Władysław Longin Chotkowski
Drogomir Zan, Jakób od Tumu, Jakób z Tumu, Płaczący kosynier, Jan Drogomir
(15 marca 1843 Mielżyn koło Gniezna – 13 lipca 1926 Rabka)
historyk Kościoła, działacz społeczno-polityczny, duchowny katolicki
rodzina
z rodziny szlacheckiej, herbu Ostoja
syn Józefa i Franciszki z Zientkiewiczów
biogram
Naukę gimnazjalną rozpoczął w gimnazjum w Trzemesznie, kontynuował w Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu, skąd po kilku latach przeniósł się do Trzemeszna, gdzie zaangażował się w działalność patriotyczną. Wraz z około 60 gimnazjalistami wziął udział w powstaniu styczniowym w oddziale Kazimierza Milęckiego. Wspomnienia z lat nauki w Trzemesznie i udział w powstaniu opisał w książce Wyprawa Trzemeszeńska. Po powrocie z powstania ukończył Gimnazjum Marii Magdaleny, a następnie studiował w Seminariach Duchownych w Poznaniu i Gnieźnie.
W Gnieźnie przyjął świecenia kapłańskie z rąk arcybiskupa Mieczysława Ledóchowskiego, po czym odbył specjalizację w zakresie historii Kościoła na uniwersytecie w Münster, gdzie uzyskał licencjat naukowy z teologii na podstawie pracy Rerum gestarum ecclesiae Ruthenae pars prima. Za rozprawy z zakresu historii kościelnej drukowane w „Tygodniku Katolickim” dwukrotnie otrzymał nagrody z poznańskiej kasy arcybiskupiej. Dla studiów archiwalnych udał się do Rzymu, jednak niesprzyjające warunki nie pozwoliły mu kontynuować studiów. W czasie Soboru Watykańskiego pisał kronikę, drukowaną jako osobny (2 arkuszowy) dodatek do „Tygodnika katolickiego" w Poznaniu. Po powrocie został wikariuszem parafii św. Marcina w Poznaniu, przeniósł się do Bydgoszczy gdzie został prefektem i duszpasterzem obcokrajowców, a następnie powrócił do Poznania, gdzie został prefektem i dyrektorem konwiktu fundacji Szołdrskich.
Wydał kilka powieści historycznych ludowych, ogłosił szereg prac historycznych i odczytów. Prowadził działalność patriotyczną na łamach prasy wielkopolskiej („Tygodnika Katolickiego”, Kuriera Poznańskiego”, Przyjaciela Ludu” oraz „Gwiazdy”), także jako kaznodzieja na ambonie i wiecach bronił prawa dzieci do uczenia się języka polskiego i swobody władzy kościelnej w obsadzaniu stanowisk, za co był szykanowany przez władze pruskie, pozbawiony został stanowiska prefekta i skazany na banicję.
Przybył do Krakowa, zamieszkał przy ulicy Kanoniczej 20, objął katedrę historii Kościoła na Wydziale Teologicznym UJ, gdzie wprowadził nowatorskie metody nauczania, i gdzie kilkakrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Teologicznego oraz rektora UJ. Jego badania naukowe dotyczyły głównie problematyki unijnej, stosunków kościelnych w Galicji oraz reformacji luterańskiej. Przemawiał na wiecach (między innymi we Lwowie, Linzu), zostawił szereg doskonałych kazań, słynne były jego mowy żałobne na pogrzebach:
Czyjaż to trumna w pośrodku krakowskiej Katedry, na tak olbrzymim spoczęła katafalku? Komuż to taki wspaniały hołd, tak królewski pogrzeb dostał się w udziale? – pytał retorycznie podczas homilii wygłaszanej podczas uroczystości pogrzebowych Adama Mickiewicza w katedrze wawelskiej.
Do obcej ziemi poszli po niego; po latach trzydziestu i pięciu z grobu go wydobyli; wzięli go rodzinie i oddali całemu narodowi; wykuli grób w podziemiach Katedry obok grobów królewskich, aby go tu pochować, we czci powszechnej grzmiał, a szlochem ze wzruszenia zanosiło się dziesiątki tysięcy ludzi. Delegaci przybyli ze wszystkich dawnych ziem Rzeczypospolitej od Wielkopolski po Inflanty, reprezentanci wszystkich stanów i zwyczajni mieszkańcy Krakowa. To król na ducha bezkrólewiu, wódz na myśli bezdrożu, hetman na górnych szlakach, kędy sama tylko prawda zwycięża – opowiadał o zmarłym kapłan, a zjednoczone wzruszeniem społeczeństwo miało poczucie wielkości chwili oraz zadowolenia ze wspaniałego pogrzebu.
Organizował pomoc dla unitów podlaskich, pełnił też funkcję posła z okręgu Kraków – Chrzanów - Wieliczka do austriackiej Rady Państwa. Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, honorowym członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz członkiem korespondentem Akademii Umiejętności. Jego portret znajduje się w Muzeum UJ.
Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LD, grobowiec kapitulny).
wybrane publikacje:
1874 – O „Myszeidzie” Ignacego Krasickiego
1876 – O Wacławie Potockim
1879 – kazanie O kwestyi socjalnej, Poznań
1881 - Rozszerzanie protestantyzmu w ziemiach polskich pod rządem pruskim w XVII i XVIII w
1883 - Marcin Luter
1900 - Ostatnie lata benedyktynów w Tyńcu
1909 – t. 1 -2. Historia polityczna Kościoła w Galicji za rządów Maryi Teresy
kalendarium
1864–1868 – studiował w seminariach duchownych w Poznaniu i Gnieźnie
1868 - przyjął święcenia kapłańskie
1869 – uzyskał licencjat z teologii na uniwersytecie w Münster
1869–1870 – relacjonował z Rzymu dla „Tygodnika Katolickiego” przebieg Soboru Watykańskiego I
1872 – został prefektem i dyrektorem konwiktu fundacji Szołdrskiego w Poznaniu
1873 IV 1 – złożył urząd katechety
1874 – członek zwyczajny Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
1875–1882 – redaktor czasopisma „Przyjaciel Ludu”
1879 I – skazany na banicję
1881 – związał się z Uniwersytetem Jagiellońskim
1881 – habilitował się na podstawie rozprawy o „Rozszerzaniu się protestantyzmu na ziemiach polskich w 17 i 18 wieku”
1882–1910 – profesor zwyczajny i kierownik Katedry Historii Kościoła
1883–1884, 1887–1888, 1897–1898, 1900–1901 i 1909–1910 – pełnił funkcję dziekana Wydziału Teologicznego
1883 XII – członek delegacji narodowej, która ofiarowała Leonowi XIII obraz Jana Matejki Jan Sobieski pod Wiedniem
1885–1897 – poseł do austriackiej Rady Państwa
1887 – wygłosił mowę na pogrzebie J.I. Kraszewskiego oraz M. Zyblikiewicza
1890 – papież Leon XIII nadał mu tytuł prałata domowego
1890 VII 4 – wygłosił homilię w katedrze wawelskiej podczas pogrzebu A. Mickiewicza
1891–1892 – rektor UJ
1893 – zorganizował w Krakowie I Wiec Katolicki
1893 XI 7 – wygłosił mowę na pogrzebie J. Matejki
1894 VI 23 – wygłosił mowę na pogrzebie A. Dunajewskiego
1896 III 2 – w Radzie Państwa wygłosił mowę O potrzebie religijnego wychowania dzieci
1900 – członek krakowskiej kapituły katedralnej
1902 – członek honorowy Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
1903 – Krzyż Pro Ecclesia et Pontifice
1908 – członek korespondent PAU
1909 – za pracę Historya polityczna Kościoła w Galicyi za rządów Maryi Teresy otrzymał nagrodę AU im. Barczewskiego
1910 – odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Franciszka Józefa
1918 – członek honorowy Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
1923 – otrzymał tytuł honorowego doktora teologii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie
1925 XI 7 – otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta
źródła:
Biogramy uczonych polskich, część I: Nauki społeczne, Wrocław 1983
Ks. Tadeusz Glemma: Chotkowski Władysław, [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, reprint Kraków 1989