(24 I 1804 Podbuże koło Sambora – 18 I 1878 Kraków)
lekarz internista, działacz społeczny, prezydent Krakowa
rodzina
syn Franciszka, urzędnika austriackiego, i Anny z Kulczyckich, córki ubogiego szlachcica spod Sambora, miał ośmioro rodzeństwa
żonaty z młodszą od niego o dziewiętnaście lat Austriaczką pochodzącą z Wiednia - Heleną Zieterbarth (zmarła w 1885), która z powodu fatalnego samopoczucia w Krakowie opuściła męża parę lat po przyjeździe do Krakowa
biogram
Ukończył w Samborze szkołę elementarną, do gimnazjum uczęszczał w Tarnowie oraz Nowym Sączu. Zapisał się na trzyletni kurs filozofii na Uniwersytecie Lwowskim, ucząc się jednocześnie języka francuskiego i włoskiego.
Wstąpił następnie na wydział lekarski Uniwersytetu w Wiedniu, po jego ukończeniu przygotował rozprawę doktorską i otrzymał tytuł doktora medycyny.
Już wcześniej rozpoczął praktykę lekarską, został także lekarzem domowym prymasa Jana Pawła Woronicza, który przybył do Wiednia na dłuższą kurację.
Został asystentem w Katedrze Historii Naturalnej Uniwersytetu Wiedeńskiego, a następnie lekarzem obwodu policyjnego na przedmieściu Wiednia, a gdy z jego inicjatywy założono tu szpital, został w nim prymariuszem, a następnie jego dyrektorem.
Prowadził także działalność naukową, publikując prace z zakresu anatomii patologicznej i fizjologii.
Powrócił do Krakowa i wygrał konkurs na kierownika Kliniki Lekarskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został wybrany dziekanem, a następnie rektorem UJ.
Był obrońcą języka polskiego, zwolennikiem repolonizacji uniwersytetu Jagiellońskiego i szkolnictwa galicyjskiego. Jego patriotyczna działalność spowodowała, że usunięto go z katedry i przeniesiono na emeryturę.
Został wybrany radnym miejskim, a następnie pierwszym autonomicznym prezydentem miasta Krakowa. Zaraz po swoim wyborze zreorganizował Magistrat: wprowadził kontrole i odpowiedni dobór urzędników, stopniowo zastępował urzędników obcej narodowości - polskimi.
Już od początków swej prezydentury pokazał się jako dobry działacz i znakomity organizator, jasno określając swoje zadania. Potrafił doskonale dobierać sobie zdolnych współpracowników i podejmować trafne decyzje, dzięki czemu już po 8 latach swych rządów zwiększył dwukrotnie dochody miasta. Za zdobyte fundusze zbudował w mieście między innymi rzeźnię, wodociągi, kanały, studnie, 4 nowe szkoły, fabrykę cygar, dając licznym mieszkańcom miejsca pracy.
Zajął się porządkowaniem miasta. Stopniowo, ale systematycznie wykładano jezdnie kostką brukową, ruszyła zabudowa Kazimierza i Stradomia, zwiększano liczbę latarni w mieście i na przedmieściach.
Troszczył się o miejską zieleń, zwłaszcza o Planty - miejsce spacerów i odpoczynku,
zajął się odnowieniem Sukiennic, uporządkowaniem okolic murów obronnych i Barbakanu, odrestaurowaniem kościołów i kaplic.
Zainicjował na terenie Krakowa zakładanie instytucji kredytowych, filii banków i towarzystw zaliczkowych dla podniesienia handlu, rzemiosła i drobnego przemysłu.
Przez cały okres prezydentury prowadził działalność charytatywną, wspierał zakłady dobroczynne, przytułki, ochronki, organizował bale na cele dobroczynne, opiekował się fundacjami.
Za jego prezydentury po raz pierwszy urzędnicy otrzymali emerytury, zniósł także ograniczenia w osiedlaniu się Żydów.
Do jego zasług należy rozpropagowanie fizykoterapii, leczenia higieniczno - dietetycznego oraz balneologii.
Pierwszy sklasyfikował polskie wody lecznicze. Dzięki niemu stały się modne polskie sanatoria - Krynica, Rabka, Iwonicz, Szczawnica oraz Żegiestów.
Stworzył Spółkę Zdrojowisk Krajowych i dzięki działalności tej instytucji doprowadził do unowocześnienia uzdrowisk na południu Polski.
Nagrodzony Złotym Krzyżem Zasługi z Koroną, Żelaznym Krzyżem III klasy oraz Komandorią Orderu Świętego Grzegorza.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim, pas 25 wschód.
wybrane publikacje
1852 - rozprawa O leczeniu zapalenia płuc bez upustu krwi
1858 - Uwagi nad zdrojowiskami krajowymi
1865 - 1866 - zeszyty O reformie szkół krajowych
kalendarium
1817 - przeniósł się do Nowego Sącza
1820 - zapisał się na Uniwersytet Lwowski, gdzie ukończył trzyletni kurs filozofii
1823 - wstąpił na wydział lekarski Uniwersytetu w Wiedniu
1828 - ukończył studia z wynikiem „valde bene”
1829 - uzyskał dyplom doktora medycyny
1833 - został lekarzem policyjnym na przedmieściu Wiednia
1841 - został prymariuszem w nowo wybudowanym na tymże przedmieściu szpitalu
1846 - ożenił się z Heleną Zieterbarth
1848 - został dyrektorem szpitala
1851 - przybył do Krakowa i objął po Józefie Brodowiczu stanowisko profesora i kierownika Katedry Medycyny Wewnętrznej i Kliniki Lekarskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego
1854 - 1856 - zapoznał się z większymi uzdrowiskami śląskimi, czeskimi i niemieckimi
1857 - był inicjatorem założenia Towarzystwa Hydrograficznego w ramach Krakowskiego Towarzystwa Naukowego
1860 - wybrano go na dziekana Wydziału Lekarskiego
1861 - otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Krakowa i został wybrany Rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego
1861 - został posłem do Sejmu Krajowego i wiedeńskiej Rady Państwa
1862 - przyczynił się do założenia w Krakowie „Przeglądu Lekarskiego”
1862 – 1867 - był redaktorem naczelnym "Przeglądu Lekarskiego"
1862 - rząd austriacki nie zatwierdził jego ponownego wyboru na rektora
1865 - na mocy dekretu cesarskiego usunięto go z katedry i przeniesiono na emeryturę
1866 - został członkiem Rady Miejskiej i przewodniczącym komisji zajmującej się sytuacją ekonomiczną miasta
1866 IX 13 -1874 VI 18 - pełnił funkcję prezydenta miasta Krakowa
1866 - otrzymał od cesarza Złoty Krzyż Zasługi z Koroną
1867 - doprowadził do powołania w Krakowie Stowarzyszenia Ochotniczej Straży Pożarnej
1868 - papież Pius IX odznaczył go Komandorią Orderu Świętego Grzegorza
1869 - otrzymał od cesarza Żelazny Krzyż III klasy
1870 - dokonał gruntownej reorganizacji magistratu
1871 - przedstawił Radzie projekt uporządkowania miasta
1873 - powołał miejską zawodową straż pożarną
1880 - jego imieniem nazwano ulicę założoną po zasypaniu koryta Starej Wisły w dzielnicy Stare Miasto
1938 X 8 - uroczyście odsłonięto jego pomnik (dłuta Xawerego Dunikowskiego na Placu Wszystkich Świętych w Krakowie
źródła
Irena Homola - Skąpska, Józef Dietl i jego Kraków, 1993
Adam Chmiel, Dietl - jako rektor UJ, Kraków 1928