Marcello Bacciarelli

(16 lutego 1731 Rzym, Włochy – 5 stycznia 1818 Warszawa)

malarz

rodzina

żona: Fryderyka z domu Richter (1733–1809) 

córka: Anna (około 1770–1818) 

biogram

           Studiował w Rzymie u Marca Benefiala i w Dreźnie, dokąd wyjechał z inicjatywy Karla H. Heinekena, inspektora Królewskiego Gabinetu Rycin i doradcy Augusta III w sprawach sztuki, by wraz z innymi artystami robić kopie rysunkowe najwybitniejszych dzieł Galerii dla sztycharzy z przeznaczeniem do specjalnego albumu. Malował tam portrety, uczył się sztycharstwa i sam udzielał lekcji. Uczennicą jego była między innymi Fryderyka Richter, którą później poślubił.

           Po wybuchu wojny siedmioletniej przyjechał wraz z dworem Augusta III do Warszawy. Nawiązał wówczas kontakt ze Stanisławem Augustem Poniatowskim, wtedy stolnikiem litewskim oraz z innymi arystokratami, dla których wykonywał portrety.

           Wyjechał do Wiednia, przebywał na dworze Marii Teresy, malując portrety rodziny cesarskiej.

           Wrócił na stałe do Warszawy, otrzymał indygenat polski i tytuł pierwszego malarza nadwornego króla Stanisława Augusta. Został jego doradcą w sprawach artystycznych i przyjacielem. Kierował wszelkimi sprawami artystycznymi króla, np. urządzał wnętrza królewskich pałaców (zamek Ujazdowski, Zamek Królewski w Warszawie, pałac w Łazienkach), zamawiał kopie dzieł sztuki i kupował obrazy do galerii królewskiej. Zorganizował szkołę artystyczną na warszawskim Zamku (tzw. Malarnię), gdzie jego uczniami byli między innymi J. Wall, K. Wojniakowski, A. Rajecka, W. Lesseur-Lesserowicz.

           Był członkiem licznych akademii, między innymi w Dreźnie, Rzymie, Bolonii, Wiedniu, Wenecji i Berlinie. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego powołano go na członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Namalował wówczas dla Towarzystwa portrety księcia warszawskiego Fryderyka Augusta I i jego żony, wizerunki członków senatu oraz obraz Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu.

           Uprawiał kameralne i eleganckie malarstwo portretowe (namalował ponad 200 portretów) i monumentalne o tematyce mitologiczno-alegorycznej (zdobiące ściany i plafony królewskich rezydencji). Malował także obrazy historyczne i religijne. Kilkakrotnie portretował króla, malował osoby z jego rodziny i otoczenia (między innymi damy związane z dworem - Elżbietę Grabowską, Annę Teofilę Potocką, Helenę Radziwiłłową, Katarzynę Thomatis, Annę Dorotę Biron, Marię Duhamel i jej córkę Julię) oraz innych przedstawicieli magnaterii (między innymi marszałka wielkiego koronnego Stanisława Lubomirskiego i biskupa Kajetana Sołtyka). Pozostawił również kilka autoportretów.

           Jego styl charakteryzuje miękki światłocień i wyczucie kolorystyczne. W zasadniczy sposób wpłynął na rozwój polskiego malarstwa portretowego i historycznego schyłku XVIII wieku.

           Zarówno jego żona Fryderyka, jak i córka Anna, były znanymi miniaturzystkami.

wybrane obrazy:

1768-1771 - do Gabinetu Marmurowego na Zamku Warszawskim namalował 22 wizerunki królów polskich oraz wspólnie z Plerschem plafon Wieczność (albo Sława głosząca pamiętne czyny monarchów polskich)

1770 - Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym

1776-1777 - do Sypialni króla na Zamku namalował cztery supraporty (Rebeka i Eleazar, Estera mdlejąca przed Ahaswerem, Agar trzymająca syna na kolanach, Anioł wskazujący źródło Agarze), a do Dawnej Sali Audiencyjnej plafon Rozkwit sztuk, nauk, rolnictwa i handlu pod panowaniem Stanisława Augusta oraz cztery alegoryczne supraporty: Wiara, Sprawiedliwość, Rozsądek i Siła - personifikacje cnót dobrego władcy

1778-1780 do Sali Balowej plafon Rozdział czterech żywiołów, czyli Jowisz wyprowadzający świat z chaosu

1780 - Portret Stanisława Augusta w kapeluszu z piórami

1781-1786 - do Sali Rycerskiej Zamku namalował dziesięć portretów sławnych Polaków - wizerunki wodzów, przedstawicieli nauki i kultury z XVI i XVII w. i sześć wielkich kompozycji historycznych (Kazimierz Wielki słuchający próśb chłopów, Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej, Hołd pruski, Unia lubelska, Traktat Chocimski, Jan III Sobieski pod Wiedniem)

1786 - Traktat chocimski

1793 - Portret Stanisława Augusta z klepsydrą

1793–1795 - do Rotundy namalował cztery alegoryczne tonda: Męstwo, Sprawiedliwość, Łaskawość (Pokój) i Mądrość

1809-1811 - Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu

1810 - namalował dla katedry warszawskiej obraz Madonna z Dzieciątkiem, św. Janem Chrzcicielem i św. Stanisławem na miejsce wywiezionego przez Napoleona dzieła Palmy młodszego

kalendarium

1750 - studiował w Dreźnie

1753 - został powołany na dwór drezdeński króla polskiego Augusta III

1755 – poślubił Fryderykę Richter

1756 – wraz z dworem Augusta III przyjechał do Warszawy

1761 - udał się do Wiednia, gdzie dla Marii Teresy wykonał portrety całej rodziny cesarskiej

1763 - nie przyjął proponowanego mu stanowiska profesora w organizującej się Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie i pozostał w Polsce

1764 - po śmierci Augusta III, nawiązał kontakt z dworem nowo obranego króla Polski Stanisława Augusta

1764 - przebywał w Wiedniu na dworze Marii Teresy, malując portrety rodziny cesarskiej

1765 - był profesorem akademii sztuk pięknych w Dreźnie

1766 – został członkiem honorowym Akademii w Dreźnie

1766 - przeniósł się do Warszawy i został nadwornym malarzem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego 

1766 - na polecenie króla założył szkołę malarską na Zamku Królewskim w Warszawie nazwaną Malarnią

1768 - otrzymał szlachectwo polskie z herbem własnym

1768 - został generalnym dyrektorem pałaców i królewskich zbiorów sztuki

1777 - został mianowany kierownikiem trójosobowej Komisji Budowli Królewskich

1783 - został członkiem polskiej loży masońskiej Bouclier du Nord

1784 - otrzymał tytuł Dyrektora Sztuk Pięknych

1786 – otrzymał tytuł Generalnego Dyrektora Budowli

1787 - odbył dłuższą podróż po Włoszech, skąd przywiózł zakupione dla króla cenne dzieła sztuki, tworzące wraz z całym szeregiem innych sławną galerię Stanisława Augusta

1796 - sporządził dokładny katalog Galerii Królewskiej

1808 - został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie

1817 - za zasługi dla sztuki polskiej mianowany profesorem i honorowym dziekanem Oddziału Sztuk Pięknych Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego

źródła

Steinborn Bożena, Zamek Królewski w Warszawie. Dzieła Marcella Bacciarellego, Warszawa 1987 

Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005

Wielka encyklopedia malarstwa polskiego, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2011

S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna Warszawa 1898-1912

Edward Rastawiecki: Słownik malarzów polskich, tom I, hasło „Marceli Bacciarelli”. Warszawa: Nakładem autora, 1850, s. 18–46