Tomasz Andrzej Chełchowski
(30 XI 1802 Choszczówka koło Warszawy – 16 I lub II 1861 Kowno)
aktor, dyrektor teatru
rodzina
pochodził z rodziny mieszczańskiej
żona:
1. Delfina Świeżawska herbu Kuszaba (Paprzyca) (1790 – 1829)
2. Karolina Rozalia Kodrębska (1812 Lublin – 1888 III 25 Warszawa)
córka: Lucylla (1832 – 1860 I 25)
biogram
Uczył się w Radomiu, liceum ukończył w Warszawie. Rozpoczął studia w Szkole Dramatycznej pod kierunkiem znanego aktora Bonawentury Kudlicza, po roku rzucił naukę i zaciągnął się do wędrownego zespołu teatralnego Jana Brzezińskiego.
Poślubił w Zamościu wdowę Delfinę, co po jej śmierci umożliwiło mu utworzenie w Lublinie własnej trupy teatralnej. Nie odnosił większych sukcesów, dlatego zaangażował się do zespołu Kajetana Nowińskiego, w którym grywał role amantów i lekkoduchów.
Zbudował w Lublinie (który miał stać się głównym ośrodkiem życia teatralnego na prowincji) przy ulicy Królewskiej własny drewniany „amfiteatr”, jednak nie zdołał przyciągnąć widzów w tym burzliwym okresie. Projekt otwarcia szkoły dramatycznej i baletowej nie został zrealizowany z winy zaborców. Został wieloletnim dyrektorem teatru krakowskiego i lwowskiego.
Ze swoim doświadczonym zespołem wybitnie utalentowanych młodych aktorów, dysponującym aktualnym repertuarem dramatyczno - operowyrn, bogatymi dekoracjami i garderobą, występował również poza Krakowem, między innymi w Kaliszu i na Lubelszczyźnie.
Wprowadził wartościowy repertuar romantyczny, okres ten uznano później za zaczątek tzw. szkoły krakowskiej. Okazał się uzdolnionym pedagogiem, mającym dar rozpoznawania talentów aktorskich. W jego zespole kształtowały się takie osobowości jak Józef Komorowski, Jan Chomanowski, Ignacy i Michał Chomińscy, Jan Królikowski i Józef Rychter.
kalendarium
1832 – rozpoczął studia w Szkole Dramatycznej
1824 – zaciągnął się do wędrownego zespołu Jana Brzezińskiego
1827 – poślubił Delfinę
1829 – utworzył własną trupę teatralną
1829/1830 – zaangażował się do zespołu Kajetana Nowińskiego
1830 VI – w Lublinie poślubił Karolinę Rozalię
1830/1831 – ponownie zorganizował własny zespół rozbijając trupę Nowińskiego
1831 – zimą grał w teatrze Łukasza Rodakiewicza
1831 – latem zbudował własny teatr przy ulicy Królewskiej
1835/1836, 1837, 1838/1839, 1840, 1845/1846, 1848 – występował w Lublinie
1840 - 1843 – był dyrektorem sceny krakowskiej
1842 XII 30 - Senat oddał mu odnowiony teatr przy placu Szczepańskim, poddając go kontroli powołanej specjalnie w tym celu Dyrekcji Teatralnej
1849 - 1852 - (za dyrekcji J. Mączyńskiego) pełnił funkcję kierownika artystycznego
1852/53 – był ponownie dyrektorem
1854 – przeniósł się do Lwowa
1854 – 1857 – był dyrektorem teatru lwowskiego
1857 – 1858 V 20 – jego zespół występował w Lublinie