakowa, jego mieszkańców. Wśród rękopisów pozostawiła bogaty materiał do słownika biograficznego krakowian XIX wieku. Ówczesny prezes Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa Józef Muczkowski (jr) namówił ją do napisania książki o życiu XIX-wiecznych krakowian. Pisała także o historii ruchów rewolucyjnych i spisków w dziewiętnastowiecznym Krakowie. Prace historyczne publikowała między innymi w „Roczniku Krakowskim". Z dużym talentem zajmowała się tłumaczeniem z angielskiego, głównie poezji angielskiej, szczególnie poezji Alfreda Tennysona. Interesowała się też najnowszymi dziedzinami sztuki i kultury, między innymi kinematografią. W czasie okupacji niemieckiej kolportowała prasę podziemną. Była też znana ze swej pasji społecznikowskiej i z opieki nad młodzieżą.

           Jak pisze Jan Adamczewski Krakowskie rody:

           Kazimierz Nowacki w kwartalniku Filmoteki Polskiej „Iluzjon” z roku 1984 przytacza wspomnienia Karola Estreichera jr i kinowej działalności cioci Mani. Otóż zarząd Związku Niewiast Katolickich, którego była działaczką, postanowił zorganizować kino z filmami dla młodzieży i w 1921 roku wydzierżawił na ten cel budynek po Teatrze Ludowym przy ul. Rajskiej, dając kinu nazwę Excelsior. Jednak już w kilka dni po otwarciu placówki pożar kabiny projekcyjnej zniszczył prawie całe wnętrze – straty wynosiły 40 tys. ówczesnych koron. Związek Niewiast Katolickich nie opłacił ubezpieczenia, więc wszystkie straty musiał pokryć sam. Sam, to znaczy członkowie zarządu, w tym także i ciocia Mania – z własnej kieszeni, co oczywiście zniechęciło szacowne damy do dalszej działalności kinowej.

           Ciocia Mania była nauczycielką znaną w Krakowie ze swej pasji społecznikowskiej, z opieki nad młodzieżą i szerzeniem oświaty wśród młodych, głównie wśród dziewcząt. Była przez nie szanowana i bardzo lubiana, gdyż umiała zawsze znaleźć radę i pociechę na różne dziewczyńskie zmartwienia. Gdy jej wychowanki o niskim wzroście martwiły się, że więcej nie podrosły, pocieszała je tłumacząc, że ma to swoje zalety, gdyż żona powinna sięgać mężowi właśnie do serca. Sama zresztą była drobna i mała, i może dlatego tak łatwo trafiała do wszystkich serc. Była też bardzo dzielna, czego dowodem jej działalność w czasie okupacji hitlerowskiej, przez całą wojnę była kolporterką prasy podziemnej. Któregoś dnia, gdy niosła w mufce cały plik gazetek – potknęła się i „bibuła” wysypała się jej na ulicę. Przechodzący akurat oficer Wehrmachtu – nie domyślił się niczego – pozbierał papiery i oddał je pani Marii. Ciocia Mania z zimną krwią odebrała je, schowała, podziękowała i godnie pomaszerowała dalej.

           Została pochowana na Cmentarzu Rakowickim w rodzinnym grobowcu (kwatera Ba, rząd południowy).

wybrane publikacje:

1936 - Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848-1863, nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, drukował W. L. Anczyc i Spółka

1938 - Z dziejów krakowskich konspiracji

kalendarium

1896 - ukończyła seminarium nauczycielskie

1901 - złożyła egzamin nauczycielski

1906 – rozpoczęła studia filozofii i filologii angielską na UJ

1912 - jako jedna z pierwszych kobiet w Polsce uzyskała doktorat z filozofii i jako pierwsza z anglistyki

1921 - zorganizowała kino dla młodzieży

bibliografia:

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000

Jan Adamczewski, Krakowskie rody, Kraków 1994

Krystyna Grzybowska, Kronika rodzinna, Wrocław 1969

Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 05.12.2019