Andrzej Adolf Stanisław Bolewski
(17 lipca 1906 Małogoszcz – 29 listopada 2002 Kraków)
mineralog i petrograf
rodzina
syn Jana, farmaceuty, i Anny z Szymańskich
żona Barbara
biogram
Na początku I wojny światowej został wraz z rodzicami wysiedlony w głąb Rosji, najpierw na Ukrainę, później na Kaukaz. Po powrocie do kraju zamieszkał w Radomiu, gdzie ukończył szkołę średnią i zdał maturę. Po odbyciu praktyki w kopalni soli w Wieliczce, zdał egzamin konkursowy i rozpoczął studia na Wydziale Górniczym Akademii Górniczej w Krakowie, gdzie później rozpoczął pracę jako młodszy asystent Zakładu Mineralogii i Petrografii. W czasie studiów należał do Polskiej Korporacji Akademickiej Montana, której został prezesem. Kierował działalnością Krakowskiego Koła Międzykorporacyjnego.
Po studiach pracował w kopalni ropy naftowej w Moreni (Rumunia), następnie odbył podróż naukową do Włoch, gdzie zwiedzał sycylijskie kopalnie siarki, w Grecji oglądał kopalnie rud cynku i ołowiu Laurion, zwiedzał również kopalnie w Austrii i Czechach. Po odbyciu uzupełniających studiów mineralogicznych na uniwersytetach w Liege, Gandawie i Lowanium, studiował na Sorbonie problemy struktury kryształu oraz mikroskopię światła odbitego. W Lille zapoznał się z petrografią węgla kamiennego. W szkole handlowej w Antwerpii studiował ekonomikę surowców mineralnych. Studiował w Hiszpanii złoża rtęci, siarki i pirytu. Zrobił doktorat na Akademii Górniczej w Krakowie, został kierownikiem Zakładu Mineralogii i Petrografii Akademii Górniczej. Po uzyskaniu habilitacji został starszym asystentem mineralogii i petrografii Akademii Górniczej.
Po wybuchu II wojny brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku jako podporucznik, uniknął niewoli niemieckiej. Został aresztowany w czasie „Sonderaktion Krakau” i osadzony w więzieniu Montelupich, następnie przeniesiono go do koszar przy ulicy Mazowieckiej w Krakowie3. Wraz z innymi został wywieziony do więzienia we Wrocławiu, później osadzony w KL Sachsenhausen i KL Dachau. Po interwencji hiszpańskich i włoskich naukowców został zwolniony i powrócił do Krakowa.
Został zatrudniony w oficjalnym Państwowym Zakładzie Badania Materiałów zajmującym się kontrolą jakości materiałów produkowanych i używanych w Generalnym Gubernatorstwie. Dostarczał różnych materiałów i aparatury na potrzeby Armii Krajowej. Wraz z prof. W. Goetlem prowadził działalność konspiracyjną oraz tajne nauczanie, wykorzystując do tego Techniczną Szkołę Górniczo–Hutniczo-Mierniczą, utworzoną za zgodą okupanta. Przygotowywał skrypty i podręczniki akademickie. Zbierał materiały na temat przyszłych Ziem Odzyskanych, a zwłaszcza dane dotyczące surowców mineralnych i szlaków komunikacyjnych, głównie drogi wodnej Odry.
Po wojnie kierował odbudową wypalonego gmachu głównego Akademii Górniczej, następnie brał udział w przejmowaniu Wrocławia i obiektów górniczych Dolnego Śląska. Był uczestnikiem i doradcą polskiej delegacji na konferencji w Poczdamie, gdzie brał udział w negocjacjach w komisji badającej sprawę wytyczenia przyszłych zachodnich granic Polski.
Został kierownikiem Zakładu Mineralogii i Petrografii Akademii Górniczej w Krakowie, organizował Wydział Górniczy Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Pełnił funkcję prorektora Akademii Górniczo – Hutniczej, został członkiem Polskiej Akademii Nauk. Powołany został na stanowisko prezesa Centralnego Urzędu Geologii, doprowadził do reorganizacji państwowej służby geologicznej. Po ustąpieniu ze stanowiska prezesa Centralnego Urzędu Geologicznego poświęcił się pracy na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Przez pewien czas był pracownikiem Instytutu Geologicznego.
Otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz tytuł doktora honoris causa Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Był wieloletnim redaktorem naczelnym wydawnictw PAN: „Prace Geologiczne” i „Prace Mineralogiczne”. Przez wiele lat był prezesem Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego. Należał do Brytyjskiego Towarzystwa Mineralogicznego oraz do Francuskiego Towarzystwa Mineralogicznego i Krystalograficznego.
Zajmował się badaniem skał magmowych, a także złóż kopalin (siarki, fosforytów i węgla), surowców ilastych, petrogenezy podkrakowskich wulkanów, geologii gospodarczej. Opublikował ponad 200 prac, w tym 25 popularnych skryptów i podręczników akademickich.
Za swoją pracę i działalność został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oświęcimskim i Medalem Rodła.
Pochowany na Cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty (kwatera XCII, rząd zachodni, 1 po prawej Wejtanków).
wybrane publikacje:
1949 - Rozmieszczenie złóż surowców mineralnych na kuli ziemskiej
1950 - Mineralogia
1955 - Rozpoznawanie minerałów
1963 - Mineralogia ogólna
1965 - Mineralogia szczegółowa wyd. 3 1982 rok
1974 - Petrografia wyd. 2 1982 rok
1977, 1987 - Z drogi do Poczdamu
1989 – współautor Geologia gospodarcza
1991–1994 – redaktor Encyklopedia surowców mineralnych t. 1 – 4
kalendarium
1924 - zdał egzamin na Wydział Górniczy Akademii Górniczej w Krakowie
1924–1931 – studiował na Wydziale Górniczym
1928 IX 1 - rozpoczął pracę na stanowisku młodszego asystenta Zakładu Mineralogii i Petrografii Akademii Górniczej
1930 – działacz i prezes Polskiej Korporacji Akademickiej Montana
1930 - pracował w kopalni ropy naftowej w Moreni (Rumunia)
1933 - odbył uzupełniające studia mineralogiczne na uniwersytetach w Liege, Gandawie i Lowanium
1935 - doktoryzował się na Akademii Górniczej w Krakowie
1936 – objął obowiązki kierownika Zakładu Mineralogii i Petrografii Akademii Górniczej
1939 – uzyskał habilitację
1939 IX – jako podporucznik WP brał udział w kampanii wrześniowej
1939 XI 6 - aresztowany w czasie „Sonderaktion Krakau” i osadzony w więzieniu Montelupich
1940 III 4 - przeniesiony do KL Dachau
1940 VIII 30 - zwolniono go z KL Dachau
1940-1942 – pracował w Zakładach Sodowych Solvay
1942-1945 – nauczyciel w Państwowym Technikum Szkole Górniczo-Hutniczo-Mierniczej
1942 – 1945 I - jako docent zatrudniony w Państwowym Zakładzie Badania Materiałów
1945 – kierował odbudową wypalonego gmachu głównego Akademii Górniczej
1945 III - brał udział w przejmowaniu Wrocławia i obiektów górniczych Dolnego Śląska
1945 – jako ekspert ds. zasobów naturalnych ziem zachodnich brał udział w konferencji w Poczdamie oraz w Moskwie
1945 VIII 2 – odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
1946 - doradca naukowy delegacji polskiej na konferencji w Pradze
1946 - profesor nadzwyczajny Akademii Górniczej (następnie Akademii Górniczo-Hutniczej)
1946 XI 15 – otrzymał Złoty Krzyż Zasługi
1950 - profesor zwyczajny
1951 - pełnił obowiązki organizatora Wydziału Górniczego Politechniki Śląskiej w Gliwicach
1951–1952, 1960-1962 - prorektor Akademii Górniczo-Hutniczej
1952-1957 - prezes Centralnego Urzędu Geologii
1952 - członek Polskiej Akademii Nauk
1960–1987 – przedstawiciel Polski z głosem stanowiącym w CNMMN International Mineralogical Association
1953-1969 – kierownik Katedry Mineralogii i Petrografii
1969 - wraz z Janem Kubiszem prowadził badania złóż bentonitów i zeolitów w Iranie
1976 - przeszedł na emeryturę
1984 - doktor honoris causa Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Politechniki Śląskiej
1985 – odznaczony Medalem Rodła
1990 - członek Polskiej Akademii Nauk
1996 VI 17 – obchodził 90-lecie
1996 XI 11 – przez Prezydenta RP odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski
źródła:
Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005
Kronika Krakowa, Warszawa 1996
Bolewski Andrzej Adolf, [w:] Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie : lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska : edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000
Kto jest kim w Polsce 1989, Warszawa 1989
Andrzej Manecki, Andrzej Bolewski 1906–2002, Przegląd Geologiczny, 2003, vol. 51, nr 2, Warszawa
Andrzej Bolewski - mineralog, geolog gospodarczy, ekspert poczdamskiej konferencji. [w]: Manecki A.: Alfabet wspomnień o ludziach nauki i wydarzeniach lat minionych. Kraków 2015
Andrzej Bolewski. [w]: Manecki A.: Ludzie nauk o Ziemi i Kosmosie : z wydarzeniami lat minionych tle. Kraków 2023
Bolewski A.: Moje życie - moja praca. Kraków 1996