Dzisiejsza data:

Maria Biliiżanka 

Biliżanka

po mężu Bielińska

(19 stycznia 1903 Kolbuszowa k. Rzeszowa - 8 czrwca 1988 Kraków)

aktorka, reżyserka, autorka sztuk dla dzieci

rodzina

córka lekarza Eliasza Billiga i Anny z Kokoszów

w 1925 roku poślubiła adwokata Ignacego Bielińskiego (właściwie Kleinberga)

biogram

           Po ukończeniu Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie związała się z krakowskimi teatrami: Popularnym, Powszechnym oraz Teatrem Marionetek (scena Miniatura). Współpracowała również z teatrem Cricot.

           Przed wojną stworzyła i prowadziła scenę dziecięcą w Teatrze im. J. Słowackiego oraz była kierownikiem artystycznym i reżyserem Teatru dla Dzieci w Sali Saskiej.

           W Teatrze im. J. Słowackiego występowała również jako aktorka: między innymi – Józia w Damy i huzary, kwiaciarka w To więcej niż miłość Bus-Fekete Laszlo i koleżanka Tani w Kwiecista droga Katajew Walentin reżyseria J. Karbowski, Wdówka Dorota w Poskromienie złośnicy W. Szekspir, reżyser Tadeusz Białkowski, Sekretarka w Teoria Einsteina Antoniego Cwojdzińskiego, Aniela w Stracona miłość Birabeau Andre oraz Minni w Wszystkie prawa zastrzeżone Davis Irving Kaye reżyseria Józef Karbowski. 

           Drugą wojnę światową spędziła w Ropie i Tarnowie pracowała jako wychowawczyni domowa, opiekując się dziećmi, przez całą niemiecką okupację musiała się ukrywać.

           Po wojnie była wykładowcą w Studiu Teatralnym Starego Teatru i kierownikiem artystycznym założonego przez siebie (przy ulicy Karmelickiej 4-6) Teatru Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci „Wesoła Gromadka", również po upaństwowieniu i po zmianie nazwy na Teatr Rozmaitości (dzisiejszy Teatr Bagatela). Teatrem tym kierowała ponad 20 lat, był prowadzony z rozmachem i ogromnie popularny wśród najmłodszej widowni z Krakowa i okolic. Debiutował w nim jako aktor między innymi Roman Polański.

           Reżyserowała głównie spektakle dla dzieci i młodzieży we własnym opracowaniu, przygotowywała również widowiska dla dzieci i młodzieży w krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia oraz w krakowskim ośrodku telewizyjnym. Współpracowała z teatrami w Warszawie, Szczecinie i Gliwicach.

           Była autorką sztuk dla dzieci: Dziwne przygody Ali i Janka, Ala i Janek w krainie czarów, Beksa. 

           Pochowana na cmentarzu Rakowickim (kwatera XXVIIIB, rząd 2, miejsce 12).

           Przy ulicy Karmelickiej 6 znajduje się płyta pamiątkowa (proj. S. Hryń). 

           Po wystawieniu w 1937 roku Pinokia w wykonaniu „Wesołej Gromadki” w „Nowym Dzienniku” pisano: Zapaleńców jest w Polsce mało. Kraków jest w tym szczęśliwym położeniu, że posiada zapaleńca takiego w osobie Marii Biliżanki. Uparta artystka od szeregu lat porywa się na ogromny wysiłek stworzenia takiego teatru, dała szereg ślicznych, barwnych widowisk ściągających tłumy milusińskich. 

wybrane prace:

aktorka

1934 Damy i huzary Aleksander Fredro

1935 Poskromienie złośnicy Shakespeare William

1935Stracona miłość Birabeau Andre

reżyserka

1945Beksa Maria Biliżanka

1945O krasnoludkach i sierotce Marysi Maria Konopnicka

1946Pinokio Carlo Collodi

1947 Biedulka Anna Świrszczyńska

1947Placówka Bolesław Prus

1948Farfurka królowej Bony Anna Świrszczyńska

1949Książę i żebrak Mark Twain

1951Witamy Nowy Rok Jan Brzechwa

1951Samotny biały żagiel Walentyn Katajew

1952Poemat pedagogiczny Antoni Makarenko

1953Dziadek Mróz Anna Świrszczyńska

1959Kopciuszek Adolf Walewski

1961Pan Twardowski Irena Szczepańska

1962Świerszcz za kominem Karol Dickens

1963W pustyni i w puszczy Henryk Sienkiewicz

1972Żółta ciżemka Antonina Domańska

1982 – w ramach jubileuszu 45-lecia pracy artystycznej wyreżyserowała „Kopciuszka” z własnym librettem na Scenie Dziecięcej Opery i Operetki w Krakowie

1984Serduszko z lodu Marian Lida

kalendarium

1923 – ukończyła Miejską Szkołę Dramatyczną w Krakowie 

1923-1924 – występowała w Teatrze Miejskim w Sosnowcu

1934–1935 - uruchomiła i prowadziła scenę dziecięcą w Teatrze im. J. Słowackiego

1938–1939 – kierownik artystyczny i reżyser Teatru dla Dzieci w Sali Saskiej 

1945 – została członkiem Rady Artystycznej Starego Teatru

1945–1946 – wykładowca w Studio Aktorskim przy Starym Teatrze 

1945-1958 – pełniła funkcję kierownika artystycznego „Wesołej Gromadki"

1950 IX 21 – odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi

1953 VII 22 – otrzymała Krzyż Kawalerski OOP

1955 – otrzymała nagrodę prezesa rady ministrów za twórczość dla młodzieży - w dziedzinie teatru dla dzieci i młodzieży

1955 – odznaczona Krzyżem Oficerskim OOP 

1958-1963 – dyrektor Teatru 

1960 – otrzymała nagrodę Miasta Krakowa 

1963–1976 – pełniła funkcję etatowego reżysera

1967 – otrzymała Złotą Odznakę Klubu Miłośników Teatru w Krakowie

1984 – otrzymała Order Uśmiechu 

źródła:

Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017

Almanach Sceny Polskiej 1987/88 tom XXIX, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994

Roman Polański Roman. Warszawa 1989

Karolina Grodziska Zaduszne ścieżki-przewodnik po Cmentarzu Rakowickim Kraków 2003

M. Wyka, Krakowskie dziecko, Kraków 1998

K. Kutz, R. Siewiorek, Będzie skandal. Autoportret Kazimierza Kutza, Warszawa 2019