Antoni Baum von Appelshofen
(1763 – 29 września 1829)
starosta krakowski
rodzina
rodowity Austriak, z rodu skoligaconego z dworem wiedeńskim
baron, syn Józefa, austriackiego komisarza cyrkularnego
imię i pochodzenie pierwszej żony pozostaje nieznane
mieli prawdopodobnie czwórkę dzieci: Maria, Wilhelmina, Teophil, urzędnik w gubernium lwowskim, Johann, oficer armii austriackiej
druga żona Helena Walczak (Walser) (30 lipca 1796 – listopad 1884), pochodziła z Krakowa
dzieci: Karolina (1814-1876), poślubiła niemieckiego urzędnika z Galicji Ferdynanda Seelinga von Saulenfelsa; Karol August (1815-1875), karierę zakończył jako konsul generalny Austro-Węgier w greckich Salonikach; Heinrich Anton (1817-1907), po uzyskaniu stopnia porucznika odszedł z armii; Anton (1819-1888), ukończył szkołę kadetów w Ołomuńcu, uczestniczył w licznych kampaniach wojennych, po pięciu latach dowodzenia w stopniu pułkownika batalionem w Wadowicach, odszedł w stan spoczynku; Józef (1820-1883), prezesa Koła Polskiego w wiedeńskim Sejmie; Ferdynand (1823-1892), gospodarz, właściciel młyna, w wieku dojrzałym zamieszkał wraz z matką w majątku w Radoczy koło Wadowic
biogram
Zyskał sławę jako gorliwy zwolennik germanizacji Galicji. Karierę rozpoczął już w wieku piętnastu lat, pracując jako akcesista w urzędzie cyrkularnym w Wieliczce. Pod nadzorem ojca zdobywał doświadczenie i umiejętności administracyjne, co przyniosło mu nie tylko finansowe korzyści, ale także szacunek na dworze wiedeńskim. Jako starosta cyrkułu myślenickiego w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVIII wieku musiał stawić czoła oporowi chłopów przed pańszczyzną, szczególnie w Wadowicach. Był mediatorem pomiędzy mieszkańcami wsi a zwaśnionymi dziedzicami, często rozstrzygając spory dotyczące wyrębu lasu.
Mieszkańcy wsi Jaroszowice weszli w konflikt z Janem Bibersteinem Starowieyskim, właścicielem klucza barwałdzkiego, w 1791 roku. Biberstein zabronił im zbierania gałęzi i ściółki w lesie dworskim oraz nakazał płacić za wyręb lasu, co mieszkańcy uważali za sprzeczne z patentem cesarskim z 1784 roku. Starosta Antoni Baum zaangażował się w sprawę, nakazując Biberstenowi Starowieyskiemu respektowanie praw ludności Jaroszowic.
Zarządzenie myślenickim Kreisamtem przez wiele lat zaowocowało tym, że władze centralne w Wiedniu postrzegały go jako eksperta od spraw polskich i doświadczonego urzędnika. Dlatego właśnie został wybrany na Landes - komisarza ziem okupowanych przez wojska austriackie podczas insurekcji kościuszkowskiej. Później przeniósł się do Lublina, skąd regularnie przekazywał raporty do Wiednia o sytuacji społecznej, wojskowej i politycznej na zajmowanym terenie, zwracając uwagę na swoją dogłębną znajomość omawianych kwestii. Jednocześnie intensywnie przygotowywał wdrożenie austriackiego systemu podatkowego na okupowanym obszarze.
Po stworzeniu odrębnego Gubernium dla Galicji Zachodniej w Krakowie, został mianowany radcą gubernialnym przy nowym urzędzie. Jego obowiązkiem było ocenzurowanie polskich rękopisów przeznaczonych do publikacji. Po likwidacji Gubernium, został starostą cyrkularnym w Krakowie, odpowiedzialnym za kontrolę nad policją. Za oddaną służbę został nagrodzony tytułem kawalera Orderu św. Stefana przez cesarza Franciszka. Wkrótce rozpoczął starania o tytuł barona, który otrzymał dopiero po opuszczeniu Krakowa zajętego przez wojska księcia Józefa Poniatowskiego. Spędził kolejne miesiące w Podgórzu i Myślenicach, zanim ostatecznie uzyskał upragniony tytuł.
Odpowiadał za ustalenie granicy "wokół Krakowa" między Księstwem Warszawskim a Austrią zgodnie z traktatem pokojowym z Schonbrunn. Następnie został pełnomocnikiem rządu wiedeńskiego w komisji sasko-austriackiej do spraw przejęcia zarządu nad kopalnią soli w Wieliczce. Po finalizacji tego procesu został starostą cyrkułu bocheńskiego, pełniąc tę funkcję aż do swojej śmierci.
W swoim życiu zaangażowaniem w pełnienie powierzonych mu obowiązków zyskał on szczególne uznanie kolejnych gubernatorów galicyjskich oraz cesarza Franciszka. Dodatkowo zdobył szacunek chłopów z miejscowej wsi Kopytówki. Potwierdzeniem tego może być opinia dziewiętnastowiecznego pisarza Aleksandra Wybranowskiego, pochodzącego z wsi Kossowa (k. Brzeźnicy), który pisał: Pamiętam, że moja piastunka, usypiając mnie chłopca kilkuletniego, opowiadała, że w Porębie (Marcyporębie) chowali dziś pana tak wielkiego, że nawet dzwony powtarzały ciągle: Baum, Baum!.
kalendarium
1780 – rozpoczął pełnić funkcję akcesisty w urzędzie cyrkularnym w Wieliczce
1780/1790 – sprawował funkcję starosty cyrkułu myślenickiego
1791 VIII 26 – nakazał Bibersteinowi Starowieyskiemu respektowanie praw przysługujących miejscowej ludności
1794 – został wybrany komisarzem ziem okupowanych przez wojska austriackie w trakcie powstania kościuszkowskiego
1795 – przebywał w Lublinie
1803 XI 1 - mianowany starostą krakowskim
1808 – uhonorowany przez cesarza Franciszka i godnością kawalera królewsko-węgierskiego Orderu św. Stefana
1809 VII – opuścił Kraków, który zajęły oddziały dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego
1809 X - był współodpowiedzialny za ustalenie przebiegu granicy „wokół Krakowa” pomiędzy
Księstwem Warszawskim a Austrią, zgodnie z postanowieniami traktatu pokojowego z Schonbrunn
1811 XII 24 – uzyskał tytuł barona
od 1812 I - sprawował funkcję pełnomocnika rządu wiedeńskiego w dwustronnej komisji sasko-austriackiej,
mającej przygotować przejęcie przez Austriaków zarządu nad kopalnią soli w Wieliczce
1812–1815 - pozostawał komisarzem władz Galicji do rządu warszawskiego
1814 - zakupił od księcia Stanisława Poniatowskiego Kopytówkę (Kopydłówkę), wieś nad Obszarskim potokiem w powiecie Wadowickim
1815 - prawdopodobnie uczestniczył w Kongresie Wiedeńskim
źródła:
Roskau-Rydel, Niemiecko-austriackie rodziny urzędnicze w Galicji 1772-1918, Kraków 2011
Konrad Meus, „OJCOWIE ZAŁOŻYCIELE” NOWOCZESNYCH WADOWIC cz.1: Józef baron Baum Ritter von Appelshofen (1821-1883)