Bonerowie

rodzina kupiecko – bankierska

XV – XVII wiek

           Rodzina mieszczańska pochodzenia niemieckiego, w późnym średniowieczu osiadła na Śląsku i w Małopolsce. Ród wywodził się z Alzacji. Założycielem polskiej gałęzi rodu był kupiec i bankier Johann Boner z Landau in der Pfalz, który wraz z braćmi Jakubem i Fryderykiem w drugiej połowie XV wieku osiedlił się we Wrocławiu.

           Pod koniec XV wieku Johann Boner wyemigrował do Krakowa, gdzie szybko zyskał na znaczeniu i stał się właścicielami wielkiej fortuny. Bonerowie byli przez wiele lat bankierami Jagiellonów, finansowali różnorodne przedsięwzięcia polityczne i kulturalne władców. Utrzymywali ścisłe kontakty z największymi europejskimi domami bankowymi (Fuggerowie, Chigi), posiadali własne faktorie w głównych ośrodkach handlowych Niemiec i Włoch oraz liczne dobra ziemskie w Polsce i za granicą (Niemcy, Węgry), stale powiększane przez kolejne nabytki lub nadania (np. zamki w Ogrodzieńcu i Kamieńcu, Balice, Biecz), a także dzierżawy kopalń.

           Byli właścicielami wielu kamienic w Krakowie, między innymi przy Rynku Głównym 9 (tzw. Bonerowska lub Firlejowska), przy Rynku Głównym 42 (tzw. Bonerowska), przy Rynku Głównym 47 (tzw. Mennica), przy ulicy Floriańskiej 15 (Pod Wiewiórką), Grodzkiej 32 (tzw. Podelwie). Dzięki udziałowi we władzach miasta Krakowa oraz sprawowaniu urzędów na dworze królewskim i w służbie publicznej doszli do godności senatorskich. Przejawiali zainteresowanie kulturą i sztuką okresu odrodzenia, utrzymywali kontakty z wieloma humanistami (między innymi Retyk, Erazm z Rotterdamu) i artystami. Do Krakowa sprowadzili S. Tauerbacha (twórcę głów wawelskich) i Hansa Suessa z Kulmbachu, który malował obrazy do ich rodzinnej kaplic Św. Jana Chrzciciela w kościele Mariackim.

           Podstawy potęgi rodu stworzył Jan (Landau - 15 XII 1523 Kraków), dostawca i bankier rodu królewskiego. Zgromadził ogromny majątek, cieszył się zaufaniem i poparciem Zygmunta 1 Starego, nadzorował przebudowę Zamku Wawelskiego i wznoszenie Kaplicy Zygmuntowskiej.

           Z Janem współpracował jego brat, Jakub (? Landau - po 1 VII 1517 Wrocław), kupiec i bankier. Jego córka Magdalena (około 1505 - około 1529), dworka królowej Bony, poślubiła Stanisława Radziwiłła, syn Franciszek (? - 5 VIII 1552 Kraków) został mieszczaninem krakowskim, mecenasem humanistów. Majątek i pozycję Bonerów znacznie powiększył Seweryn Starszy (148ó - 12 V 1549 Osiek koło Staszowa), bankier Zygmunta I Starego.

           Trzej synowie Seweryna piastowali wysokie urzędy i skoligacili się z polskimi rodzinami magnackimi. Jan (około1518 Kraków - 15 IX 1562 Kraków), wielkorządca krakowski, był protestantem, jednym z przywódców kalwinistów małopolskich. Stanisław (24 III 1517 Kraków - 14 XI 1560 Bolonia, Włochy), dziedzic Ogrodzieńca, był dworzaninem królewskim i starostą bieckim. Seweryn młodszy (po 1530 Kraków – 5 IV 1592 Kraków), kasztelan krakowski, był protestantem i przywódcą kalwinistów. Po jego śmierci wygasła główna linia Bonerów, a ich majątek, poprzez małżeństwo jego siostry Zofii z Janem Firlejem, wojewodą krakowskim, przeszedł w posiadanie Firlejów. Inni Bonerowie, potomkowie braci Seweryna (st.), żyli jeszcze w XVII wieku jako mieszczanie krakowscy lub członkowie średnio zamożnej szlachty.

           Tak o Bonerach napisał Rej w swoim Zwierzyńcu:

„Acz nowo powstali lecz cnotami swymi

Porównali zaprawdę y z domy starymi”.