Benedykt z Koźmina
Koźmińczyk
(1497 Koźmin, Wielkopolska – 28 listopada 1559 Kraków)
humanista, teolog, poeta, duchowny katolicki
rodzina
z rodziny mieszczańskiej, syn Jana Mikołaja
biogram
Studiował w Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał tytuł magistra sztuk wyzwolonych oraz prawo prowadzenia wykładów. Rozpoczął wykłady na wydziale artium, gdzie przez krótki okres pełnił też funkcję dziekana, a następnie przeszedł na wydział teologiczny, gdzie uzyskał doktorat teologii w obecności króla Zygmunta Augusta.
Dał się poznać jako energiczny działacz duszpasterski, zdobył sławę zdobył jako niezrównany mówca i kaznodzieja mistrzowsko władający językiem polskim. Kazania wygłaszane w katedrze wawelskiej wzbudziły podziw króla Zygmunta Augusta, który powołał go na swego kaznodzieję. Jako znawca i miłośnik literatury antycznej był nazywany „polskim Erazmem”.
Dzięki poparciu biskupa krakowskiego otrzymał probostwo w Kazimierzu nad Wisłą oraz archidiakonię sandomierską. Na Uniwersytecie Krakowskim z czasem uzyskał stanowisko wicekanclerza i godność kustosza kapituły św. Floriana.
Był autorem epigramów i wierszy okolicznościowych, jego talent zabłysnął w poemacie weselnym na ślub Joachima II, margrabiego brandenburskiego z Jadwigą, córką Zygmunta Starego.
Swój majątek przeznaczył na cele charytatywno-dewocyjne w Koźminie (po tysiącu czerwonych złotych na potrzeby ubogich i fundację ołtarza w farze) i w Krakowie (tysiąc czerwonych złotych na stworzenie w Uniwersytecie stałego funduszu na zakup nowości wydawniczych w języku łacińskim, greckim i hebrajskim do biblioteki Collegium Maius UJ oraz tysiąc czerwonych złotych wraz ze swą odzieżą i sprzętami ubogim uczniom uniwersytetu).
Pochowany został w kościele dominikanów w Krakowie, gdzie do dziś w ścianie krużganku znajduje się epitafium wskazujące na jego koźmińskie korzenie. W bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego znajduje się jego portret z napisem w języku łacińskim:
Z Koźmina Benedykt ten pochodzi, który funduszami i księgami wzbogacił ciebie księgozbiorze.
Portret Benedykta Koźmińczyka
(źródło: www.maius.uj.edu.pl)
Kopia tego obrazu od 1671roku znajduje się w balustradzie chóru koźmińskiej fary.
wybrane dzieła:
1535 - napisał wzorowane na Wergiliuszu Epitalamium na ślub Joachima II, margrabiego brandenburskiego, z Jadwigą, córką Zygmunta I Starego
kalendarium
1520–1525 - studiował w Akademii Krakowskiej
1525–1534 – wykładał na wydziale sztuk wyzwolonych, komentując autorów starożytnych
1525 IX 17 – 1534 II 11 – kierował jako senior Bursą Jerozolimską
1530–1531 – wystąpił z pierwszymi utworami poetyckimi
1534 – został powołany do Kolegium Mniejszego
1535–1536 – dziekan wydziału sztuk wyzwolonych
1535 – został powołany do Kolegium Większego
1541 – przeszedł na wydział teologiczny
1550 - kaznodzieja katedralny
1551 – występował jako doradca teologiczny kapituły krakowskiej na synodzie w Piotrkowie
1552 – otrzymał archidiakonię sandomierską
1553 II 4 – uzyskał tytuł doktora teologii
1559 - testamentem przeznaczył na kupno nowych dzieł roczne odsetki od kapitału wynoszące 50 złotych polskich
źródła:
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1968
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 405-406