Bona
Bona Sforza d'Aragona
(2 II 1494 Vigevano, Włochy – 19 XI 1557 Bari, Włochy)
królowa polska
rodzina
trzecie dziecko Gian Galeazzo Sforzy (1469 - 1494), księcia Mediolanu, i Izabeli Aragońskiej (1470 - 1524), córki Alfonsa Aragonskiego, księcia Kalabrii, króla Neapolu
druga żona Zygmunta I Starego
dzieci:
Izabela (1519 I 18 - 1559 IX 15), żona Jana Zapoly, króla Węgier
Zygmunt II August (1520 VIII 1 - 1572 VII 7), król Polski wielki książę litewski
Zofia (1522 VII 13 - 1575 V 28), żona Henryka I, księcia brunszwickiego
Anna (1523 X 18 - 1596 IX 9), królowa Polski, żona Stefana Batorego, króla Polski
Katarzyna (1526 XI 1 - 1583 IX 16), żona Jana III Wazy, króla Szwecji
Wojciech Olbracht (1527 IX 20 - 1527 IX 20)
biogram
Młodość spędziła w Mediolanie, Bari i Neapolu, gdzie odebrała staranne wykształcenie. Jej nauczycielami byli Crisostomo Colonna, członek Akademii Pontana oraz Antonio Galateo, dzięki którym poznała dzieła Wergiliusza, Cycerona i Ojców Kościoła, nauczyła się wypowiadać w uczony sposób, posiadła również wiedzę z zakresu historii, prawa, administracji i teologii. Świetnie tańczyła, znakomicie jeździła konno. Była osobą gospodarną, oszczędną, a jednocześnie potrafiącą wywierać wpływ na ludzi. Wykazywała przy tym ambicję we wszystkich swoich działaniach.
Niemal od początku swego pobytu w Polsce starała się zdobyć silną pozycję polityczną. Zaczęła przez nadawanie beneficjów tworzyć własne stronnictwo i jednocześnie korzystała z wpływu jaki miała na króla. Udało jej się również uzyskać od papieża Leona X prawo do decydowania o obsadzie piętnastu beneficjów kościelnych o bardzo dużym znaczeniu (między innymi w Krakowie, Gnieźnie, Poznaniu, Włocławku i Fromborku).
Celem wzmocnienia władzy królewskiej zaczęła zaraz po ślubie zabiegać o stworzenie prywatnego majątku Jagiellonów i z czasem stała się największą właścicielką ziemską na Litwie. Nabywała liczne posiadłości między innymi w okolicach Krakowa Łobzów, Ojców, Krzeszów, co przysporzyło jej wrogów wśród przedstawicieli możnych rodów.
Popierała sztukę, między innymi ufundowała piękny renesansowy nagrobek arcybiskupa P. Gamrata w Katedrze Wawelskiej, rozpoczęła gromadzenie arrasów, które sprowadzała z Flandrii, rozbudowała też ogrody wawelskie.
Wawel opuszczała wielokrotnie, towarzysząc mężowi w podróżach na Litwę oraz na sejmy. Z powodu zatargu z Zygmuntem II Augustem o jego małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną, udała się na Mazowsze, a następnie wyjechała do Włoch. Zamieszkał w dziedzicznym Bari, gdzie została otruta przez swych dworzan, agentów króla Filipa II, który dążył do zajęcia włoskich posiadłości Bony.
kalendarium
1500 II 2 - wraz z matką wyjechała z Mediolanu
1500 III 7 - przybyły do Neapolu
1502 IV 21 - wraz z matką przeniosły się do Bari
1506 - obowiązki jej nauczyciela objął Cristosomo Colonna, ksiądz, pisarz i poeta
1515 XII - Krzysztof Szydłowiecki przedstawił królowi Zygmuntowi I propozycję cesarza Maksymiliana I zaślubin Bony
1517 IX 20 - w Wiedniu podpisano umowę ślubną ułożoną przez Piotra Tomickiego i Colonna
1517 IX 24 - posłowie polscy Stanisław Ostroróg i Jan Konarski, którzy byli obecni przy podpisaniu umowy, wyjechali z Wiednia do Bari po narzeczoną
1517 XII 6 - odbył się w Neapolu ślub per procura Zygmunta I i Bony. Bona miała na sobie błękitną suknię z weneckiego atłasu, naszywaną blaszkami złota w kształcie uli, o zawrotnej wartości 7 000 dukatów
1517 XII 6 - podpisano intercyzę ślubną, w myśl której Bona otrzymywała 100 000 dukatów posagu i 50 000 wyprawy, została też jedyną spadkobierczynią matki w księstwach Bari i Rossano
1518 I 3 - udała się w podróż do Polski
1518 IV 11 - przekroczyła granicę polską w księstwie oświęcimskim
1518 IV 15 - nastąpił uroczysty wjazd Bony i jej licznego orszaku do Krakowa
1518 IV 18 - odbył się ślub z Zygmuntem I i jej koronacja, sprawowana przez prymasa J. Łaskiego
1518 IV 28 - król zapisał żonie oprawę na Nowym Mieście Korczynie, Wiślicy, Żarnowie, Radomsku, Jedlni, Kozienicach, dobrach chęcińskich, radoszyckich, łęczyckich, przedeckich, konińskich, pyzdrskich i inowrocławskich
1519 I 23 - otrzymała od papieża Leona X Medyceusza przywilej obsadzania stanowisk kościelnych
1519 X 4 - otrzymała od króla księstwo pińskie na Polesiu i sąsiednie księstwo kobryńskie
1521 - otrzymała dobra sieluckie
1522 XII 4 - wskutek jej zabiegów Zygmunt August został uznany przez panów litewskich następcą tronu Wielkiego Księstwa
1524 II 21 - otrzymała pas puszczy (200 km x 50 km) na północ od Narwi
1528 III 5 - wraz z mężem opuściła zamek radomski i udała się do Wilna
1529 XI - opuściła Wilno i udała się do Krakowa
1530 II 20 - doprowadziła w Krakowie do koronacji Zygmunta Augusta
1533 VI 10 - para królewska z córką Izabelą i synem Zygmuntem opuściła Kraków i udała się do Wilna
1533 VII 10 - 1535 - przebywała wraz z mężem na Litwie
1535 - powrócili do Krakowa na ślub królewny Jadwigi z elektorem brandenburskim Joachimem Hohenzollernem
1535 - zleciła wykonanie głów wawelskich w Sali Poselskiej
1535 IX - ponownie wyjechała z królem na Litwę
1536 XI 19 - powróciła do Krakowa
1540 V 24 - 1542 VI 22 - przebywała na Litwie
1543 V 6 - w Krakowie odbył się ślub Zygmunta Augusta z Elżbietą Habsburżanką
1545 III 11 - otrzymała Mazowsze w charakterze odprawy za ustąpienie ze swoich dóbr oprawnych
1548 VIII - wyjechała z Krakowa na Mazowsze
1556 - uzyskała zgodę króla i Senatu na wyjazd do Włoch
1556 II 1 - na zawsze opuściła Polskę
1556 II 27 - zatrzymała się w Padwie
1556 IV 28 - odbyła wjazd do Wenecji, uroczyście witana przez dożę
1556 V 12 lub 13 - przybyła do Bari
1590 - 1595 - jej córka Anna Jagiellonka wzniosła jej w kościele św. Mikołaja w Bari marmurowy grobowiec
źródła
Duczmal Małgorzata, Jagiellonowie, Kraków 1996