Władysław Czartoryski
(3 VII 1828 Warszawa – 23 VI 1894 Boulogne - sur - Seine pod Paryżem)
polityk, przywódca Hotelu Lambert
rodzina
książę, herbu Pogoń Litewska, syn Adama Jerzego (1770 – 1861), mąż stanu i Anny Zofii z Sapiehów (1798 – 1864), działaczka społeczna
rodzeństwo: Witold Adam (1822 – 1865), polityk i żołnierz emigracji, żona Maria Cecylia Grochowska; Leon (1825 – 1827); Elżbieta Maria Teresa (1830); Izabela Elżbieta (1830 – 1899), historyk sztuki, mąż Jan Kanty Działyński
poślubił:
1. 1 III 1855 w Paryżu: Maria Amparo Munoz de Rianzares (1834 XI 17 Madryt - 1864 VIII 19 Paryż)
dzieci:
Franciszek August (1858 VIII 2 - 1893 IV 8), salezjanin, Sługa Boży
2. 15 I 1872 w Chantilly: Małgorzata Adelajda Bourbon-Orleańska, córka Ludwika Karola Orleańskiego, księcia Nemours, i Wiktorii Sachsen-Coburg-Kohary
dzieci:
Adam Ludwik (1872 XI 5 Paryż - 1937 VI 26 Warszawa), ordynat sieniawski i gołuchowski, żona Ludwika Maria Korwin-Lrasińska
Witold Kazimierz (1876 - 1911)
biogram
Uczył się prywatnie i w elitarnych szkołach francuskich oraz w polskiej szkole wojskowej w Paryżu.
Pomagał ojcu w działalności politycznej, z jego inicjatywy powstało Biuro Interesów Spraw Polskich, centrala polskiej polityki zagranicznej, kierująca działalnością Hotelu Lambert, którego przywódcą stał się po śmierci ojca. Współpracował w Stambule przy organizowaniu polskich formacji do walki z Rosją. Był opiekunem wielu organizacji polskich na emigracji, między innymi polskiej Szkoły Wyższej Politechnicznej w Paryżu, dożywotnim prezesem Towarzystwa Historyczno - Literackiego.
Działał w porozumieniu z Dyrekcją „Białych” w kraju, początkowo był przeciwny powstaniu, gdy jednak zarysowała się możliwość interwencji mocarstw zachodnich, zalecił „Białym” poparcie powstania, a sam rozwinął szerokie propolskie akcje dyplomatyczno - propagandowe w większości krajów europejskich w celu uzyskania pomocy zbrojnej. Rząd Narodowy mianował go głównym pełnomocnikiem dyplomatycznym przy rządach Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Szwecji i Turcji w celu uzyskania interwencji na rzecz powstania. Był zwolennikiem współdziałania francusko - austriackiego przeciwko Rosji i Prusom. Bezowocnie nakłaniał Austro - Węgry i Turcję do sojuszu i wspólnego wystąpienia przeciw Rosji. Z chwilą załamania się interwencji dyplomatycznej mocarstw wezwał Rząd Narodowy do przerwania powstania i rozwiązania się. Opowiadał się również przeciwko kontynuowaniu działalności konspiracyjnej w kraju.
Osiadł w Krakowie i sprowadził tu bogate zbiory archiwalno - biblioteczne i muzealne rodu. Gdy władze Krakowa podjęły uchwałę o przekazaniu na muzeum budynku dawnego Arsenału Miejskiego dokupił tzw. Klasztorek, a następnie 3 inne kamienice na rogu ulic Św. Jana i Pijarskiej i otworzył muzeum, finansowane z dochodów utworzonej ordynacji sieniawskiej.
Pochowany w rodzinnym Mauzoleum w Sieniawie.
wybrane publikacje:
1960 - Pamiętnik 1860 - 1864
kalendarium
1848 - zaczął pomagać ojcu w działalności politycznej
1855 - współpracował w Stambule przy organizowaniu polskich formacji do walki z Rosją
1856 - wspólnie z ojcem zaczął kierować pracami Hotelu Lambert
1860 IX 26 - z jego inicjatywy powstało Biuro Interesów Spraw Polskich
1861 - od śmierci ojca faktyczny przywódca ugrupowania Hôtel Lambert
1863 V 15 - Rząd Narodowy mianował go głównym pełnomocnikiem dyplomatycznym przy rządach Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Szwecji i Turcji
1863 VII - został prezesem Komisji Długu Narodowego
1864 IV 24 - wezwał Rząd Narodowy do przerwania powstania
1865 - interweniował u papieża w sprawie prześladowanych przez władze rosyjskie unitów polskich
1866 - poparł projekt utworzenia legionu galicyjskiego przy boku Austrii przeciw Prusom
1868 - stworzył agencję i biuletyn „Correspondance du Nord - Est”
1870 XI - nakłaniał Austro - Węgry i Turcję do sojuszu i wystąpienia przeciw Rosji
1874 - osiadł w Krakowie
1874 XI 13 - władze Krakowa podjęły uchwałę o przekazaniu na muzeum budynku dawnego Arsenału Miejskiego
1876 - dokupił tzw, Klasztorek, a następnie 3 inne kamienice na rogu ulic Św. Jana i Pijarskiej
1878 - nastąpiła uroczysta inauguracja Muzeum Czartoryskich
1878 - wystąpił na kongresie berlińskim z memoriałem domagającym się ustępstw politycznych dla narodu polskiego
1880 - za zasługi dla miasta Rada Miejska nadała księciu tytuł Honorowego Obywatela Krakowa
1887 - włączył się do umacniania pozycji chłopów w Poznańskiem