Irena Babel
(9 lutego 1914 Lwów – 22 listopada 1993 Kraków)
aktorka, reżyser, tłumacz
rodzina
z Langierów
córka Jana Langiera i Jadwigi Joanny z domu Dworzaczek
poślubiła:
-
w 1935 roku adwokat Władysław Babel de Fronsberg
-
12 sierpnia 1959 roku w Szczyrzycu aktor Stefan Rydel
biogram
Uczyła się we Lwowie, po wybuchu drugiej wojny światowej znalazła się w Krakowie. W czasie okupacji niemieckiej pracowała w Radzie Głównej Opiekuńczej, w dziale opieki nad więźniami tzw. Patronacie. Brała udział w ratowaniu dzieci wywiezionych z Zamojszczyzny.
Ukończyła Studio Teatralne przy Starym Teatrze w Krakowie i w tym samym roku debiutowała na scenie Teatru Kameralnego TUR. Zdała eksternistyczny egzamin aktorski, następnie pracowała przede wszystkim jako reżyser między innymi w Warszawie w Teatrze Nowym, Powszechnym (gdzie była też kierownikiem artystycznym) i Klasycznym oraz w Krakowie w Teatrze im. J. Słowackiego i Starym.
Została dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Ludowego w Nowej Hucie, a po jego opuszczeniu podjęła prace w krakowskiej PWST jako starszy wykładowca, pracując jednocześnie ponownie jako reżyser w Teatrze im. J. Słowackiego.
Jest też autorką monografii poświęconej aktorce Marii Dulębie, wykładowcy w Studiu przy Starym Teatrze. Dokonała tłumaczeń między innymi: Seans Noel Coward, Trzydzieści srebrników Fast Howard i Zaklinacza deszczu Nash Richarda – wystawionego przez Hanuszkiewicza Adama w Teatrze Powszechnym w Warszawie, Jerzego Krasowskiego w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie czy Jerzego Jarockiego w Rzeszowie.
Pochowana na cmentarzu Rakowickim (kwatera AB, rząd zachodni, miejsce 10).
Po inscenizacji Wojny i pokoju Jan Kott pisał:
Przedstawienie mnie wzięło, przekonało, podbiło. Odnalazłem Tołstoja. Zrozumiałem zasadę tej dramatycznej opowieści o Wojnie i pokoju. I zrozumiałem, że to jedyny sposób pokazania arcydzieła tołstojewskiego na scenie. […] Było to jedno z niewielu przedstawień, kiedy między sceną a widownią zadzierzgnęła się nić wspólnoty, bez której nie ma żywego teatru […] Było zasłużonym triumfem teatru, reżysera i aktorów. Było rzuceniem się na głęboką wodę, grą o wielką stawkę, mądrym wyborem i prawdziwym zaangażowaniem się w teatr współczesny i ideowy. Było ostre, logiczne, czyste i konsekwentne.
wybrane role:
1945 VIII 5 (premiera) – Penelope w Powrót Odysa S. Wyspiański, reżyseria Kantor Tadeusz w Studio Aktorskie przy Starym Teatrze
1946 X 8 – Pani Podkomorzyna w Powrót posła</I. J.U. Niemcewicz, reżyseria Dulęba Maria w Teatr Kameralny TUR Kraków
1947 VI 7 – Józefina w Wariatka z Chaillot Giraudoux Jean, reżyseria Chaberski Emil w Teatr Kameralny TUR Kraków
asystent reżysera:
1945 XII 19 - Masław Zawieyski Jerzy, reżyseria Warnecki Janusz w Stary Teatr Kraków
1947 II 7 - Rozbitki Bliziński Józef, reżyseria Dulęba Maria w Teatr Kameralny TUR Kraków
1947 XI 20 - Powrót syna marnotrawnego Brandstaetter Roman, reżyseria Warnecki Janusz w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1948 IV 17 - Owcze źródło Lope de Vega, reżyseria Dąbrowski Bronisław w Teatry Dramatyczne (Teatr im. J. Słowackiego) w Krakowie
1948 X 8 - Sen nocy letniej Szekspir William, reżyseria Dąbrowski Bronisław w Teatry Dramatyczne (Teatr im. J. Słowackiego) w Krakowie
reżyseria:
1949 VII 14 - Judyta Peyret–Chapuis Charles w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1949 XI 13 - Aurora George Bernard Shaw w Teatr Nowy (Scena Komediowo–Muzyczna) Warszawa
1950 III 16 - Moralność pani Dulskiej Zapolska Gabriela w Teatr Nowy (Scena Komediowo–Muzyczna) Warszawa
1950 IX 20 - Moralność pani Dulskiej Zapolska Gabriela w Teatr im. Stefana Jaracza Olsztyn – Elbląg
1951 III 10 - <Sprawa Pawła Eszteraga Gergely Sandor w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1951 VI 30 – i inscenizacja W Błędomierzu Iwaszkiewicz Jarosław w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1951 XII 1 - Mirandolina Goldoni Carlo w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1952 VI 21 - Trzydzieści srebrników Fast Howard w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1952 XI 15 - Piąta symfonia Michałkow Siergiej w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1953 V 24 – i inscenizacja Kopernik Broniewski Władysław i inni w Teatr Poezji Kraków
1953 VII 4 - Rozbity dzban Kleist Heinrich w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1953 X 31 - Profesja Pani Warren Shaw George Bernard w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1954 II 26 - Takie czasy Jurandot Jerzy w Teatry Dramatyczne (Stary Teatr) Kraków
1954 XII 31 – i inscenizacja z Andrzejem Stopką Kaukaskie koło kredowe Brecht Bertolt w Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie
1955 VII 30 - Romans malajski Brand Mona w Teatry Dramatyczne (Teatr Nowy) Poznań
1956 V 19 - Suchy kraj Hołuj Tadeusz w Teatr Powszechny Warszawa
1956 VI 19 – i przekład Eskapada Roger Mac Dougall w Teatr Młodej Warszawy Warszawa
1956 XI 24 - Ararat Swinarski Artur Maria w Teatr Powszechny Warszawa
1957 VI 29 - Wojna i pokój Tołstoj Lew w Teatr Powszechny Warszawa
1957 XII 6 - Klątwa Wyspiański Stanisław w Teatr Powszechny Warszawa
1958 III 8 - Straszna zabawa Bierżewicz Marcin w Teatr Powszechny Warszawa
1958 III 20 - Nie płacz synku William Tennessee Teatr Telewizji
1959 I 29 - Hamlet Szekspir William w Teatr Powszechny Warszawa
1959 VI 25 - Pod mlecznym lasem Dylan Thomas w Teatr Powszechny Warszawa
1959 XII 20 - Wojna i pokój Tołstoj Lew w Teatr im. Wandy Siemaszkowej Rzeszów
1960 V 1 - Kaukaskie koło kredowe Bertolt Brecht w Teatr Powszechny Warszawa
1960 X 29 - Cyd Stanisław Wyspiański w Teatr Powszechny Warszawa
1961 IV 8 - Głupiec i inni Broszkiewicz Jerzy w Teatr Powszechny Warszawa
1961 X 21 - Zaczarowany las Wilson – Żelichowska Helen w Teatr Powszechny Warszawa
1961 X 28 - Wojna i pokój Tołstoj Lew w Teatr Zagłębia Sosnowiec
1962 II 17 - Elżbieta królowa Anglii Bruckner Ferdinand w Teatr im. J. Słowackiego Kraków
1962 IV 10 - Heloiza i Abelard Roger Vailland w Teatr Powszechny Warszawa
1962 IX 6 - Siedmiu przeciw Tebom Ajschylos w Teatr Powszechny Warszawa
1963 II 16 - Kontinuitaet Drozdowski Bohdan w Teatr Powszechny Warszawa
1963 V 11 – wraz z Jackiem Szczękiem Trzej muszkieterowie Dumas Aleksander w Teatr Powszechny Warszawa
1964 II 1 - Odkryte karty Szabo Magda w Teatr Klasyczny Warszawa
1964 V 30 - Róża Żeromski Stefan w Teatr Klasyczny Warszawa
1964 X 28 - Kto uratuje wieśniaka Gilroy F.D. w Teatr Dramatyczny Warszawa
1965 V 1 - Kalendarz starych mężów Lubomirski Stanisław Heraklius w Teatr Klasyczny Warszawa
1966 III 26 - Się kochamy Schisgal Murray w Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego Katowice
1966 IV 17 - Cezar i Kleopatra Shaw George Bernard w w Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego Katowice
1966 VII 17 - Rycerz ognistego pieprzu Beaumont F., Fletcher J. w Teatr Klasyczny Warszawa
1967 I 1 - Blues dla pana Charlie James Baldwin w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1967 IV 6 - Zygmuntowskie czasy J. I. Kraszewski w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1967 X 29 - Wiśniowy sad Czechow Antoni w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1968 V 4 - Róża Żeromski Stefan w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1968 VI 1 - Mąż i żona Fredro Aleksander w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1968 X 12 - Meteor Friedrich Dürrenmatt w Teatr im. J. Słowackiego Kraków
1969 II 8 - Filip z prawdą w oczach Krasiński Janusz w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1969 III 21 - Mąż i żona Fredro Aleksander w Teatr Telewizji
1969 X 11 - Mirandolina Goldoni Carlo w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1969 XII 21 - Król Jan według Szekspira Durrenmat Friedrich w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1970 VII 25 - Fircyk w zalotach Franciszek Zabłocki w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1970 XI 4 - Kordian Juliusz Słowacki w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1971 V 16 - W małym dworku Witkiewicz Stanisław Ignacy w Teatr Ludowy Kraków – Nowa Huta
1971 X 3 - Głupiec i inni Broszkiewicz Jerzy w Teatr Telewizji
1972 V 20 - Dom kobiet Zofia Nałkowska Teatr im. Juliusza Słowackiego Kraków
1972 XI 3 - Świętoszek zmyślony Baudouin Jan w Teatr Telewizji
1973 I 26 - O świcie jest tu spokojnie Wasiliew Borys Teatr im. Juliusza Słowackiego Kraków
1974 IV 26 - Judyta Charles Peyret–Chappuis w Teatr Telewizji
1974 V 11 - Elektra Jean Giraudoux w PWST Kraków
1974 XI 22 - Noc tysięczna druga Norwid Cyprian Kamil w Teatr Telewizji
1975 V 26 - Grzech Stefan Żeromski w Teatr Telewizji
1975 XI 17 - Stara cegielnia Iwaszkiewicz Jarosław w Teatr Telewizji
1976 IX 26 - Wojna i pokój Tołstoj Lew w Teatr im. Juliusza Osterwy Lublin
1976 X 30 - Wojna i pokój Tołstoj Lew w Teatr im. Adama Mickiewicza Częstochowa
1977 I 10 - Poloneza czas zacząć … Adam Mickiewicz w PWST Kraków
1977 III 14 - Vivat, Vivat Regina Bolt Robert w Teatr Telewizji
1977 IX 5 - Kapelusze Skotnicki Jan w Teatr Telewizji
1978 X 21 - Tragiczna historia Hamleta księcia Danii William Szekspir w Teatr im. Juliusza Osterwy Lublin
1985 III 4 - Szachy Grochowiak Stanisław w Teatr Telewizji
kalendarium
1946 - ukończyła Studio Teatralne przy Starym Teatrze w Krakowie
1946-1947 - zadebiutowała i pracowała jako aktorka w Teatrze Kameralnym TUR
1947–1949 – pracowała w Starym Teatrze
1949 VII 5 – zdała egzamin reżyserski w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Łodzi
1950–1955 - była reżyserem w Teatrze im. J. Słowackiego
1955 – została odznaczona medalem 10–lecia PRL
1955–1956 – pracowała jako reżyser w warszawskim Teatrze Powszechnym
1956–1963 – w warszawskim Teatrze Powszechnym była kierownikiem artystycznym
1963–1966 – była reżyserem w Teatrze Klasycznym w Warszawie
1966-1971 – pełniła funkcje dyrektora kierownika artystycznego oraz reżysera w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie
1970 – otrzymała Złoty Krzyż Zasługi
1970 – otrzymała Złotą Odznakę Krakowskiego Klubu Miłośników Teatru
1970-1989 - wykładała w krakowskiej PWST
1971–1972 – reżyserowała w Teatrze im. J. Słowackiego
źródła:
Kronika Krakowa, Warszawa 1996
Słownik biograficzny teatru polskiego 1910-2000, t. 1, Instytut Sztuki PAN Warszawa 2017