Michał Bałucki

Elpidon, Załęga i inne

(29 IX 1837 Kraków – 17 X 1901 Kraków)

komediopisarz, prozaik, poeta, publicysta

rodzina

pochodził z rodziny mieszczańskiej, jego ojciec Józef był krawcem, a matka Eufrozyna Maria z Kochmannów, prowadziła małą kawiarenkę (zamordowana została 5 IX 1855 w kamienicy przy ul. Floriańskiej)

żonaty:
1. - z aktorką Kalikstą Ćwiklińską, śpiewaczką teatru krakowskiego
2. - z Eufemią ze Śliwińskich

biogram

           Uczęszczał do krakowskiego gimnazjum Św. Anny, a następnie na wydział matematyczno-fizyczny, a potem historyczno-literacki Uniwersytetu Jagiellońskiego, uczestnicząc aktywnie w ruchu studenckim. Był czołowym ideologiem organizacji tzw. przedburzowców, reprezentantem "czerwonych", o postawie radykalnie demokratycznej.
           Nie walczył w powstaniu styczniowym, ale aktywnie uczestniczył w organizacjach spiskowych w Galicji. Aresztowany przez władze austriackie za działalność konspiracyjną, w więzieniu spędził kilka miesięcy.
           Debiutował w "Dzienniku Literackim".
Był współpracownikiem i redaktorem wielu pism krakowskich, między innymi „Niewiasty”, „Kaliny” oraz „Kraju”, w którym prowadził kronikę Tygodnik krakowski.

           W latach 60-tych pisał głównie powieści oraz nowele o charakterze społeczno-moralnym i patriotycznym. Twórczość późniejsza obejmuje powieści pozytywistyczne i komedie. Sztuki Bałuckiego cechuje żywość dialogów, komizm sytuacyjny i wprowadzenie ujęć parodystycznych.
Nazwa fikcyjnego miasteczka - Pipidówka - za jego sprawą weszła do języka potocznego jako symbol małomiasteczkowej mentalności i galicyjskiego zapóźnienia. Zajmował się też krytyką literacką i studiami filozoficznymi.
           Kryzys twórczy i liczne ataki krytyki literackiej przeciwników pogłębiły depresję psychiczną i zrozpaczony popełnił samobójstwo na krakowskich Błoniach. Kardynał Puzyna odmówił kościelnego pogrzebu pisarzowi - samobójcy, nie pomogły interwencje marszałka Andrzeja Potockiego, ani radcy Antoniego Wodzickiego.
           Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera Bc, rząd północny, grobowiec rodziny Śliwińskich), manifestacyjnie żegnany przez cały Kraków.
Ma w Krakowie ulicę w dzielnicy Dębniki, leżącą między ulicą Dębową a Rynkiem Dębnickim.

publikacje:

1864 - powieść Przebudzenie
1866 - powieść Młodzi i starzy
1867 - komedia Radcy pana radcy
1870 - powieść Błyszczące nędze
1870 - powieść Życie wśród ruin
1871 - komedia Polowanie na męża
1871 - komedia Pracowici próżniacy
1871 - powieść Żydówka
1872 - powieść O kawał ziemi
1873 - komedia Emancypowane
1874 - tom Poezje z wierszem Dla chleba znany jako słowa do popularnej pieśni "Góralu czy ci nie żal"
1874 - powieść Z obozu do obozu
1879 - komedia Krewniaki
1880 - komedia Sąsiedzi
1881 - powieść Pańskie dziady
1881 - powieść Typy i obrazki krakowskie
1881 - komedia Grube ryby
1883 - komedia Sąsiedzi: Dom otwarty
1885 - powieść W żydowskich rękach
1887 - powieść Pan burmistrz z Pipidówki
1889 - komedia Sąsiedzi: Ciężkie czasy
1890 - komedia Sąsiedzi: Klub kawalerów

kalendarium

1857 - rozpoczął studia filozoficzne na UJ
1857 - 1864 - związany z grupą pisarzy i artystów z pracowni P. Filippiego (między innymi Józef Szujski, Artur Grottger, Jan Matejko, Władysław Żeleński)
1859 - zadebiutował w "Dzienniku Literackim"
1859 - odbył podróż do Włoch, odwiedził Triest, Wenecję i Weronę
1861 - 1862 - współredagował czasopismo "Niewiasta"
1862 - dostał posadę nauczyciela w prywatnym instytucie w Częstochowie
1863/1864 - uwięziony w więzieniu austriackim św. Michała (dziś Muzeum Archeologiczne )
1865 - 1866 - przebywał w Warszawie
1867 - 1868 - redagował wraz z Alfredem Szczepańskim ilustrowany tygodnik literacko - artystyczny "Kalina", poświęcony wychowaniu młodzieży i sprawom kobiecym

1868 V 3 – zorganizował pierwszą manifestację patriotyczną z okazji rocznicy konstytucji 3 Maja
1869 - 1873 - był kronikarzem tygodniowym "Kraju"
1876 - ożenił się z krakowską aktorką i śpiewaczką Kalikstą Ćwiklińską
1879 - po śmierci Karoliny Ćwiklińskiej ożenił się z Eufemią Śliwińską
1885 - został pierwszym prezesem powstałego w Krakowie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”
1911 - ze społecznych funduszy na Plantach, na zapleczu teatru, ustawiono jego pomnik. Kamienny biust wykonał Tadeusz Błotnicki
1951 - dawnej ulicy Polnej nadano jego nazwisko