Maria Biliiżanka 

Biliżanka

po mężu Bielińska

(19 stycznia 1903 Kolbuszowa k. Rzeszowa - 8 czrwca 1988 Kraków)

aktorka, reżyserka, autorka sztuk dla dzieci

rodzina

córka lekarza Eliasza Billiga i Anny z Kokoszów

w 1925 roku poślubiła adwokata Ignacego Bielińskiego (właściwie Kleinberga)

biogram

           Po ukończeniu Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie związała się z krakowskimi teatrami: Popularnym, Powszechnym oraz Teatrem Marionetek (scena Miniatura). Współpracowała również z teatrem Cricot.

           Przed wojną stworzyła i prowadziła scenę dziecięcą w Teatrze im. J. Słowackiego oraz była kierownikiem artystycznym i reżyserem Teatru dla Dzieci w Sali Saskiej.

           W Teatrze im. J. Słowackiego występowała również jako aktorka: między innymi – Józia w Damy i huzary, kwiaciarka w To więcej niż miłość Bus-Fekete Laszlo i koleżanka Tani w Kwiecista droga Katajew Walentin reżyseria J. Karbowski, Wdówka Dorota w Poskromienie złośnicy W. Szekspir, reżyser Tadeusz Białkowski, Sekretarka w Teoria Einsteina Antoniego Cwojdzińskiego, Aniela w Stracona miłość Birabeau Andre oraz Minni w Wszystkie prawa zastrzeżone Davis Irving Kaye reżyseria Józef Karbowski. 

           Drugą wojnę światową spędziła w Ropie i Tarnowie pracowała jako wychowawczyni domowa, opiekując się dziećmi, przez całą niemiecką okupację musiała się ukrywać.

           Po wojnie była wykładowcą w Studiu Teatralnym Starego Teatru i kierownikiem artystycznym założonego przez siebie (przy ulicy Karmelickiej 4-6) Teatru Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci „Wesoła Gromadka", również po upaństwowieniu i po zmianie nazwy na Teatr Rozmaitości (dzisiejszy Teatr Bagatela). Teatrem tym kierowała ponad 20 lat, był prowadzony z rozmachem i ogromnie popularny wśród najmłodszej widowni z Krakowa i okolic. Debiutował w nim jako aktor między innymi Roman Polański.

           Reżyserowała głównie spektakle dla dzieci i młodzieży we własnym opracowaniu, przygotowywała również widowiska dla dzieci i młodzieży w krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia oraz w krakowskim ośrodku telewizyjnym. Współpracowała z teatrami w Warszawie, Szczecinie i Gliwicach.

           Była autorką sztuk dla dzieci: Dziwne przygody Ali i Janka, Ala i Janek w krainie czarów, Beksa. 

           Pochowana na cmentarzu Rakowickim (kwatera XXVIIIB, rząd 2, miejsce 12).

           Przy ulicy Karmelickiej 6 znajduje się płyta pamiątkowa (proj. S. Hryń). 

           Po wystawieniu w 1937 roku Pinokia w wykonaniu „Wesołej Gromadki” w „Nowym Dzienniku” pisano: Zapaleńców jest w Polsce mało. Kraków jest w tym szczęśliwym położeniu, że posiada zapaleńca takiego w osobie Marii Biliżanki. Uparta artystka od szeregu lat porywa się na ogromny wysiłek stworzenia takiego teatru, dała szereg ślicznych, barwnych widowisk ściągających tłumy milusińskich. 

wybrane prace:

aktorka

1934 – Damy i huzary Aleksander Fredro

1935 – Poskromienie złośnicy Shakespeare William

1935 – Stracona miłość Birabeau Andre

reżyserka

1945 – Beksa Maria Biliżanka

1945 – O krasnoludkach i sierotce Marysi Maria Konopnicka

1946 – Pinokio Carlo Collodi

1947 – Biedulka Anna Świrszczyńska

1947 – Placówka Bolesław Prus

1948 – Farfurka królowej Bony Anna Świrszczyńska

1949 – Książę i żebrak Mark Twain

1951 – Witamy Nowy Rok Jan Brzechwa

1951 – Samotny biały żagiel Walentyn Katajew

1952 – Poemat pedagogiczny Antoni Makarenko

1953 – Dziadek Mróz Anna Świrszczyńska

1959 – Kopciuszek Adolf Walewski

1961 – Pan Twardowski Irena Szczepańska

1962 – Świerszcz za kominem Karol Dickens

1963 – W pustyni i w puszczy Henryk Sienkiewicz

1972 – Żółta ciżemka Antonina Domańska

1982 – w ramach jubileuszu 45-lecia pracy artystycznej wyreżyserowała „Kopciuszka” z własnym librettem na Scenie Dziecięcej Opery i Operetki w Krakowie

1984 – Serduszko z lodu Marian Lida

kalendarium

1923 – ukończyła Miejską Szkołę Dramatyczną w Krakowie 

1923-1924 – występowała w Teatrze Miejskim w Sosnowcu

1934–1935 - uruchomiła i prowadziła scenę dziecięcą w Teatrze im. J. Słowackiego

1938–1939 – kierownik artystyczny i reżyser Teatru dla Dzieci w Sali Saskiej 

1945 – została członkiem Rady Artystycznej Starego Teatru

1945–1946 – wykładowca w Studio Aktorskim przy Starym Teatrze 

1945-1958 – pełniła funkcję kierownika artystycznego „Wesołej Gromadki"

1950 IX 21 – odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi

1953 VII 22 – otrzymała Krzyż Kawalerski OOP

1955 – otrzymała nagrodę prezesa rady ministrów za twórczość dla młodzieży - w dziedzinie teatru dla dzieci i młodzieży

1955 – odznaczona Krzyżem Oficerskim OOP 

1958-1963 – dyrektor Teatru 

1960 – otrzymała nagrodę Miasta Krakowa 

1963–1976 – pełniła funkcję etatowego reżysera

1967 – otrzymała Złotą Odznakę Klubu Miłośników Teatru w Krakowie

1984 – otrzymała Order Uśmiechu 

źródła:

Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017

Almanach Sceny Polskiej 1987/88 tom XXIX, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994

Roman Polański Roman. Warszawa 1989

Karolina Grodziska Zaduszne ścieżki-przewodnik po Cmentarzu Rakowickim Kraków 2003

M. Wyka, Krakowskie dziecko, Kraków 1998

K. Kutz, R. Siewiorek, Będzie skandal. Autoportret Kazimierza Kutza, Warszawa 2019