Tomasz Andrzej Chełchowski

(30 listopada 1802 Choszczówka koło Warszawy – 16 stycznia lub lutego 1861 Kowno)

aktor, przedsiębiorca teatralny 

rodzina

pochodził z rodziny mieszczańskiej

syn kucharza, Kazimierza Chełchowskiego i Bibiany z Krupskich

żona:

1. Delfina Chomińska ze Świerzawskich herbu Kuszaba (Paprzyca) (1790–1829)

2. Karolina Rozalia Kodrębska (1812 Lublin – 1888 III 25 Warszawa), aktorka

córka: Lucylla (1832 – 1860 I 25), aktorka

biogram

           Uczył się w Radomiu, liceum ukończył w Warszawie. Rozpoczął studia w Szkole Dramatycznej pod kierunkiem znanego aktora Bonawentury Kudlicza, po roku rzucił naukę i zaciągnął się do wędrownego zespołu teatralnego Jana Brzezińskiego i Karola Bauera.

           Poślubił w Zamościu wdowę Delfinę, po jej śmierci odziedziczył majątek co umożliwiło mu utworzenie w Lublinie własnej trupy teatralnej. Nie odnosił większych sukcesów, dlatego zaangażował się do zespołu Kajetana Nowińskiego, w którym grywał role amantów i lekkoduchów.

           Zbudował w Lublinie (który miał stać się głównym ośrodkiem życia teatralnego na prowincji) przy ulicy Królewskiej własny drewniany „amfiteatr”, jednak nie zdołał przyciągnąć widzów w tym burzliwym okresie. Projekt otwarcia szkoły dramatycznej i baletowej nie został zrealizowany z winy zaborców.

           Został wieloletnim dyrektorem teatru krakowskiego i lwowskiego. Ze swoim doświadczonym zespołem wybitnie utalentowanych młodych aktorów, dysponującym aktualnym repertuarem dramatyczno-operowyrn, bogatymi dekoracjami i garderobą, występował również poza Krakowem, między innymi w Kaliszu i na Lubelszczyźnie.

           Wprowadził wartościowy repertuar romantyczny, okres ten uznano później za zaczątek tzw. szkoły krakowskiej. Okazał się uzdolnionym pedagogiem, mającym dar rozpoznawania talentów aktorskich. W jego zespole kształtowały się takie osobowości jak Józef Komorowski, Józefa Radzyńska, Anastazy Trapszo, Jan Chomanowski, Ignacy i Michał Chomińscy, Jan Królikowski i Józef Rychter.

kalendarium

1823 – rozpoczął studia w Szkole Dramatycznej

1824 – zaciągnął się do wędrownego zespołu Jana Brzezińskiego

1827 – poślubił Delfinę

1829 – utworzył własną trupę teatralną

1829/1830 – zaangażował się do zespołu Kajetana Nowińskiego

1830 VI – w Lublinie poślubił Karolinę Rozalię

1830/1831 – ponownie zorganizował własny zespół rozbijając trupę Nowińskiego

1831 – zimą grał w teatrze Łukasza Rodakiewicza

1831 – latem zbudował własny teatr przy ulicy Królewskiej

1833 – zadebiutował na deskach teatru warszawskiego w roli Oskara (Trzydzieści lat czyli Życie szulera)

1835/1836, 1837, 1838/1839, 1840, 1845/1846, 1848 – występował w Lublinie

1840-1843 – dyrektor sceny krakowskiej

1842 XII 30 - Senat oddał mu odnowiony teatr przy placu Szczepańskim, poddając go kontroli powołanej specjalnie w tym celu Dyrekcji Teatralnej

1849-1852 - (za dyrekcji J. Mączyńskiego) pełnił funkcję kierownika artystycznego

1852/53 – ponownie dyrektor

1854 – przeniósł się do Lwowa

1854–1857 – dyrektor teatru lwowskiego

1857–1858 V 20 – jego zespół występował w Lublinie

1859/1860 – dyrektor teatru w Kownie

źródła:

Chełchowski Tomasz Andrzej, „Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, Warszawa 1973

Tomasz Chełchowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego, [dostęp 2019-11-03]