Dzisiejsza data:

Barbara Radziwiłłówna

(6 grudnia 1520 lub 1523 Wilno?, Dubinki? - 8 maja 1551 Kraków)

wielka księżna litewska, królowa polska

rodzina

           najmłodsza z trojga dzieci Jerzego Radziwiłła, hetmana wielkiego litewskiego, kasztelana trockiego i wileńskiego, i Barbary Kolanki (Kołówny), córki Pawła Koli z Dalejowa, wojewody podolskiego
siostra Mikołaja Radziwiłła, zwanego Rudym
żona Stanisława Gasztołda, wojewody nowogrodzkiego
druga żona Zygmunta Augusta

biogram

       Litewska magnatka.

Młoda wdowa.

Urodziwa.

Delikatna. Dostojna.

"Druga Helena trojańska ".

Czyżby ?

Barbara Radziwiłłówna była "zwyczajnie" ładna.

           Owalna twarz z wąskimi, łukowatymi brwiami, dość długim, prostym nosem i niewielkimi ustami. Prawdopodobnie blondynka o jasnej cerze, podkreślonej dodatkowo wileńskim bielidłem. I oczy....ciemne, duże. Rzekomo dzięki nim była w stanie usidlić każdego mężczyznę. Szerokie biodra dobrze kontrastowały ze szczupłą talią. Smukła sylwetka i całkiem słuszny wzrost (około 165 cm) uderzały każdego obserwatora. Jej uśmiech zdobiły proste, jasne zęby.

          Jako 5-letnia dziewczynka została zaręczona z księciem Ilją Ostrogskim: związek ten miał umocnić obie rodziny, pozostające w opozycji do rodu Gasztołdów. Kiedy jednak podstawy ekonomiczne Radziwiłłów i Gasztołdów zostały zagrożone, na skutek prowadzonej przez królową Bonę akcji rewindykacji królewszczyzn, oba zwaśnione rody pogodziły się, zawierając układ w Raduni, na mocy którego Barbara poślubiła znacznie starszego od siebie Stanisława Gasztołda, wojewodę nowogrodzkiego, (następnie trockiego). Wojewoda zmarł młodo, dość niespodziewanie, po krótkiej chorobie. Ponieważ zmarł bezpotomnie, jako ostatni z rodu, majątek jego - zgodnie z prawem - przeszedł na króla Zygmunta Starego, który darował go synowi.
           Po śmierci męża Barbara nawiązała romans z Zygmuntem II Augustem, który - po śmierci swej prawowitej małżonki, Elżbiety - poślubił potajemnie spodziewającą się dziecka Barbarę (poroniła). Została koronowana w katedrze wawelskiej (wbrew opozycji szlacheckiej, podsycanej przez królową Bonę), co podniosło znaczenie Radziwiłłów i związanych z nimi magnackich rodów litewskich.

           Królowa dbała niezwykle o swoje drogocenne stroje, które dla niej szył włoski krawiec Francesco. W kolorach złota i czerwieni. Zawsze nosiła ukochane perły i kilka pierścieni. Czepce z pereł, kołnierze wyszywane perłami, suknie haftowane perłami i drogocennymi kamieniami, naszyjniki z pereł, szamerunki - wyglądała niezwykle efektownie. Pociągała swoją osobowością i pozycją. Niewiele robiła sobie z reguł etykiety i sztywnych norm zachowania, była bezpośrednia, wygadana. Wychowała się w atmosferze liberalnej, gdzie nie wpajano odrazy do życia płciowego ani poglądu o grzeszności płci. Jej środowisko tolerowało wolność seksualną. Barbarze zarzucano wszystko, co najgorsze...zbytnią swobodę obyczajów, brak wykształcenia, despotyzm, upartość. A jednak Zygmunt August pokochał ja całym sercem. Niemal opętańcza miłość do Litwinki była jedyną i wyjątkowa. Czas z nią spędzony był najszczęśliwszy w całym życiu króla. Tworzyli zgraną parę--Barbara jako prawdziwie pokrewna dusza oddana całkowicie Zygmuntowi i on, uwielbiający ją do końca.

           I umiejętności alkowiane...a takie wojewodzina trocka posiadała.

           Krewni Barbary--brat Mikołaj Rudy i kuzyn, Mikołaj Czarny pragnęli z małżeństwa siostry uzyskać jak najwięcej korzyści i dla siebie i całego rodu Radziwiłłów. Bardzo niechętnie i rzadko Barbara prosiła Zygmunta o spełnienie próśb braci.
           Powód nagłej śmierci Barbary nie jest do końca wyjaśniony. Zmarła na Wawelu,
urządzono tu komnatę żałobną, gdzie odprawiano msze żałobne, a król czuwał przy zwłokach.

         Według znanej legendy wtedy właśnie Mistrz Twardowski miał ukazać królowi jej ducha.

           Zgodnie z jej ostatnim życzeniem pochowana została w katedrze w Wilnie.

kalendarium

1525 - została zaręczona z księciem Ilją Ostrogskim
1536 X 20 - na mocy układu w Radunii została przeznaczona na żonę dla Stanisława Gasztołda, syna kanclerza litewskiego, Olbrachta
1537 V 17 lub 18 - w Gieranojnach (Gieranonach) poślubiła Stanisława Gasztołda
1542 XII 18 - po krótkiej chorobie zmarł jej mąż i owdowiała Barbara przeniosła się do Wilna
1543 VI 15Zygmunt Stary darował majątek Stanisława Gasztołda Zygmuntowi Augustowi
1543 XZygmunt spotkał Barbarę w Gieranojnach, gdy dokonywał ostatecznego przejęcia dóbr i odbierał od wdowy należące teraz do niego kosztowności i rejestry dochodów Gasztołdów
1547 między VII 28, a VIII 6 - poślubiła Zygmunta Augusta
1547 XI 19 - wyjechała z Wilna do Dubinek, a trudy podróży sprawiły, że poroniła
1548 II 2 - król w Piotrkowie powiadomił o swym ślubie rodziców
1548 IV 17 - Barbara wróciła do Wilna, i podczas narady panów litewskich w zamku została przez króla Zygmunta przedstawiona jako "pani i królowa"
1548 IX - na rozkaz króla opuściła Litwę i udała się do Polski
1548 X - w Radomiu nastąpiło oficjalne powitanie z Zygmuntem Augustem - Barbara występowała jako pełnoprawna żona królewska
1548 X - Barbara pod opieką brata udała się do Nowego Miasta Korczyna
1548 X 31 - XII 12 - odbyły się burzliwe obrady sejmowe, sejmujący żądali oddalenia Barbary, grożąc zbrojnym wystąpieniem (zarzucano jej niższy stan, niemoralność i bezpłodność), wobec zdecydowania króla sejm nie przyniósł rozstrzygnięć
1549 II 9 - nastąpiło spotkanie małżonków w Nowym Mieście Korczynie
1549 II 10 - udano się do Krakowa
1549 II 13 - Barbara wprowadziła się na Wawel, do komnat zajmowanych uprzednio przez Bonę
1549 V 1Zygmunt August przekazał Barbarze liczne majątki na Litwie, w województwie trockim, jako oprawę - między innymi zamek i miasto Kowno, Merecz i Olitę
1550 - latem nastąpił wyjazd do Niepołomic
1550 VIII 24 - 28 - para królewska przebywała w Wiśniczu, rezydencji marszałka Kmity
1550 XII 7 - w Katedrze Wawelskiej prymas Mikołaj Dzierzgowski dokonał jej koronacji
1551 III 31 - już ciężko chora przyjęła na uroczystej audiencji wysłannika Bony, która pojednała się z nią i uznała za synową
1551 V 25 lub 26 - na Litwę wyruszył orszak żałobny z trumną królowej
1998 - jej imieniem została nazwana ulica sąsiadująca z ulicą Królowej Bony
1551 VI 23 lub 24 - została pochowana w wileńskiej katedrze, w kaplicy św. Kazimierza, obok królowej Elżbiety zmarłej przed sześcioma laty

źródła

Rudzki Edward, Polskie królowe, (tom 1), Warszawa 1985 

Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2000