Benedykt z Koźmina

Koźmińczyk

(1497 Koźmin, Wielkopolska – 28 XI 1559 Kraków)

humanista, teolog, duchowny katolicki

rodzina

z rodziny mieszczańskiej, syn Jana Mikołaja

biogram

           Studiował w Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał tytuł magistra sztuk wyzwolonych oraz prawo prowadzenia wykładów. Rozpoczął wykłady na wydziale artium, gdzie przez krótki okres pełnił też funkcję dziekana, a następnie przeszedł na wydział teologiczny, gdzie uzyskał doktorat teologii w obecności króla Zygmunta Augusta.

           Dał się poznać jako energiczny działacz duszpasterski, zdobył sławę zdobył jako niezrównany mówca i kaznodzieja mistrzowsko władający językiem polskim. Kazania wygłaszane w katedrze wawelskiej wzbudziły podziw króla Zygmunta Augusta, który powołał go na swego kaznodzieję. Jako znawca i miłośnik literatury antycznej był nazywany „polskim Erazmem”.

           Dzięki poparciu biskupa krakowskiego otrzymał probostwo w Kazimierzu nad Wisłą oraz archidiakonię sandomierską. Na Uniwersytecie Krakowskim z czasem uzyskał stanowisko wicekanclerza i godność kustosza kapituły św. Floriana.

           Był autorem epigramów i wierszy okolicznościowych, jego talent zabłysnął w poemacie weselnym na ślub Joachima II, margrabiego brandenburskiego z Jadwigą, córką Zygmunta Starego.

           Swój majątek przeznaczył na cele charytatywno-dewocyjne w Koźminie (po tysiącu czerwonych złotych na potrzeby ubogich i fundację ołtarza w farze) i w Krakowie (tysiąc czerwonych złotych na stworzenie w Uniwersytecie stałego funduszu na zakup nowości wydawniczych w języku łacińskim, greckim i hebrajskim do biblioteki Collegium Maius UJ oraz tysiąc czerwonych złotych wraz ze swą odzieżą i sprzętami ubogim uczniom uniwersytetu).

           Pochowany został w kościele dominikanów w Krakowie, gdzie do dziś w ścianie krużganku znajduje się epitafium wskazujące na jego koźmińskie korzenie. W bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego znajduje się jego portret z napisem w języku łacińskim:

           Z Koźmina Benedykt ten pochodzi, który funduszami i księgami wzbogacił ciebie księgozbiorze.

Portret Benedykta Koźmińczyka

(źródło: www.maius.uj.edu.pl)

           Kopia tego obrazu od 1671roku znajduje się w balustradzie chóru koźmińskiej fary.

wybrane dzieła:

1535 - napisał wzorowane na Wergiliuszu Epitalamium na ślub Joachima II, margrabiego brandenburskiego, z Jadwigą, córką Zygmunta I Starego

kalendarium

1520 – 1525 - studiował w Akademii Krakowskiej

1525 – 1534 – wykładał jako docent, komentując autorów starożytnych

1525 IX 17 – 1534 II 11 – kierował jako senior Bursą Jerozolimską

1530 – 1531 – wystąpił z pierwszymi utworami poetyckimi

1534 – został powołany do Kolegium Mniejszego

1535 – 1536 – był dziekanem wydziału sztuk wyzwolonych

1535 – został powołany do Kolegium Większego

1541 – przeszedł na wydział teologiczny

1551 – występował jako doradca teologiczny kapituły krakowskiej na synodzie w Piotrkowie

1552 – otrzymał archidiakonię sandomierską

1553 II 4 – uzyskał tytuł doktora teologii

1559 - testamentem przeznaczył na kupno nowych dzieł roczne odsetki od kapitału wynoszące 50 złotych polskich

źródła:

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1968

Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 405-406