Dominik Franciszek á Paulo Estreicher
Öestereicher, Oesterreicher
(przed 2 sierpnia 1750 Igława, Morawy – 12 marca 1809 Kraków)
malarz, profesor Uniwersytetu krakowskiego
rodzina
z uniwersyteckiej rodziny Estreicherów
syn Józefa (zmarł około 1775), lekarza, właściciela domu, współwłaściciela browaru i gorzelni, i Anny (zmarła niedługo po urodzeniu Dominika)
poślubił Rozalię Prakesch (2 września 1761-październik 1807), również pochodzącą z Igławy. Mieli dwanaścioro dzieci, z których przeżyło tylko dwoje - Alojzy Rafał (1786-1851) i Klara (wyszła za mąż za doktora Jana Jakuba Faschinga, lekarza powiatowego w Nowym Sączu)
9 czerwca 1808 ożenił się po raz drugi, z 49-letnią wdową Marianną Ederową
biogram
Założyciel słynnej rodziny uczonych krakowskich. Od dziecka wykazywał uzdolnienia do rysunku i pragnął zostać malarzem. Wyruszył przez Wiedeń do Włoch, by spędzić tam prawie dziesięć lat. Studiował w Akademii Św. Łukasza w Rzymie, gdzie zetknął się z Hugonem Kołłątajem, Sebastianem Sierakowskim, Franciszkiem Smuglewiczem.
Po studiach powrócił do rodzimej Igławy, gdzie poznał swą przyszłą żonę Rozalię Prokesch. Po listach Kołłątaja, który przy jego pomocy chciał utworzyć akademię malarstwa, przybył do Warszawy. Utworzenie akademii nie doszło jednak do skutku i z inicjatywy Kołłątaja został zatrudniony na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego. Malował portrety członków rodziny królewskiej, pracował przy dekoracji wnętrz Zamku Królewskiego i w Łazienkach. Zajmował się także ebenistyką czyli produkcją artystycznych mebli, wtedy też wykonał swój słynny stolik z laki chińskiej z inkrustowanym blatem, który podarował królowi, za co otrzymał złoty medal i sporą kwotę pieniędzy. Stolik ten niestety nie zachował się, zniszczony czy zrabowany podczas II wojny światowej. Dominik zrobił drugi taki sam dla siebie i ten przechowywany jest w Collegium Maius jako depozyt rodziny Estreicherów.
Osiadł na stałe w Krakowie, uczył rysunku w zreformowanej przez Kołłątaja Szkole Nowodworskiego. Został profesorem w Szkole Głównej Koronnej, jak wówczas nazywał się Uniwersytet Jagielloński. Był nauczycielem między innymi J. Peszki i J. Kopfa.
Przy pomocy Kołłątaja, za pieniądze otrzymane od rodziny z Igławy, zakupił na licytacji dwupiętrową kamienicę należącą niegdyś do zakonu jezuitów. Dom znajdował się przy obecnym Placu Szczepańskim, obok budynku teatru (później znanego jako Stary Teatr), rozebrany został na początku XX wieku w związku z przebudową ulicy. Mając już własny dom ściągnął do Krakowa żonę Rozalię.
Dominik był zaangażowany w reformy szkolnictwa artystycznego, jako artysta nie był malarzem wybitnym, ale dla Krakowa zasłużonym. Tworzył klasycystyczne obrazy o tematyce historycznej, religijnej, alegorycznej (kompozycje często pozbawione cech indywidualnych, oparte na wzorach graficznych), także portrety, między innymi Stanisława Augusta, M. Poniatowskiego, ozdobił polichromią własny dom przy pl. Szczepańskim oraz pałac przy ul. Floriańskiej 9 i Krzysztofory. Interesował się także pirotechniką i entomologią. Zgromadził ogromny zbiór zbiór motyli, sam też hodował setki gąsienic pilnie obserwując ich rozwój. Dzieła i pamiątki po nim zachowały się w zbiorach rodziny Estreicherów, Muzeum UJ i krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych.
Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim, jego grób nie zachował się,została tylko tablica nagrobna na murze cmentarnym, po lewej stronie głównego wejścia. Akt jego zgonu wystawiony był już nie na nazwisko Öesterreicher, lecz Estreicher. Jego syn Alojzy Rafał umieścił na płycie nagrobnej, już po polsku, nazwisko Estreicher.
wybrane prace:
obrazy:
Adam i Ewa
Koriolan
Aleksander Wielki słuchający wyroczni delfickiej
Kołłątaj i Dominik Estreicher na Wezuwiuszu podczas wybuchu
Polowanie na dziki
Święci Hieronim i Augustyn na puszczy (po 1782)
inne:
portrety - między innymi króla Stanisława Augusta, prymasa Michała Poniatowskiego, małżonków Christianich (przyjaciele Dominika)
zegar kominkowy empirowy ofiarowany Kołłątajowi (Muzeum UJ)
kalendarium
1768 – wyruszył studiować w akademii sztuk pięknych w Wiedniu
1776-1778 - studiował w Akademii Św. Łukasza w Rzymie
1777 IX 7 – Kołłątaj napisał do niego lisy z zaproszeniem do Polski
1778 VII 26 – kolejny, ponaglający list Kołłątaja
1778 – przyjechał pod koniec roku do Warszawy
1778-1780 – przebywał w Warszawie
1780 – osiadł w Krakowie
1780-1783 – wykładał naukę rysunku w Szkołach Nowodworskich
1780 VI 13 – sporządzony został akt kupna przez niego kamienicy
1782 – został profesorem w Szkole Głównej Koronnej
1786 VI 20 – przyszedł na świat syn ochrzczony imionami Alojzy Rafał
1780 – został przez Austriaków zmuszony do przejścia na emeryturę
1800 - ozdobił polichromią własny dom przy pl. Szczepańskim
Bibliografia
Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000
Jan Adamczewski, Krakowskie rody, Kraków 1994
Marcin K. Schirmer, Wybitne rody które tworzyły Polską kulturę i naukę, Warszawa 2017