Witold Czartoryski

(10 II 1864 Weinhaus koło Wiednia – 4 IX 1945 Maków Podhalański)

ziemianin, arystokrata, publicysta

rodzina

książę, herbu Pogoń Litewska

syn księcia Jerzego Konstantego Czartoryskiego (24 IV 1828 Drezno – 23 XII 1912 Wiedeń) i Marii Joanny Čermak (4 V 1835 Praga – 27 VI 1916 Wiedeń)

żona: Jadwiga z hr. Dzieduszyckich ks. Czartoryska (2 III 1867 Lwów Ukraina - 12 VII 1941 Pełkinie, pow. Jarosław)

dzieci:

Maria Anna (1890 – 1981), mąż Michał Korwin–Krasiński (1883 – 1939)

Anna Maria Klementyna (1891 – 1951)

Kazimierz Jerzy Augustyn (1892 – 1936), żona Helena Skrzyńska (1894 – 1988)

Jerzy Piotr Władysław (1894 – 1969)

Włodzimierz Alfons Andrzej (1895 – 1975), żona Zofia Tyszkiewicz – Łohojska (1895 – 1973)

Jan Franciszek (1897 – 1944)

Roman Jacek Maria (1898 – 1958), żona Teresa Janina Zamoyska (1902 – 1978)

Stanisław Ignacy (1902 – 1982)

Elżbieta (1904 – 1904)

Adam Michał Józef (1906 – 1998), żona Jadwiga Tekla Stadnicka (1913 – 2009)

Witold Tadeusz Nikodem (1908 – 1945), żona Elżbieta Maria Radziwiłł (1917 - )

Piotr Michał Wojciech (1909 – 1993), żona Anna Maria Zamoyska (1920 – 1983)

biogram

           Czartoryscy, w związku rozbudową Wiednia, zostali zmuszeni do sprzedaży pałacu w Weinhaus i osiedlili się w Wiązownicy, w pobliżu Jarosławia. Witold odebrał staranne wykształcenie, ukończył Gimnazjum Państwowe w Jarosławiu, rok filozofii na uniwersytecie wiedeńskim i trzy lata akademii rolniczej w Wiedniu.

           Został właścicielem i zarządca klucza pełkińskiego nad Sanem (tartaki, cegielnie, stadniny koni) oraz Konarzewa (poznańskie) i Bielin (Małopolska). Zakładał ochronki i szkoły wiejskie, prowadził fundusz emerytalny, łożył na utrzymanie 17 parafii rzymsko- i greckokatolickich. Po ślubie z Jadwigą z Dzieduszyckich zamieszkali w pałacu w Pełkiniach, który gruntownie przebudowali.

           Został posłem do Sejmu Krajowego, zasiadał również w wiedeńskiej Izbie Panów jako jej dziedziczony członek.

           W czasie I wojny światowej, należał do Naczelnego Komitetu Narodowego i do tajnego Koła Politycznego w Lozannie.

           Po wojnie został członkiem założycielem Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu. Z ramienia Rady Regencyjnej pełnił funkcję generalnego komisarza dla Galicji. Działał w wielu stowarzyszeniach i instytucjach gospodarczych zarówno w Galicji, jak i w wolnej Polsce. Pełnił funkcję prezesa Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarczego, Koła Ziemiańskiego, Wyższych Kursów Ziemiańskich, Zarządu Towarzystwa Przemysłu Cukrowniczego w Przeworsku, Towarzystwa Leśnego, Fundacji Kurnickiej i Banku Ziemiańskiego we Lwowie. Współtworzył towarzystwo - Polskie Ognisko Wychowawcze Wiejskie, które prowadziło prywatne szkoły na ternie zaboru rosyjskiego, był przewodniczącym rady Powiatowej w Jarosławiu.

          Został wybrany prezesem Wystawy Przemysłowej i Rolniczej w Jarosławiu. Jego koneksje i kontakty były rękojmią sprawnej organizacji i wielkiego sukcesu wystawy.

           Politycznie był związany z Narodową Demokracją, wchodził w skład prezydium Rady Naczelnej i Komitetu Politycznego Stronnictwa Narodowego. Był współwydawcą „Rzeczypospolitej” i „Warszawianki”, współpracownikiem „Rolnika”, „Gazety Narodowej”, „Hodowcy”, „Jeźdźca” i innych.

           Ostatnie lata życia spędził u syna na plebanii w Makowie Podhalańskim i tam zmarł. Pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym.

wybrane publikacje:

1929 - Kilka słów o przycinaniu i leczeniu chirurgicznym drzew...

Park dworski w Pełkiniach

kalendarium

1866 – wraz z rodziną osiedlili się w Wiązownicy

1889 X 4 – poślubił we Lwowie Jadwigę Dzieduszycką

1891 – 1918 – pełnił funkcję radnego powiatu jarosławskiego

1895 i 1913 – 1914 – gruntownie przebudował pałac w Pełkiniach

1898 – 1904, 1910 – 1913 - był prezesem rady powiatu jarosławskiego

1903 – został członkiem zarządu cukrowni w Przeworsku, prezesem spółki wodnej łańcucko-jarosławskiej

1906 - był założycielem Towarzystwa Kółek Ziemian, przekształconego (po 1918 roku) w Związek Ziemian

1906 – został wiceprezesem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego we Lwowie

1908 – został współpracownikiem „Rolnika”

1908 – został posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie

1910 – został prezesem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego we Lwowie

1912 – został współpracownikiem „Gazety Narodowej”

1912 – 1918 – był radnym Rady Miasta Jarosławia

1913 - został członkiem dziedzicznym austriackiej Izby Panów w Wiedniu

1914 – został członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego i tajnego Koła Politycznego w Lozannie

1917 – został członkiem założycielem Komitetu Narodowego Polski w Paryżu

1918 X 31 - został mianowany przez rząd Józefa Świeżyńskiego Komisarzem Generalnym Rządu Polskiego na Galicję i polską część Śląska Cieszyńskiego

1918 XI 1 - przybył do Krakowa, podjął próbę przejęcia władzy w Krakowie, co jednak nie powiodło się wskutek sprzeciwu Daszyńskiego i Witosa

1922 - 1927 – pełnił funkcję senatora RP

1928 – został członkiem Prezydium Rady Naczelnej i Komitetu Politycznego Stronnictwa Narodowego

1944 – zamieszkał na plebanii, u syna, w Makowie Podhalańskim

źródła:

Michał Czajka, Marcin Kamler, Witold Sienkiewicz, Leksykon Historii Polski, Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1995

Tomasz Lenczewski, Genealogie rodów utytułowanych w Polsce, Warszawa 1995 - 1996

Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848-1918, Warszawa 1996